Hoe Zweden het meest seculiere land van Europa werd: "Grote eenzaamheid en stijgende criminaliteitscijfers"

Nieuws22 november 2022
Zweden

Zweden is één van de minst religieuze landen ter wereld. Volgens onderzoeker Per Ewert heeft de sociaaldemocratie daarbij een grote rol gespeeld. De gevolgen, zegt hij, zijn duidelijk: grote eenzaamheid en stijgende criminaliteitscijfers.

God heeft niet langer de hoofdrol in Zweden, maar het individu. De sociaaldemocratie heeft in deze ontwikkeling een beslissende rol gespeeld volgens de Zweed Per Ewert, directeur van het Clapham Institute, de grootste christelijke denktank van het Scandinavische land. Hij promoveerde maandag op de rol van de sociaaldemocratie in de secularisering van Zweden.

'Het land dat God vergat', zo heet Ewerts boek, een gepopulariseerde versie van zijn dissertatie. Geen enkel land werd zo seculier en individualistisch als Zweden, volgens de culturele kaart van Inglehart-Welzel, een invloedrijke diagram dat waarden over de hele wereld 'meetbaar' maakt. Voor Ewert was dat de aanleiding om te kijken naar de oorzaak van deze ontwikkelingen. "In andere landen komt secularisatie ook voor, maar in Zweden is het allemaal net iets extremer", vertelt hij aan CNE News.

In veel Europese landen speelde de sociaaldemocratie na de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol. Deze parlementaire vorm van socialisme stond voor een samenleving met meer gelijkheid. Hierdoor werden sociale zekerheden zoals pensioenen mogelijk. Nergens in Europa was deze invloed zo sterk als in Zweden. Van 1932 tot 1976, 44 jaar lang, waren de sociaaldemocraten stevig aan de macht. In 1976 kwam daar verandering in. Na wat schandalen en tegenslagen bleef de partij bij deze verkiezingen nog wel de grootste. Desondanks vormden verschillende andere partijen toen een gematigde regering.

Een belangrijke reden voor het feit dat de sociaaldemocraten zo lang aan de macht bleven, was de Tweede Wereldoorlog, legt Ewert uit. "Omdat Zweden tijdens de oorlog neutraal bleef, stond het er na de oorlog economisch goed voor. Dat gaf kiezers vertrouwen in de leidende partij."

Onderdrukkend instituut
Enerzijds gaf de sociaaldemocratie stabiliteit. Maar aan de andere kant had het enorme gevolgen voor het Zweedse christendom. In het socialistische wereldbeeld, gebaseerd op de ideeën van Karl Marx, wordt de kerk gezien als een instituut dat de arbeidersklasse onderdrukt, legt Ewert uit. De kerk biedt een ander antwoord op sociale problemen dan het socialisme. Het christendom werkt vanuit spirituele waarden en het socialisme vanuit materiële, antichristelijke principes.

Al vanaf hun oprichting in 1889 waren de Zweedse sociaaldemocraten antichristelijk. Hun ideoloog, Karl Marx, beschreef het christendom als "opium van het volk". Volgens Marx zou het christendom ervoor zorgen dat burgers zich neerleggen bij hun lot in plaats van te werken aan een betere toekomst. De sociaaldemocraten wilden vanaf het begin kerk en staat scheiden om deze afwachtende houding te doorbreken. Bovendien wilden ze de Zweedse kerk zelf veranderen.

Tot 2000 was de Zweedse Lutherse kerk een staatskerk. Niet de synode, maar het parlement had inspraak in kerkelijke aangelegenheden. Volgens Ewert stelde hun parlementaire meerderheid de sociaaldemocraten in staat hun macht uit te buiten. Kerkelijke lichamen werden gekozen uit politieke lijsten. "De sociaaldemocraten brachten politieke verkiezingen naar de kerk. Dus met een politieke agenda seculariseerde de kerk van binnenuit. Protesten van bisschoppen en de generale synode mochten niet baten. Omdat het een staatskerk was, had het parlement het laatste woord."

Hoewel Zweden niet het enige land is waar de sociaaldemocratie in de 20e eeuw voet aan de grond kreeg, was het wel het land waar het christendom het felst werd bestreden, zegt Ewert. In zijn studie vergelijkt hij de Zweedse sociaaldemocratie met die van Noorwegen. "In beide landen woedde in de jaren zestig de discussie of het christendom het klaslokaal moest verlaten. Terwijl de Zweedse regering dit tegen de wil van het volk doorduwde, sloot de regering in Noorwegen zich aan bij de wil van het volk."

Vijandig
De Zweedse sociaaldemocraten waren dus vijandiger dan de Noorse, stelt Ewert. Dat kwam volgens hem mede door de mensen binnen de partij. Ze waren agressiever dan hun Noorse collega's. Hij citeert de Nederlandse politicoloog prof. Hans Keman, die de sociaaldemocratie in verschillende landen met elkaar vergeleek. "Keman laat zien dat de sociaaldemocratie in Zweden verscheen in een van zijn meest linkse vormen."

De gevolgen zijn direct voelbaar in de Zweedse kerk. Hoewel kerk en staat in 2000 de banden hebben verbroken, is de secularisatie de kerk niet gepasseerd. De Kerk van Zweden loopt voorop als het gaat om linkse kwesties zoals homorechten en klimaat, maar spreekt weinig over de klassieke vragen over zonde en genade.

Volgens Ewert zou secularisatie in de Zweedse kerken serieuzer moeten worden geanalyseerd. "We zien dat in een groot aantal kerken seculiere waarden van invloed zijn", zegt Ewert, lid van de Vrije Evangelische Kerk. "De kerk moet daarom zichzelf onderzoeken en objectief naar haar waarden kijken. Is dit de manier waarop je er als kerk in de toekomst wilt zijn?"

Op sociaal vlak blijft de secularisering en individualisering van de Zweed niet zonder gevolgen. Er is sprake van verlies aan zingeving en moraliteit en een toename van eenzaamheid en criminaliteit, signaleert Ewert.

Ruk naar rechts
Hij is niet de enige die ontevreden is over de huidige situatie in het Scandinavische land. Hoewel de sociaaldemocraten bij de verkiezingen in september de grootste partij bleven, verschoof de macht naar een rechtse minderheidsregering. "Vooral jonge kiezers kozen massaal voor rechts. Dit getuigt van onvrede over het linkse progressivisme dat Zweden zo lang heeft beheerst", zegt Ewert. Volgens hem zijn deze verkiezingsuitslagen een reactie op stijgende misdaadcijfers "maar mogelijk ook op de ideologie zelf".

Ewert denkt dat de verkiezingen van afgelopen september een keerpunt zijn voor Zweden. "Dit is een goed moment om samen terug te blikken en te bespreken met welke waarden we de toekomst tegemoet willen gaan."

Andere Europese landen zouden zich dezelfde vraag moeten stellen. Zweden is volgens Ewert een goed voorbeeld om te beoordelen welke kant een land op moet. "Als landen een geïndividualiseerde samenleving willen, moeten ze naar Zweden kijken en beslissen of ze daar tevreden mee zijn. Dan kunnen ze religie uit de samenleving verwijderen en het individu centraal stellen."

Als alternatief noemt Ewert de sociaaldemocraat Tony Blair, Brits premier van 1997 tot 2007. “Hij was een christelijk politicus die tijdens zijn ambtsperiode zijn geloof niet uitte. Maar hij maakte wel duidelijk dat een samenleving zonder christelijke waarden eindigt in afzondering en gebrek aan solidariteit. De meeste mensen zouden dat geen goede samenleving noemen."

Praatmee

Beluister onze podcast

#319 Jeffrey & dr. Wim Dekker over welvaartsevangelist Tom de Wal, anti-Joodse protesten en de NGK
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

vaccinatie
Nieuws

SGP-Kamerlid kraakt VVD-wetsvoorstel over vaccinatieplicht: 'Onverstandig plan'

De VVD komt met een wetsvoorstel om ongevaccineerde kinderen uit de kinderopvang te weren als de vaccinatiegraad te laag is. 'Onverstandig plan', zo stelt SGP-Kamerlid Diederik van Dijk via het sociale mediaplatform X. Aanleiding voor het VVD-wetsvoo

Ds. M. Klaassen
Video

Ds. Klaassen vertelt hoe Jezus vrucht kon dragen door te sterven

“Dat zaad moet de aarde in. En weet je wat er dan gebeurt? Dan gaat het groeien en draagt het vrucht. Dat beeld past de Heere op Zichzelf toe: ‘Als Ik vrucht wil voortbrengen, dan moet Ik net als dat tarwegraan eerst sterven’”, stelt ds. M. Klaassen.

Doopdienst Tennessee
Positief nieuws

93 mensen gedoopt tijdens spontane doopdiensten in Amerikaanse megakerk

Een megakerk in de Amerikaanse staat Tennessee heeft op één dag 93 mensen gedoopt tijdens vier kerkdiensten. De doopceremonies stonden niet op de planning, ze kwamen spontaan tot stand, zo laat de Christian Post weten. De First Baptist Church of Hend

Leerling
Nieuws

Ontslagen docent spant nieuwe rechtszaak aan na weigeren trans-voornaamwoorden

Een docent uit het Engelse Nottingham werd onlangs door haar school op straat gezet. Reden hiervoor is dat de vrouw weigerde om een achtjarige leerling voortaan met trans-voornaamwoorden aan te spreken. Haar werkgever noemde de handeling van de docen

Britse christenen bezorgd over nieuwe definitie extremisme
Nieuws

Britse christenen bezorgd over nieuwe definitie extremisme

De Britse regering bracht op 14 maart een nieuwe definitie van het woord extremisme uit, als reactie op de toenemende haatzaaiende taal in het land. Christenen zijn echter bezorgd over de definitie, zo schrijft Evangelical Focus. De nieuwe definitie

Wim Dekker
Podcast

Dr. Wim Dekker: “Essentieel dat kerken erkennen dat elkaar pijn is gedaan”

“In kerkelijke kringen en onder christenen is het zeldzaam om oprechte verontschuldigingen te horen. Dit gebrek aan erkenning van fouten is kwalijk. Daarom juich ik de schuldbelijdenis van de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) toe”, aldus theoloo

Ds. W.J. Westland over God met ons
Video

Ds. W. J. Westland over Psalm 46: "God is een toevlucht en een veilige vesting"

“Straks is het over met al het geweld, met alle pijn, met alle gebrokenheid." Ds. W. J. Westland vertelt in zijn meditatie over Psalm 46: 9-12 meer over deze hoopvolle boodschap. “Psalm 46 is een loflied en een danklied dat vol is van het vertrouwen

ds. R. de Jong
Nieuws

CGK Elburg ziet ds. R. de Jong graag komen

De christelijke gereformeerde kerk in Elburg heeft een beroep uitgebracht op ds. R. de Jong (zie foto). De Urker predikant is bij de Elburgers in beeld als opvolger van de vorig jaar naar Rotterdam-Kralingen verhuisde ds. J. de Bruin. Tijdens een led

Meerartikelen

Toscane
Column

Italiaanse regio Toscane heeft behoefte aan kerkplanters

Recent kwamen we in Italië in contact met een wel erg energieke dame. Ze is een gepensioneerd advocate, 67 jaar en gewend de hele wereld rond te reizen. Ze heeft een huis in een stadje in het zuidoosten van Toscane, met de bedoeling hier in de toekom

Matthijs Voskuil
Nieuws

Christenen vragen aandacht voor verslavingsproblematiek tijdens Week van Verslaving

De Vluchtheuvel en Stichting Chris & Voorkom vragen in de Week van Verslaving aandacht voor verslavingsproblematiek onder (kerkelijke) jongeren. In de jongerencommunity BasiC vertellen deze week diverse jongeren over hun gok-, eet- of pornoverslaving

dr. Christine Boshuijzen-van Burken
Nieuws

Technische Universiteit Eindhoven verwelkomt nieuwe hoofddocent Christelijke Filosofie

Stichting voor Christelijke Filosofie heeft, met ingang van 1 maart 2024, dr. Christine Boshuijzen-van Burken als universitair hoofddocent Christelijke Filosofie benoemd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). In de aanstelling zal Boshuijze

Ds. Kees Kant
Verdieping

Is de strijd tussen Israël en Hamas werkelijk een 'Bijbelse' broedertwist?

In tal van Bijbelstudies, artikelen en preken is in de afgelopen decennia het conflict tussen Israël en de omliggende Arabische volken uitgelegd als een eeuwenoude broedertwist. Een conflict dat teruggaat tot Izaäk en Ismaël. Hagar wordt met haar zoo

Paul en Sophie van Dormael
Levensverhaal

Paul en Sophie van Dormael moesten in twee jaar tijd twee kinderen begraven

Het is onnatuurlijk om als ouder je kind te overleven. Toch overkwam het Sophie en Paul van Dormael. Ze verloren in twee jaar tijd twee van hun vier kinderen. In oktober 2021 overleed hun zoon Dick aan een spierziekte en vorig jaar januari overleed h

Christelijk Koor Jigdaljahu
Video

Christelijk koor Jigdaljahu zingt Psalm 136: 'Looft de Heer, want Hij is goed'

'Looft de Heer, want Hij is goed, trouw in alles wat Hij doet. Want Zijn goedertierenheid Zal bestaan in eeuwigheid.' Dit zijn de woorden van het eerste vers van de bekende psalm 136. De psalm werd vorige maand door Christelijk koor Jigdaljahu op sch

Dr. C. A. van der Sluijs
Opinie

Waar is ons kerkelijk besef gebleven in deze tijd?!

Behoudende predikanten zien de huidige afbrokkeling van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) met pijn, verdriet en grote zorg aan. Zo laten de mannenbroeders van de stichting Bewaar het Pand weten. Deze ontwikkeling mag ons allen met zorg vervu

Yerusha
Video

Damesensemble Yerusha en Tenira Sturm zingen het schitterende 'Hard geslagen, vastgenageld'

'Hier vindt ons geloof een bedding, onze hoop een vaste grond. Christus rots van onze redding die verloren zondaars vond. Alle lof, eer en aanbidding voor zijn nooit volprezen naam. Wie zijn hoop op Jezus vestigt leeft in hoop die nooit beschaamt', d

Mirjam Bikker
Nieuws

CU-leider Bikker buigt niet voor 'wokisme' en rechtspopulisme: 'Christelijke idealen niet onderhandelbaar'

'Ik wil hier met nadruk zeggen dat christelijk-sociale politiek niet buigt voor links-elitair ‘wokisme’ en ook niet buigt voor rechts-populisme waar telkens maar weer de meerderheid alles zou moeten bepalen', zo stelde ChristenUnie-leider Mirjam Bikk

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: ware essentie verloren gegaan
Nieuws

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: "Ware essentie verloren gegaan"

17 maart was het St. Patrick’s Day in Ierland. Op deze feestdag wordt de komst van het christendom naar het land herdacht. Auteur Aaron Burns verdiepte zich in het onbekende verhaal van de heilige Saint Patrick. "De ware essentie van Patricius is ver

Ds. M. Messemaker
Video

Ds. Messemaker vertelt waarom het beter is om in een hospice te zijn dan op een feest

"We komen niet heel graag in een sterfhuis of op een sterfkamer. Het is zo'n ruimte waar je de dood bijna voelt. Maar tegelijkertijd is het ook zo slecht nog niet om in een sterfkamer te zijn. De Bijbel zegt zelfs dat je daar beter kunt zijn dan op e

Seyi Omooba
Nieuws

Christelijke actrice moet 350.000 dollar betalen na ontslag om ‘homofobe opmerkingen’

De christelijke actrice Seyi Omooba dacht een prominente rol te vervullen in de toneelbewerking van 'The Color Purple', maar zover zou het niet komen. Omooba werd in 2019 vanwege 'homofobe opmerkingen' die zij vijf jaar eerder op Facebook geuit zou h