Een uitgebreide terugblik op de generale synode van de PKN

Verdieping 5 december 2023 7 minuten Prof. dr. H. van den Belt
PKN-synode

In de vergadering van de generale synode (PKN) op 17 en 18 november in Lunteren stonden Israƫl en het huwelijk op de agenda. Daarnaast sprak de synode over de opleidingseisen van de dienaren van het Woord. Moet iedere voorganger, predikant Ʃn pastor, straks een master voltooien?

Of volstaat voor een hbo-opgeleide pastor een niveau lager ook? De synode weet nog niet wat de juiste richting is. Om die te bepalen, komt er een extra vergadering in januari of februari.

PThU
In een notitie over de verhouding tussen de synode en de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) benadrukt de raad van toezicht dat de PThU als een door de overheid bekostigde universiteit zelfstandig moet zijn. Tegelijk is zij als onderdeel van de kerk ook gebonden aan de kerkorde. De notitie benadrukt dat de synode niet op de stoel van de raad van toezicht moet gaan zitten.

Tijdens de discussie blijkt dat slechts twee derde van de docenten en hoogleraren aan de PThU voldoen aan de kerkordelijke voorwaarde dat zij vier jaar predikant geweest zijn. Dat percentage staat onder druk door de hoge academische eisen en het zal in de toekomst waarschijnlijk alleen maar lastiger worden om wetenschappelijk gekwalificeerde kandidaten te vinden die ook predikant geweest zijn.

Het bewaken van de lutherse traditie is een taak voor de kerk als geheel en wat mij betreft mogen de hervormd-gereformeerden zich daar ook wel voor inzetten.

Dat lijkt mij voor de Gereformeerde Bond een reden om te blijven investeren in jonge predikanten die willen promoveren, en in gepromoveerde predikanten die wetenschappelijke artikelen willen publiceren. Naar aanleiding van vragen over het tweejaarlijks verslag van de raad van toezicht erkent de voorzitter, mr. J.P.H. Donner, dat het roerige jaren geweest zijn en dat de kwaliteit van het onderwijs een punt van zorg is.

Lutherse traditie
Bij de bespreking van het project Duurzaam Luthers komt de opleiding van de predikanten opnieuw aan de orde. Bij de lutherse synode leeft de wens om de Lutherana een structurele plaats in de opleiding te geven, zodat alle studenten van de PThU ook toegerust zijn om een lutherse gemeente te dienen.

Het bewaken van de lutherse traditie is een taak voor de kerk als geheel en wat mij betreft mogen de hervormd-gereformeerden zich daar ook wel voor inzetten. De notitie spreekt echter slechts van het lutherse gedachtegoed, de traditie en de liturgie. Bij studenten aan de PThU zal er waarschijnlijk meer belangstelling zijn voor de lutherse theologie. Het is jammer dat de lutherse gemeenten in onze kerk niet orthodoxer zijn.

Predikant en pastor
Wie dominee wil worden in de Protestantse Kerk, moet eerst drie jaar theologie studeren aan een bacheloropleiding in Amsterdam, Groningen, Apeldoorn, Utrecht of Leuven. Of er vanaf 2025 in Utrecht ook een bachelor van de PThU bijkomt, is nog niet zeker. Daarna volgt de driejarige predikantsmaster aan de PThU. Op de agenda staan plannen om daarnaast een weg te openen om pastor te worden in de Protestantse Kerk.

Het wordt op deze synodevergadering nog niet duidelijk waar de kerk naar toe moet met de plannen voor een pastor naast de predikant.

De wens om deze nieuwe route aan te bieden komt op uit de praktijk. De nood is in sommige delen van het land en met name in de noordelijke provincies groot. In veel kleine gemeenten is geen predikant werkzaam maar doet iemand met een hbo-opleiding in de theologie het werk van een dominee. Zo’n kerkelijk werker kan nu ook al een preekconsent en sacramentsbevoegdheid krijgen, maar is geen predikant.

De commissie die zich op verzoek van de synode over de opleidingen gebogen heeft, komt met het voorstel om de vierjarige hbo-opleiding (bachelor) aan te vullen met een tweejarige hbo-master. Die zou nog ontwikkeld moeten worden. Formeel hebben dan de predikant en de pastor hetzelfde werk- en denkniveau (niveau 7), al is de een meer theoretisch en de ander meer praktisch opgeleid. Beide opleidingen duren zes jaar.

In de vergadering roept dat behoorlijk wat vragen op. Lost dit de problemen op? Zal er voor de nieuwe studie wel voldoende belangstelling zijn? De Christelijke Hogeschool Ede (CHE) en de PThU uiten in een brief de zorg dat er te weinig studenten zijn voor een nieuwe hbo-master en stellen voor om voor hbo-studenten aanvullende vakken aan te bieden. Het is vreemd dat Windesheim ontbreekt. Deze hbo-instelling in Zwolle is namelijk ook betrokken bij de plannen van de synode.

Maatwerk
Het wordt op deze synodevergadering nog niet duidelijk waar de kerk naar toe moet met de plannen voor een pastor naast de predikant. Ds. A.N. van der Wind (Kerkwijk) stelt in een motie voor om niet mee te gaan met het gelijkschakelen van het opleidingsniveau van de profielen van pastor en predikant. Ds. M. van Heijningen (Alblasserdam) geeft in overweging om kerkelijk werkers met acht jaar ervaring als voorganger beroepbaar te stellen als predikant. De synode is verdeeld, een vijfde voelt voor de voorstellen in de voorgelegde notitie uitwerking beroepsprofielen, ruim een derde voor de motie-Van der Wind en de rest, het grootste deel, weet het nog niet. Ik reken mijzelf tot de laatste categorie.

Het lijkt mij veel beter om de academische opleiding van predikanten als norm te handhaven en tegelijk voor kerkelijk werkers met een hbo-opleiding maatwerk te leveren.

Het nijpendste probleem is dat van de huidige kerkelijk werkers. Het moderamen had er goed aan gedaan om ook een update te geven van de commissie die over hun rechtspositie nadenkt. Nu werd de discussie over de opleiding vertroebeld door de onzekerheid over de huidige kerkelijk werkers die de facto het werk van een predikant doen.

Zelf heb ik de indruk dat de kerk met een geheel nieuwe opleiding tot pastor te ambitieus is. Het lijkt mij veel beter om de academische opleiding van predikanten als norm te handhaven en tegelijk voor kerkelijk werkers met een hbo-opleiding maatwerk te leveren. Er is al een commissie voor de toelating tot het ambt op grond van singuliere gaven. Deze commissie of een andere commissie zou voor kerkelijk werkers uit kunnen gaan van een ā€˜ja, mits…’ – in plaats van een ā€˜nee, tenzij…’ De PThU zou vervolgens maatwerk kunnen leveren met betrekking tot een aanvullende opleiding van een of twee jaar, die de kerkelijk werkers in deeltijd kunnen volgen. Daarin zou dan in ieder geval enige kennis van de grondtalen kunnen zitten.

Er spelen hier ook principiƫle vragen over het ene ambt van de dienaar van het Woord dat niet opgesplitst mag worden in tweeƫn: een pastor die geen predikant is en een predikant die zich geen pastor mag noemen. In april 2024 zullen hierover definitieve beslissingen genomen moeten worden.

Antisemitisme
Het wordt stil in de zaal als Eddo Verdoner, Nationaal Coƶrdinator Antisemitismebestrijding (NCAB), het woord krijgt en ons vertelt over de gevolgen voor de Joodse gemeenschap in Nederland van de pogrom van Hamas op 7 oktober.

Het is mooi dat de landelijke kerk hierin een krachtig signaal tegen het veelkoppige monster van het antisemitisme laat horen.

Al tijdens de coronacrisis groeide het aantal meldingen van antisemitisme, met name op social media. Nu zijn er echter ook ouders die hun kinderen thuishouden van school, en kinderen die met de Joodse feestdagen geen vrij willen nemen, omdat ze niet willen dat hun klasgenoten erachter komen dat zij Joods zijn. Er is sprake van doodsbedreigingen door klasgenoten. Er zijn mensen die uit angst de mezoeza (een tekstkokertje) van hun deurpost halen. De oorlog tussen Hamas en Israƫl werkt door in Nederland.

Welke bijdrage kunnen we als kerk leveren om dit te doorbreken? Soms zit dat in de kleine dingen. Ds. R.J.K. Veenstra (Almere) vertelt van haar zoon die samen met een Marokkaanse vriend naar het Joods Historisch Museum ging. Uit het onderzoek naar het bestrijden van antisemitisme binnen de Protestantse Kerk blijkt dat 14 procent zegt tijdens preken weleens een negatief beeld over Joden te horen. De scriba, dr. R. de Reuver, merkt op dat preken soms ook tot antisemitische gedachten kunnen leiden en vraagt zich af wat er misgaat bij de uitleg van de bijbelteksten.

De synode brengt op zaterdag een verklaring uit die de hartelijke verbondenheid en diep medeleven met de Joodse gemeenschap tot uitdrukking brengen. Het is mooi dat de landelijke kerk hierin een krachtig signaal tegen het veelkoppige monster van het antisemitisme laat horen.

Huwelijk en seksualiteit
Vorig jaar diende ouderling C.M. Molenaar (Veenendaal) een verzoek in tot een gesprek in de synode over ā€˜seksualiteit, genderidentiteit, huwelijk en relaties’. Een werkgroep heeft nagedacht over de wijze waarop we het gesprek zouden kunnen voeren. Het is een gevoelig onderwerp, dat om zorgvuldigheid vraagt. Het ligt zo gevoelig dat het moderamen het beter vond om eerst met elkaar te spreken over de vraag hoe we hierover het beste met elkaar kunnen spreken. De werkgroep krijgt van de synode de vraag om nog eenmaal bijeen te komen om een voorstel te doen voor een mogelijk vervolggesprek.

Als dat door de verdeeldheid van de kerk niet eensgezind kan, zou het wellicht goed zijn om de verschillen die er zijn, eerlijk te benoemen en toch ook uit te spreken waar we wel gezamenlijk voor staan.

Het is mooi dat dit belangrijke en tere onderwerp op de agenda staat. In het gesprek in mijn groep blijkt dat de behoefte aan een verklaring of handreiking vanwege de synode niet breed leeft. In veel gemeenten is de aanvaarding van alternatieve levensvormen volstrekt aanvaard.

Toch zou het goed kunnen zijn als de kerk belijdend spreekt over het huwelijk. Als dat door de verdeeldheid van de kerk niet eensgezind kan, zou het wellicht goed zijn om de verschillen die er zijn, eerlijk te benoemen en toch ook uit te spreken waar we wel gezamenlijk voor staan.

Hersteld Hervormde Kerk
Naar aanleiding van een vraag van ds. A.L. Molenaar (Bruinisse) geeft het moderamen aan dat het al eerder dit jaar het initiatief genomen heeft om te komen tot een ontmoeting met het moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK). Net voor de synodevergadering is vernomen dat het moderamen van de HHK openstaat voor een gesprek. Het Reformatorisch Dagblad plaatst het bericht op de website vlak naast het bericht dat een commissie van de HHK de kanselruil in Apeldoorn (van de hersteld hervormde Victorkerk en de hervormde wijkgemeente Eben-Haƫzerkerk) verbiedt. Kennelijk is er nog veel te bespreken.

Prof. dr. H. van den Belt is hoogleraar Systematische theologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU).GeĆÆnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 52,50). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van deze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels

GroenGelovig
Persbericht

GroenGelovig 2025 op zaterdag 18 oktober in De Basiliek in Veenendaal

Op zaterdag 18 oktober vindt in De Basiliek in Veenendaal GroenGelovig 2025 plaats. Het evenement is een initiatief van Tearfund en wil mensen motiveren en handelingsperspectief geven om hun leven en hun omgeving eerlijker en rechtvaardiger te maken.

Syrie
Nieuws

Kerkleider haalt uit naar Syrische president tijdens begrafenis slachtoffers bomaanslag

De Grieks-orthodoxe patriarch van Antiochiƫ, Johannes (X) Yazigi, heeft zich fel uitgesproken tegen de Syrische regering na de dodelijke aanslag op een kerk in Damascus. Tijdens een emotionele uitvaartdienst in de Kerk van het Heilig Kruis legde hij

Meerartikelen

Jacobs
Column

Hoe steeds meer Joodse activiteiten geen doorgang meer vinden in Nederland

Opperrabbijn Jacobs verbaasde zich tijdens zijn bezoek aan Belgrado over de vrijheid voor Joden. De synagoge aldaar hoefde niet beveiligd te worden. Dat is in Nederland weer anders. Sterker nog, hij vertelt in zijn nieuwe dagboek hoe steeds meer Jood

Dr. Steven Paas
Opinie

Theologische verheffing van Israƫl is en blijft riskant

In tegenstelling tot wat Bjorn Lous beweert, bevatten mijn artikelen (zie o.a. mijn eerdere reactie op Bjorn) geen persoonlijke aanvallen, geen verdediging van een superieure ā€˜religie’, geen karikaturale of onredelijke eisen aan Joden en geen uitwerk

Tyler Blevins
Getuigenis

Bekende Amerikaanse gamer: "Mijn band met Jezus wordt steeds sterker"

De bekende Amerikaanse gamer en livestreamer Tyler Blevins, wereldwijd bekend onder zijn online naam Ninja, laat zich steeds openlijker uit over zijn christelijk geloof. Tijdens een recente livestream op Twitch vertelde hij dat hij en zijn vrouw Jess

Babette van Drunen
Interview

Babette verloor haar vader, maar vond de Vader terug: ā€œIk geloof dat ik lang heimwee hadā€

We leerden haar kennen als de vrije geest uit B&B Vol Liefde, een jonge vrouw op zoek naar heling en liefde. Maar achter die ogenschijnlijke vrijheid ging diepe gebrokenheid schuil. Babette van Drunen zocht haar herstel jarenlang in de New Age, tot z

Mordechai Klimer
Interview

Joodse Messiasbelijder over grenzen aan naastenliefde: "Bidden we soms ook voor de duivel?"

Mordechai Klimer is een Messiasbelijdende Jood, geboren in Israƫl als zoon van Holocaustoverlevenden. Hij draagt een boodschap met zich mee die even ongemakkelijk als hoopvol is: over herstel, over verzoening, en over de rol van Israƫl in Gods plan.

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo MƩndez PƩrez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. MƩndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ā€˜Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de ƩƩn zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge