Hoe Zweden het meest seculiere land van Europa werd: "Grote eenzaamheid en stijgende criminaliteitscijfers"

Nieuws 22 november 2022
Zweden

Zweden is één van de minst religieuze landen ter wereld. Volgens onderzoeker Per Ewert heeft de sociaaldemocratie daarbij een grote rol gespeeld. De gevolgen, zegt hij, zijn duidelijk: grote eenzaamheid en stijgende criminaliteitscijfers.

God heeft niet langer de hoofdrol in Zweden, maar het individu. De sociaaldemocratie heeft in deze ontwikkeling een beslissende rol gespeeld volgens de Zweed Per Ewert, directeur van het Clapham Institute, de grootste christelijke denktank van het Scandinavische land. Hij promoveerde maandag op de rol van de sociaaldemocratie in de secularisering van Zweden.

'Het land dat God vergat', zo heet Ewerts boek, een gepopulariseerde versie van zijn dissertatie. Geen enkel land werd zo seculier en individualistisch als Zweden, volgens de culturele kaart van Inglehart-Welzel, een invloedrijke diagram dat waarden over de hele wereld 'meetbaar' maakt. Voor Ewert was dat de aanleiding om te kijken naar de oorzaak van deze ontwikkelingen. "In andere landen komt secularisatie ook voor, maar in Zweden is het allemaal net iets extremer", vertelt hij aan CNE News.

In veel Europese landen speelde de sociaaldemocratie na de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol. Deze parlementaire vorm van socialisme stond voor een samenleving met meer gelijkheid. Hierdoor werden sociale zekerheden zoals pensioenen mogelijk. Nergens in Europa was deze invloed zo sterk als in Zweden. Van 1932 tot 1976, 44 jaar lang, waren de sociaaldemocraten stevig aan de macht. In 1976 kwam daar verandering in. Na wat schandalen en tegenslagen bleef de partij bij deze verkiezingen nog wel de grootste. Desondanks vormden verschillende andere partijen toen een gematigde regering.

Een belangrijke reden voor het feit dat de sociaaldemocraten zo lang aan de macht bleven, was de Tweede Wereldoorlog, legt Ewert uit. "Omdat Zweden tijdens de oorlog neutraal bleef, stond het er na de oorlog economisch goed voor. Dat gaf kiezers vertrouwen in de leidende partij."

Onderdrukkend instituut
Enerzijds gaf de sociaaldemocratie stabiliteit. Maar aan de andere kant had het enorme gevolgen voor het Zweedse christendom. In het socialistische wereldbeeld, gebaseerd op de ideeën van Karl Marx, wordt de kerk gezien als een instituut dat de arbeidersklasse onderdrukt, legt Ewert uit. De kerk biedt een ander antwoord op sociale problemen dan het socialisme. Het christendom werkt vanuit spirituele waarden en het socialisme vanuit materiële, antichristelijke principes.

Al vanaf hun oprichting in 1889 waren de Zweedse sociaaldemocraten antichristelijk. Hun ideoloog, Karl Marx, beschreef het christendom als "opium van het volk". Volgens Marx zou het christendom ervoor zorgen dat burgers zich neerleggen bij hun lot in plaats van te werken aan een betere toekomst. De sociaaldemocraten wilden vanaf het begin kerk en staat scheiden om deze afwachtende houding te doorbreken. Bovendien wilden ze de Zweedse kerk zelf veranderen.

Tot 2000 was de Zweedse Lutherse kerk een staatskerk. Niet de synode, maar het parlement had inspraak in kerkelijke aangelegenheden. Volgens Ewert stelde hun parlementaire meerderheid de sociaaldemocraten in staat hun macht uit te buiten. Kerkelijke lichamen werden gekozen uit politieke lijsten. "De sociaaldemocraten brachten politieke verkiezingen naar de kerk. Dus met een politieke agenda seculariseerde de kerk van binnenuit. Protesten van bisschoppen en de generale synode mochten niet baten. Omdat het een staatskerk was, had het parlement het laatste woord."

Hoewel Zweden niet het enige land is waar de sociaaldemocratie in de 20e eeuw voet aan de grond kreeg, was het wel het land waar het christendom het felst werd bestreden, zegt Ewert. In zijn studie vergelijkt hij de Zweedse sociaaldemocratie met die van Noorwegen. "In beide landen woedde in de jaren zestig de discussie of het christendom het klaslokaal moest verlaten. Terwijl de Zweedse regering dit tegen de wil van het volk doorduwde, sloot de regering in Noorwegen zich aan bij de wil van het volk."

Vijandig
De Zweedse sociaaldemocraten waren dus vijandiger dan de Noorse, stelt Ewert. Dat kwam volgens hem mede door de mensen binnen de partij. Ze waren agressiever dan hun Noorse collega's. Hij citeert de Nederlandse politicoloog prof. Hans Keman, die de sociaaldemocratie in verschillende landen met elkaar vergeleek. "Keman laat zien dat de sociaaldemocratie in Zweden verscheen in een van zijn meest linkse vormen."

De gevolgen zijn direct voelbaar in de Zweedse kerk. Hoewel kerk en staat in 2000 de banden hebben verbroken, is de secularisatie de kerk niet gepasseerd. De Kerk van Zweden loopt voorop als het gaat om linkse kwesties zoals homorechten en klimaat, maar spreekt weinig over de klassieke vragen over zonde en genade.

Volgens Ewert zou secularisatie in de Zweedse kerken serieuzer moeten worden geanalyseerd. "We zien dat in een groot aantal kerken seculiere waarden van invloed zijn", zegt Ewert, lid van de Vrije Evangelische Kerk. "De kerk moet daarom zichzelf onderzoeken en objectief naar haar waarden kijken. Is dit de manier waarop je er als kerk in de toekomst wilt zijn?"

Op sociaal vlak blijft de secularisering en individualisering van de Zweed niet zonder gevolgen. Er is sprake van verlies aan zingeving en moraliteit en een toename van eenzaamheid en criminaliteit, signaleert Ewert.

Ruk naar rechts
Hij is niet de enige die ontevreden is over de huidige situatie in het Scandinavische land. Hoewel de sociaaldemocraten bij de verkiezingen in september de grootste partij bleven, verschoof de macht naar een rechtse minderheidsregering. "Vooral jonge kiezers kozen massaal voor rechts. Dit getuigt van onvrede over het linkse progressivisme dat Zweden zo lang heeft beheerst", zegt Ewert. Volgens hem zijn deze verkiezingsuitslagen een reactie op stijgende misdaadcijfers "maar mogelijk ook op de ideologie zelf".

Ewert denkt dat de verkiezingen van afgelopen september een keerpunt zijn voor Zweden. "Dit is een goed moment om samen terug te blikken en te bespreken met welke waarden we de toekomst tegemoet willen gaan."

Andere Europese landen zouden zich dezelfde vraag moeten stellen. Zweden is volgens Ewert een goed voorbeeld om te beoordelen welke kant een land op moet. "Als landen een geïndividualiseerde samenleving willen, moeten ze naar Zweden kijken en beslissen of ze daar tevreden mee zijn. Dan kunnen ze religie uit de samenleving verwijderen en het individu centraal stellen."

Als alternatief noemt Ewert de sociaaldemocraat Tony Blair, Brits premier van 1997 tot 2007. “Hij was een christelijk politicus die tijdens zijn ambtsperiode zijn geloof niet uitte. Maar hij maakte wel duidelijk dat een samenleving zonder christelijke waarden eindigt in afzondering en gebrek aan solidariteit. De meeste mensen zouden dat geen goede samenleving noemen."

Praatmee

Beluister onze podcast

#361 Jeffrey & Andries Knevel over SGP-vrouwen, de nieuwe paus en het Joodse volk
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

utrecht
Nieuws

CU-raadslid wil dat gemeente Utrecht voortaan term 'genocide' gebruikt voor situatie Gaza

De gemeente Utrecht wil dat er voortaan over genocide gesproken wordt als het gaat om de situatie in Gaza. Een motie daarover werd donderdag aangenomen in de Utrechtse gemeenteraad. Een van de twee CU-gemeenteraadsleden stemde ook voor de motie. Dat

Vladimir zit op school
Levensverhaal

Vlad (10) heeft autisme: "Welke kansen heeft mijn kind?"

Kinderen met een beperking krijgen in Moldavië geen kans om zich te ontwikkelen. Sterker nog: ze worden weggestopt. Geïsoleerd. Ook de 10-jarige Vlad bleef lange tijd bij zijn alleenstaande moeder. Hij heeft een zware vorm van autisme. “Er was geen e

Jeremy Clarkson
Nieuws

Engelse tv-presentator stelt dat westers christendom in gevaar is door lage geboortecijfers

Voormalig Top Gear-presentator Jeremy Clarkson heeft in zijn column in The Sun zijn zorgen uitgesproken over de toekomst van het christendom. Dat meldt Christian Today. Volgens de Brit dreigt het geloof in het Westen langzaam te verdwijnen door een s

Ds. C. P. de Boer
Video

CGK-predikant vraagt kerkgangers hoe ze hun vrije tijd besteden: "Leest u nog wel eens?"

"Hoe besteedt u uw vrije tijd? Leest u nog wel eens een goed, christelijk boek?", die vragen stelde ds. C. P. den Boer onlangs in een preek. De christelijk gereformeerde predikant wijst op het feit dat een hoop mensen tegenwoordig stellen dat ze nauw

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp stelt dat kerken soms te druk zijn met geschreven en ongeschreven regels

"Wat kunnen we toch druk zijn met met de geschreven en ongeschreven kerkregels die de kudde bij elkaar moeten houden en die haar dienen te beschermen, terwijl het enige wat we echt nodig hebben een bron van levend water is", stelt spreker Wilkin van

Jan de Wit
Video

Terugkijken: Jan de Wit beantwoordt Refoweb-vragen

Jan de Wit, voormalig docent Engels en godsdienst, is tegenwoordig voltijds theologiestudent aan het Hersteld Hervormd Seminarie en pastoraal medewerker in diverse hersteld hervormde gemeenten. Op Refoweb beantwoordt hij regelmatig geloofsvragen van

Psalmen Challenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 68

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

Chris Develing
Nieuws

Boodschap voor pro-Palestina demonstranten: wees consequent

Activist Frank van der Linde verwoordde deze week op X wat veel van zijn medestanders ook vinden: je mag demonstreren op de plek van de Nationale Dodenherdenking en daarbij schreeuwen. De arrestatie van een paar activisten die precies dat deden, vind

Meerartikelen

Ursela von der Leyen
Nieuws

Europese Commissie zegt benoeming speciaal EU-gezant geloofsvrijheid toe

Ursula von der Leyen heeft toegezegd een nieuwe speciaal EU-gezant voor geloofsvrijheid te benoemen. Deze toezegging deed ze maandag in een brief aan de co-voorzitters van de intergroep geloofsvrijheid: de Slowaakse Miriam Lexmann (EVP) en Bert-Jan R

Gebedsnacht
Positief nieuws

2.000 Britse jongeren komen tijdens gebedsnacht in kerk bijeen om God te zoeken

In het Verenigd Koninkrijk (VK) lijkt iets bijzonders gaande. Steeds meer jonge mensen keren terug naar de kerk, op zoek naar genezing, vrijheid en ontmoeting met God. Afgelopen weekend kwamen ruim 2.000 jongeren samen in Londen voor een nacht van ge

Mozambique
Nieuws

Christenen in Mozambique lijden onder islamitisch geweld

Christenen in Mozambique lijden zwaar onder terroristische aanvallen van islamitische milities. Dat schrijft Kerk in Nood dat in het land actief is en probeert de lokale bevolking de helpen. De afgelopen dagen zijn er meerdere aanvallen geweest. Het

Pausmobiel
Nieuws

Pausmobiel wordt omgebouwd tot mobiele kliniek voor kinderen in Gaza

Een bijzondere wens van de vorige maand overleden paus Franciscus krijgt binnenkort vorm: zijn voormalige pausmobiel wordt omgebouwd tot mobiele kliniek voor zieke en gewonde kinderen in Gaza. Mobiele kliniek moet half mei operationeel zijnDe transfo

Frank Damazio
Nieuws

Voormalig megakerkleider en auteur Frank Damazio (75) overleden

Frank Damazio, jarenlang voorganger van de City Bible Church (nu Mannahouse Church) in Portland, Oregon, is op 75-jarige leeftijd overleden. Dat maakte de kerkelijke gemeente maandagavond bekend op Facebook. 'Met een verslagen hart maken we het overl

Andries Knevel
Podcast

Waar moet de nieuwe paus aan voldoen? Andries Knevel antwoordt

Deze week vindt in Rome het conclaaf plaats. Verschillende kardinalen van de Rooms-Katholieke Kerk komen deze week samen om een nieuwe paus te kiezen. Waar moet een nieuwe paus aan voldoen? Op deze vraag geeft theoloog en journalist Andries Knevel an

Nigeria
Nieuws

Zes christenen vermoord in Nigeria: ‘We vrezen voor een nieuw bloedbad’

In Nigeria zijn afgelopen weekend opnieuw christenen het slachtoffer geworden van gewelddadige aanvallen. Islamitische Fulani-herders vielen op zaterdag 3 en zondag 4 mei twee christelijke dorpen aan in de deelstaat Plateau. Daarbij werden zes christ

Nirky en Jan
Interview

Zondag is Nirky Postema te gast in Hour of Power

Zondag is het Moederdag. In Hour of Power is Nirky Postema te gast. Ze wist dat ze geen kinderen kon krijgen. Dat ze zwanger werd, ervaart ze als een gebedsverhoring. Na 24 weken verliest ze echter haar kindje. Vervolgens gebeurt er iets wat nauwelij

Week van het Gezin
Persbericht

Week van het Gezin over verslavende werking van de smartphone

Met het thema ‘Scherm uit, gezin aan’ brengt de Week van het Gezin (11 t/m 17 mei 2025) een actueel onderwerp onder de aandacht. Uit onderzoek en enquêtes blijkt steeds duidelijker dat overmatig schermgebruik door kinderen en jongeren nadelige effect

Maarten van Rossem
Nieuws

Nieuw seizoen ‘Adieu God?’ met Maarten van Rossem, Angela Groothuizen en Rob Jetten

Vanaf zaterdag 10 mei krijgt het bekende interviewprogramma Adieu God? een prominenter uitzendtijdstip. Op de zaterdagavond om 20.05 uur gaat Tijs van den Brink wekelijks in gesprek met een bekende gast over geloof, ongeloof en alles er tussenin. In

Proponent J. P. Bredenhoff
Video

Prop. J. P. Bredenhoff wijst op listige werkwijze satan om christenen van het avondmaal te houden

"Die tegenstander wijst op de omstandigheden en zegt: 'Het wordt helemaal niks.' Maar u moet niet op de omstandigheden letten, maar op de Heere", aldus proponent J. P. Bredenhoff. In een recente preek vertelde de hervormde proponent op welke listige

Trump en Jan
Column

Trump als verlosser of antichrist: voor veel Amerikaanse christenen is er geen andere keuze

Is Donald J. Trump de antichrist of de verlosser? Het lijkt soms alsof er geen andere keuze meer is. De verdeeldheid onder Amerikaanse christenen is zelfs zo groot dat in sommige kerken niet meer gebeden wordt voor de president. Jan van den Bosch spr