Geweld, dat doet wat met je...

Gesponsord 30 juni 2023 ZOA
Kindvriendelijke plek in Irak, beeld Lieuwe Siebe de Jong

Als je moet vluchten voor geweld en terreur, dan zit de angst er diep in. Voor nog meer geweld, voor de daders, voor elkaar. Veel vluchtelingen zijn getraumatiseerd door wat ze hebben gezien: moord, verkrachting en mishandeling. Hun verhalen spreken boekdelen. Maar noodhulp- en wederopbouworganisatie ZOA is er. En helpt hen.

“We hoorden ’s nachts ineens geweerschoten. De helft van de soldaten in het nabijgelegen kamp werden gedood, en de rest werd in een truck meegenomen. Ik zag het met m’n eigen ogen. Het was verschrikkelijk”, vertelt de 32-jarige Melishew. Zij vluchtte weg uit de provincie Tigray in Ethiopië en zit nu met haar kinderen in een vluchtelingenkamp in een andere regio. Huilend zegt ze: “Ik weet echt niet hoe het verder moet.”


Melishew, beeld Jilke Tanis

“Mijn maag huilt. Als ik iets te eten krijgen, dan moet ik denken aan wat ik heb gezien.”

Aisa Modu Aisama uit Nigeria is 105 jaar oud. Zes jaar geleden overviel rebellenbeweging Boko Haram haar dorp. Iedereen zette het op een lopen, behalve Aisa. Want hard lopen zat er voor haar al lang niet meer in. Ze verborg zich en zag gruwelijke dingen. Op het dorpsplein werden armen en hoofden van militairen afgehakt. Daarna moesten de buren en vrienden van Aisa op hun buik gaan liggen en werden ze om de beurt door het hoofd geschoten. Nu zit Aisa in een vluchtelingenkamp. Nog steeds krijgt ze geen hap door haar keel. “Mijn maag huilt. Als ik iets te eten krijgen, dan moet ik denken aan wat ik heb gezien.”

Dweilen met de kraan open
Volgens cijfers van de Wereld Vluchtelingenorganisatie (UNHCR) waren er eind 2021 meer dan 89 miljoen mensen op de vlucht voor oorlog, geweld, natuurrampen, vervolging en mensenrechtenschendingen; 8 procent meer dan een jaar eerder en ruim het dubbele aantal van 10 jaar geleden. Sindsdien hebben de Russisch-Oekraïense oorlog en andere noodsituaties, zoals in Afghanistan, het cijfer omhooggeduwd naar een huiveringwekkende mijlpaal: meer dan 100 miljoen.

‘Het lijkt alsof we machteloos zijn, maar we zijn het niet’

Veel van deze vluchtelingen komen uit of bivakkeren in crisislanden waar ZOA werkt. Nu het aantal vluchtelingen alleen maar toeneemt, lijkt dit werk op dweilen met de kraan open. Corita Corbijn, ZOA-specialist op het gebied van vredesopbouw, herkent dat gevoel: “Het lijkt alsof we machteloos zijn. Maar dat is het mooie van ons werk: we zijn het niet. Droogte, armoede, het ontbreken van onderwijs, de gewoonte om met geweld problemen op te lossen: het zijn factoren die een ‘ideale’ voedingsbodem creëren voor conflicten. ZOA wil die bodem uithollen en in plaats daarvan zorgen voor een vruchtbare bodem van hoop, herstel en perspectief.”


Corita Corbijn

ZOA focust zich daartoe op vier pijlers: economische ontwikkeling, meer inspraak voor bijvoorbeeld jongeren en vrouwen, het oprichten van vredescomités - om te voorkomen dat geweld escaleert - en sociotherapie. In deze therapie leren mensen via groepsgesprekken en rollenspellen weer met elkaar praten, omgaan met hun conflicten, hun angst voor geweld, hun diepgewortelde wantrouwen en onverwerkte emoties. ZOA wil zo geweldsspiralen doorbreken. Preventie is dus het sleutelwoord bij ons werk in crisisgebieden. Irak is één van die landen.

Dagelijks leven in puin
Irak, het oude Mesopotamië, kent een rijke geschiedenis, maar helaas ook één van conflicten, strijd en terreur. De opkomst van IS in 2014 zorgde voor een afschuwelijke situatie van angst en geweld. Miljoenen mensen ontvluchtten hun huis. Inmiddels is deze terroristische groep verzwakt, maar de schade aan steden en infrastructuur is gigantisch – de Iraakse stad Mosul is vrijwel geheel verwoest. Ook het psychisch leed van mensen is enorm.

Inmiddels zijn zo’n 4 miljoen mensen teruggekeerd naar huis - hoewel huis een groot woord is, als dat in puin ligt. Zij hebben meestal geen (kans op) werk, geen inkomen, en dus geen eten. Veel winkels en scholen zijn nog verwoest. Tegelijk is er een voortdurende dreiging van milities, die hun kans proberen te grijpen in een chaotische situatie. Heel recent is de crisis in Irak weer geëscaleerd.

Gevoelig voor geweld
Op dit chaotische toneel hebben “kinderen en jongeren onze speciale aandacht”, zegt Sarah Raad Al-Heyalley, ZOA’s programmamanager in Irak. “In Irak is een hele generatie opgegroeid zonder (goed) onderwijs. Kinderen kregen bijvoorbeeld les op door IS-geleide scholen, waardoor ze ideeën uit het IS-gedachtegoed hebben meegekregen, of ze bleven thuis. Deze kinderen zijn getekend door geweld, spreken soms de taal van geweld en hebben veel stress en angst. Ze zijn daardoor kwetsbaarder voor ideologieën, die gewelddadig extremisme propageren.”

Om daar iets tegen te doen, voert ZOA in Irak, samen met UNESCO en het Nederlands Ministerie van Buitenlandse Zaken, een onderwijsproject uit met de titel Preventing Violent Extremism (PVE). Leerkrachten en schooldirecteuren worden getraind om goed met kinderen om te gaan en hun eventuele agressief gedrag. Sarah: “In de klas leren kinderen bijvoorbeeld dat ze elkaar moeten helpen, elkaar niet moeten veroordelen, maar mogen luisteren en vragen stellen als: wat bedoel je daarmee?” Ook leren docenten kritischer te denken en hun leerlingen hierin te betrekken; het is immers niet per definitie waar wat iemand roept. Sarah benadrukt dat de PVE-training de leerkrachten ook enorm helpt. “Zij hebben immers zelf ook vaak te maken met trauma’s en frustratie. Daardoor kunnen ze erg boos reageren op kinderen in de klas. Door de training reageren ze veel vriendelijker, kalmer en met meer begrip. Dat heeft een positief effect op de kinderen en hun gedrag. Ook kunnen kinderen zich hierdoor beter concentreren.”


ZOA-­ambassadeur Joël Voordewind (uiterst rechts) bezoekt in Irak een veilige ruimte voor kinderen, die via activiteiten leren om met hun trauma's om te gaan.

Het project is inmiddels een groot succes: zo’n 12.000 leerkrachten zijn al getraind. Eén van de leerkrachten is Jassem: “Ik was erg negatief naar kinderen van IS-strijders, ook al waren ze niet schuldig aan wat hun ouders deden. Maar met deze training zie ik in dat hardhandig optreden in de klas meer agressie oproept.” En Abdulaziz geeft toe dat zijn gedachten waren vervormd door die van IS. “Ik had het mis.” Mohammad zegt: “Ik veroordeelde de mensen die tijdens de bezetting van IS in de stad waren gebleven. Ik zei altijd dat ze niet het recht hadden om te spreken. Ik wil nu mijn excuses aanbieden. Ik heb niet het recht om over hen te oordelen.”

Veilige, kindvriendelijke plekken
Naast de PVE-training maakt ZOA zich sterk voor het creëren van safe places (= veilige plekken) voor kinderen na terreur. Daar zijn sociale werkers actief die er simpelweg voor kinderen zijn, zodat ze kunnen vertellen over wat ze hebben meegemaakt. Ook zijn er individuele en groepsactiviteiten, die uitgaan van een holistische, gezinsvriendelijke en inclusieve benadering: kinderen die gehandicapt zijn (geraakt), worden hierbij betrokken.
Een ZOA-medewerker in Irak vertelt: “Er is een 10-jarige jongen, die bang was om ergens heen te gaan zonder zijn moeder of zussen, sinds hij de moord op zijn broers voor zijn ogen zag gebeuren. Maar nu komt hij zelfs alleen met de bus naar het centrum! Twee broertjes van 7 en 9 jaar, beiden met een spraakgebrek, vochten veel met elkaar. Maar geleidelijk aan zijn ze meer voor elkaar gaan zorgen. Ze sluiten zelfs vriendschap met andere kinderen.”

In Irak is het nog steeds niet rustig en geweld laait telkens op. Is Sarah hoopvol over deze projecten? “Ja, toch wel. De situatie in Irak is weliswaar niet rooskleurig, maar we zien dat kinderen zich anders gaan gedragen. Ze leren dat geweld niet de oplossing is voor problemen die er zijn. Ik geloof dat we werkelijk goede zaadjes planten voor de toekomst.”

Draag je ook bij aan het werk van ZOA? Dat kan hier!

Beluister onze podcast

#362 Jeffrey & Ton van der Schans over het GerGem-curatorium en het predikantentekort
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Ds. G. J. Post
Video

CGK-predikant over veranderingen rond identiteit: "Vandaag moet je zelf bepalen wie je bent"

“Tien jaar geleden wist je bij een geboorte: het is een jongetje of een meisje. Maar in de wereld van vandaag is dat slechts een voorlopige conclusie", aldus ds. G. J. Post. In een recente preek schetste de CGK-predikant dat iemands biologische gesla

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp legt uit dat vergeving niet betekent dat je het gedrag van de dader vergoelijkt

Komt degene die mij pijn deed er niet te gemakkelijk mee weg als ik hem vergeef? Het is een vraag die je misschien wel uit je eigen leven herkent. Wat nu als iemand je jaren geleden schade heeft toegebracht waar je tot op de dag van vandaag onder lij

Chris Verhagen
Video

Wanneer verandert Mariaverering in afgoderij? Christelijke apologeet antwoordt

In deze video zoomt Chris Verhagen, initiatiefnemer van het YouTube-kanaal Christelijke apologeet, in op de historische ontwikkeling van de leerstellingen (dogmata) rondom Maria de moeder van Jezus in de Rooms-Katholieke Kerk. Ook zoomt hij in op de

Hans van Vuuren
Video

Terugkijken: Hans van Vuuren blikt vooruit op de Psalmendag

Vandaag (17 mei) organiseert Groot Nieuws Radio op themakanaal Blijde Klanken weer een Psalmendag. Van acht uur ’s ochtends tot acht uur ’s avonds zijn alle 150 psalmen te horen. Dit jaar is het extra bijzonder omdat Blijde Klanken op 17 mei ook drie

Ds. J.A. van den Berg
Video

Terugkijken: ds. J. A. van den Berg beantwoordt Refoweb-vragen

Ds. J. A. van den Berg is predikant van de hervormde gemeente in Sint Anthoniepolder. Hij staat bekend om zijn schriftgetrouwe prediking, pastorale betrokkenheid en heldere uitleg van Bijbelse thema’s. Op Refoweb beantwoordt hij regelmatig geloofsvra

Dr. C. A. van der Sluijs
Nieuws

Nostalgie nam plaats in van waarachtige vreeze des Heeren

Wat is er toch aan de hand de laatste weken? Het lijkt wel of ons land bezet werd door nieuwe vreemde machten. De euphorie kende geen grenzen. Gewezen EO-coryfeeën waren buiten zichzelf bij het zien van de witte rook boven het Vaticaan. En de massa o

Ds. L. W. den Boer
Nieuws

Hervormde gemeente Bergambacht brengt beroep uit op ds. L. W. den Boer

Ds. L. W. den Boer (foto) denkt de komende weken na over een mogelijk vertrek uit Goedereede. De hervormde predikant heeft een beroep uit Bergambacht ontvangen. In de Laurentiuskerk (Wijk B) moet Den Boer de opvolger worden van ds. P. Wijnberger die

Acteur die Filippus speelt
Nieuws

Hitserie The Chosen maakt zich op voor 'emotionele' zesde seizoen: ‘Hou je stoel maar vast’

Reza Diako, die de apostel Filippus speelt in de populaire serie The Chosen, blikt vooruit op seizoen zes. Volgens de acteur wordt het een intens en emotioneel hoofdstuk in het levensverhaal van Jezus. “Het wordt pijnlijk. Het wordt moeilijk", zegt D

Meerartikelen

Duitse kerk
Nieuws

Onderzoek: Meerderheid Duitsers gelooft slechts in twee geslachten

Uit een recent onderzoek van INSA-Consulere, uitgevoerd in opdracht van het christelijke persbureau IDEA, blijkt dat 62 procent van de Duitsers gelooft dat er slechts twee geslachten zijn: man en vrouw. Het onderzoek werd tussen 9 en 12 mei gehouden

Robert Morris
Nieuws

Voormalig leider megakerk eist miljoenen euro’s na beschuldigingen seksueel misbruik

Voormalig voorganger Robert Morris van megakerk Gateway Church in Texas heeft na zijn vertrek miljoenen euro’s aan pensioenuitkering geëist. De kerk weigert echter zijn eisen in te willigen, blijkt uit rechtbankdocumenten die deze week zijn ingediend

pakistan
Nieuws

Christelijke arbeider gemarteld en vermoord in Pakistan: "Ze sloegen hem met ijzeren staven"

Deze week overleed de 35-jarige katholieke dagloner Kashif Masih. Hij werd zwaar gemarteld door een groep mannen, onder wie een voormalige politieagent. De mishandeling zou zijn begonnen na een beschuldiging van diefstal van een mobiele telefoon. Dat

Jan van den Bosch
Column

Niet het Witte Huis maar het kruis moet weer belangrijk worden

Focus niet op het Witte Huis, maar op het kruis, zo roept Jan van den Bosch op in zijn nieuwe column. In kerken en bij christenen gaat het in de Verenigde Staten vaak over Donald Trump, maar dat is de verkeerde focus. Het moet weer over het evangelie

Marije en Jan
Video

Zondag is Marije van der Velde te gast in Hour of Power

Zondag is Marije van der Velde te gast in Hour of Power. Ze groeide op in de Gereformeerde Gemeenten, waar ze veel over God leerde, maar Hem niet persoonlijk kende. Uiteindelijk liet ze Hem los. Onbewust raakte ze daarna verstrikt in de New Age-beweg

Gemeente Rotterdam
Nieuws

Gemeente Rotterdam verbiedt trouwambtenaren om over God en geloof te praten

De gemeente Rotterdam verbiedt haar trouwambtenaren om tijdens huwelijksvoltrekkingen te spreken over God en geloof. Dat blijkt uit berichtgeving van het Reformatorisch Dagblad. Zowel de Rotterdamse ChristenUnie-fractie als de landelijke SGP vragen o

Ds. W. Visscher
Video

GerGem-predikant: "Ambtsdragers lopen niet de hele dag met een sip gezicht rond"

"Ambtsdrager zijn betekent niet dat je de hele dag vrome dingen doet en met een sip gezicht rondloopt", stelde ds. W. Visscher in een recente preek. De predikant uit de Gereformeerde Gemeente van Amersfoort preekte over het vijfde gebod 'Eer uw vader

Myanmar
Interview

Anderhalve maand na aardbeving Myanmar: "God liet ons niet in de steek"

Op 28 maart werd Myanmar getroffen door een zware aardbeving en heftige naschokken. Het epicentrum lag in de regio Sagaing en Mandalay. Volgens de VN verloren ruim 3800 mensen het leven en raakten er meer dan 5000 mensen gewond. De materiële schade w

eenzaam
Dagelijks leven

Refoweb-vragensteller heeft nog nooit relatie gehad: 'Ik voel me afgewezen'

'Op dit moment ben ik bijna 40 jaar en ik heb nog nooit een relatie gehad, laat staan seksuele gemeenschap. Ik vind het heel naar om te zien dat er zo veel mensen om mij heen getrouwd zijn, kinderen hebben, terwijl voor mijn idee de hele wereld aan m

Ds. C. Sonnevelt
Video

Wat houdt Israël steunen als christen in? Ds. Sonnevelt antwoordt

Israël blijft Gods volk, en aan hen heeft Hij het land Israël beloofd. Maar betekent dit ook dat je als christen de huidige staat Israël moet steunen? Ben je vanuit de Bijbel onlosmakelijk verbonden met het volk, land én staat? En wat houdt Israël st

Anton de Wit
Video

Anton de Wit beantwoordt vragen over Rooms-Katholieke Kerk en de paus

Onlangs vond het conclaaf plaats en kozen 133 kardinalen Leo XIV als nieuwe paus. Voorafgaand organiseerde Credo een online Q&A met Katholiek Nieuwsblad-hoofdredacteur Anton de Wit. Wat voor rol heeft de paus in de Rooms-Katholieke Kerk? Bepaalt de p

CGK-synode
Opinie

Hebben de Christelijke Gereformeerde Kerken nog toekomst?

De situatie waarin de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) zich bevinden, is helaas zodanig dat gezamenlijk verdergaan niet meer realistisch lijkt te zijn. De standpunten zijn principieel, voor (oneerbiedig gezegd) elke groep. Het is ons inziens d