Moeilijke Bijbelteksten - Waar lag het land Moria?

God 12 augustus 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie 'Moeilijke Bijbelteksten' behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de vraag wat in de Bijbel staat over het land Moria, waar Abraham zijn zoon Izak aan God wijdde.

Joodse en christelijke tradities stemmen overeen als het gaat om de plaats waar Abraham zijn zoon Izak als offer aan God moest brengen: die lag in het huidige Jeruzalem. De Tempelberg. Maar staat dat ook in de Bijbel?

Woordstudie
God zond Abraham naar het land Moria (Hebreeuws: ‘éréts hamMoriejah; Gn 22:2). Die landsnaam alleen hier genoemd in de Bijbel. De naam ‘Moria’ is een woordcombinatie van Morie en Jah, waarin Jah een afkorting is van de Godsnaam.

‘Moria’ wordt vaak in verband gebracht met de stam ra’ah – (aan)zien, omdat Abraham de offerplaats de naam ‘God zal voorzien’ gaf (vs 14). Daarin komt het Hebreeuwse woord jir‘éh voor. Dat verklaart waarschijnlijk waarom enkele manuscripten van het Oude Testament (OT) geen Moria maar ‘Mar‘éh’ hebben. Maar dit voegt de Hebreeuwse letter alef toe ten koste van de verdubbelde letter jod en verwijderd de Godsnaam. Een verband met Abrahams benaming achteraf is echter onaannemelijk, terwijl de naam ‘Moria’ dagen eerder werd genoemd.

Andere manuscripten passen het woord Moria nog verder aan en hebben ‘Émorie (Amoriet), waarbij dus niet alleen een jod en de slot letter is vervallen, maar ook de Hebreeuwse letter alef aan het begin van het woord is toegevoegd. Die wijziging is dan ook het meest onaannemelijk. Het is eenvoudigweg een te grote wijziging van de naam Moria die in de meeste en belangrijkste manuscripten voorkomt.

In Griekse vertalingen van het Genesis 22:2 is ‘land Moria’ omgezet als tis gin tis hupsilin – het hoogland. Maar deze omschrijving is veel te algemeen. Het beloofde Land kent immers een lange strook bergland dat zich van noord (Karmel) naar zuid (Aravah) uitstrekt waarop deze omschrijving van toepassing is. In 2 Kronieken 3:1 is de Griekse verbastering Amoria gebruikt, dat vermoedelijk verwijst naar ‘Émorie.

Oorsprong
Was de naam Moria afkomstig van de Kanaänieten of alleen in verband met Abraham? De toevoeging ‘Jah’ brengt het in verband met God en dat maakt het geen oorspronkelijke Kanaänistische naam. Maar helemaal zeker is dat niet, want God was niet alleen aan Abraham bekend. Toch moet het land Moria bekend zijn geweest bij Abraham. Hij zal er eerder zijn geweest, er doorheen zijn getrokken of wist waar het lag van horen zeggen.

Abrahams eerste stopplaats
Was Abraham er misschien eerder geweest? Opmerkelijk genoeg is er een aanwijzing, namelijk meteen bij zijn aankomst in Kanaän (Gn 12:5-6). Zijn eerste genoemde stopplaats was bij de oude Kanaänitische plaats Sichem. Zoals zij gewoon waren hield Abraham zich afzijdig van de plaats en sloeg hij zijn kamp op in het veld. Die plaats heeft de naam ‘elon moréh, meestal vertaald als de boom ‘Moré’. In de Griekse OT-vertaling: tin drun tin hupsilin – de hoge boom.

De vertaling van het Hebreeuwse woord ‘elon als ‘boom’ kan ingegeven zijn omdat Jakob decennia later onder een boom bij Sichem allerlei gerijen van afgoderij begroef (Gn 35:4). In die tekst staat het bepaalde Hebreeuwse woord ha‘elah – de boom, wat lijkt te veronderstellen dat het om een specifieke boom ging: de boom waar Abraham zijn kamp zou hebben opgeslagen? Toch is dit niet zeker. Sommige vertalingen kiezen echter voor de veel interessantere vertaling ‘vallei’ vlakbij Sichem.

Belangrijker is het tweede Hebreeuwse woord moréh. Dit woord komt van de stam jarah – schieten/leren. Het wordt vertaald als ‘leraar’ (Job 36:22). Als ‘elon verwijst naar een boom, zoals traditioneel wordt aangenomen, dan lijkt het in verband te staan met waarzeggerij. Een religieuze plaats. Daarom wordt het niet vreemd gevonden dat ook Abraham, die traditioneel als afgodendienaar wordt gezien, daar contact had met God.

Als ‘elon echter verwijst naar vallei, dan vervalt die gedachte van een boom met een afgodische betekenis, maar dan komt het accent te liggen op wat God daar aan Abraham leerde. Echter, een uniek verband tussen de plek ‘elon moréh en het land Moria is echter toch niet overtuigend. In de Bijbel zijn namelijk meerdere plaatsen moréh genoemd (Dt 11:30; Rich 7:1).

Vertrekplaats Abraham
Misschien kan de vertrekplaats vanwaar Abraham met zoon Izak naar het land Moria trok een aanwijzing geven. Er staat dat het drie dagen lopen was vanuit die vertrekplaats naar het land Moria (Gn 22:4). In Genesis 21:33-34 staat dat Abraham lange tijd in de plaats Ber-Seba woonde. Dat lijkt zijn vertrekplaats. De afstand van Ber-Seba naar Jeruzalem is zo’n 70 kilometer. Aangenomen dat per dag circa 30 kilometer kon worden overbrugd dan zou Jeruzalem, waarvan traditioneel wordt uitgegaan, inderdaad in drie dagen te bereiken zijn (vs 4).

Jeruzalemtraditie
De latere Tempelberg lijkt problematisch, omdat de traditie ook de plaats Salem gelijk stelt aan Jeruzalem (Gn 14:18). Die laatste traditie is echter onjuist, want archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat in de dagen van Abraham er nog geen nederzetting was in Jeruzalem. Salem moet dus een andere plaats zijn geweest.

Als die plek nog verlaten was dan is het aannemelijk dat Abraham er ongestoord een altaar heeft kunnen oprichten. Probleem is dat nergens in de Bijbel staat dat hij eerder op de plek was geweest.

De berg Moria
In Genesis 22:2 gaat het niet om het land maar een berg in ‘Moria’. Samaritanen wijzen de berg Gerizim bij Sichem aan. Alleen ligt die berg ruim 115 kilometer van Ber-Seba. Als Abrahams vertrekplaats niet Ber-Seba maar Hebron was, dan is de loopafstand opnieuw zo’n 70 kilometer naar Sichem. Echter, in de Bijbel staat dat Abraham bij Sichem zijn altaar bij ‘elon moréh en niet op een berg daar bouwde.

Een andere berg die overwogen kan worden is bij Bet-El. Enkele kilometers van de latere Tempelberg. In de Bijbel is die berg bekend als de plaats van Abrahams vroegere altaar (Gn 12:8; 13:4). Op die berg bevestigde God de Landsbelofte (13:14-17). Was dat ‘Gods onderwijs’ (jarah) waarnaar de naam Moria verwees?

Praatmee

Beluister onze podcast

#360 Gerdien Lassche en ds. M. Messemaker over LHBTI en refoscholen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Open Doors - Het teken van het kruis
Video

Open Doors deelt in aanloop naar Pasen prachtige single: 'Het teken van het kruis'

"Ik strek mijn handen uit en roep om U, mijn Heer. U heeft mijn hart gehoord en antwoordt elke keer. Uw woord is het begin en geeft mijn leven zin. Van U komt de genade waar ik mijn rust in vind." Deze woorden zijn afkomstig uit het lied 'Het teken v

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden vertelt over christen die bekering voor zich uitschoof: "Totdat het te laat was"

"Wij hebben nog tijd. Maar eens zal het te laat wezen", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant vertelde in een recente preek over een christen bij wie het nooit tot een bekering kwam. Niet vanwege een prediking waarbij bekering slechts voor

Joël Boertjens
Video

Joël Boertjens: "Overal waar de Rabbi gaat, reist reuring met Hem mee"

"Overal waar de Rabbi gaat, reist reuring met Hem mee", aldus Joël Boertjens. De voorganger van Mozaiek020 zoomde afgelopen zondag in op de bekende gelijkenis van de verloren zoon. Daar waar de jongste zoon het familievermogen verkwist, leeft de ouds

Israëlische vlag met daarachter Jeruzalem
Nieuws

Nieuw onderzoek: Ierse christenen hebben 'zorgwekkende opvattingen' over Joden 

Een nieuw onderzoek naar christelijke opvattingen over Joden stelt dat antisemitisme onder Ierse christenen aanzienlijk hoger zou liggen dan onder Amerikaanse gelovigen. Dat schrijft Christian Today. “Het lijkt alsof we terug zijn in de middeleeuwen"

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp roept je op om te leven uit de wet van de vrijheid

"Telkens als je spreekt en handelt, mag je jezelf afvragen: ademen mijn woorden en mijn daden de vrijheid van Christus? Als je daar door de Geest 'ja' op kunt zeggen, leef je volgens Jakobus volgens de wet van de vrijheid", aldus Wilkin van de Kamp.

Ds. Paul Visser
Video

Videoboodschap ds. Paul Visser: "Jezus werd in het gezicht gespuwd"

"Op het moment dat de waarheid aan het licht komt, barst de woede los. Dat kan gebeuren. In het lijdensverhaal van Jezus, maar ook vandaag de dag", vertelt ds. Paul Visser. "Als jij voor de waarheid uitkomt kan het gebeuren dat het niet verdragen wor

Bram Moszkowicz
Video

Mozaiek020 Ontmoet: in gesprek met Bram Moszkowicz

Onlangs verwelkomde Mozaiek020 tijdens een nieuwe editie van Mozaiek Ontmoet een bijzondere gast: Bram Moszkowicz. De bekende oud-strafpleiter en mediapersoonlijkheid deelde in deze dienst openhartig over zijn leven, zijn zoektocht en het belang van

Dagmar Burggraaf
Video

Dagmar Burggraaf blikt vooruit op het vijfde seizoen van The Chosen

Er komt weer een nieuw seizoen van de populaire serie The Chosen aan. De eerste 2 afleveringen zijn vanaf deze week in de bioscoop te zien. Dagmar Burggraaf van The Chosen Nederland vertelt in het Family7-programma Uitgelicht! wat je kan verwachten i

Meerartikelen

Leander Janse
Video

Leander Janse wijst aan de hand van Filippenzen 4 op Gods nabijheid

In zijn Bijbelstudie over Filippenzen 4 benadrukt Leander Janse hoe actueel Paulus’ woorden nog steeds zijn. Hij wijst op de nabijheid van God – zowel nu als in Jezus' spoedige terugkomst – als bron van hoop. Paulus’ advies is praktisch: pieker niet,

Psalmen Challenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 66

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

keukenhof
Nieuws

SGP springt in de bres voor mantelzorgers: "Ze verdienen onze steun"

Mensen die mantelzorg bieden aan hun naaste moeten niet gekort worden op hun uitkering omdat zij samenwonen, ook niet als zij dat tijdelijk doen om zorg te verlenen. De SGP heeft hiervoor een voorstel ingediend, bestaande uit twee amendementen. Door

Jan Schippers
Opinie

Is een islamitische gebedsoproep hetzelfde als een kerkklok luiden?

Is een gebedsoproep vanaf de moskee hetzelfde als het beieren van een kerkklok? Die vraag houdt de gemoederen bezig nu de fracties van SGP en JA21 in de Tweede Kamer een voorstel hebben gedaan om versterking van het geluid bij gebedsoproepen niet lan

Mariann Edgar Budde
Boekfragment

Genade in gebrokenheid: Paulus ging het lijden niet uit de weg

Aanvaarden wat we niet hebben gekozen, betekent steevast in het reine zien te komen met lijden, een thema dat zowel in joodse als christelijke heilige geschriften veelvuldig aanwezig is. Voor de apostel Paulus, de auteur van de meeste brieven in het

Kees Jan Hooglander (inzet) en Myint Thu
Interview

Zo is het in Myanmar: "Herstel lijkt mogelijk, maar conflicten zitten dieper"

De afgelopen weken stond Kees Jan Hooglander namens ZOA zij aan zij met Myanmarese hulpverleners. De nood in het land is onverminderd hoog, zag hij, en de bevolking is erg geschrokken. “Mensen slapen vaak in tentjes, al is hun huis nog onbeschadigd.”

Ds. van Reenen
Column

Pasen in Drenthe: 5 redenen voor hoop

Mij is gevraagd vijf redenen te geven waarom Pasen belangrijk is. Nu ik dit schrijf verblijf ik in Drenthe. Daar heb ik mij de afgelopen dagen af zitten te vragen, of Pasen hier anders is dan op Urk of elders op de Biblebelt. Wat maakt het hier (extr

NGK-synode
Nieuws

Zes theologen uiten bezorgdheid over koers NGK na 'homobesluiten'

Homoseksuele gemeenteleden met een relatie zijn binnen de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) welkom aan het avondmaal en in de ambten, zo werd onlangs besloten tijdens de generale synode. Zes prominente stemmen uit de NGK spreken via het Reformat

Jan en Ton
Video

Dominee Ton Heemskerk te gast in Hour of Power

Zondag is het is Pasen! In Hour of Power spreekt Jan van den Bosch met de enthousiaste dominee Ton Heemskerk. Hij legt uit wat Pasen inhoudt en wat dat voor hem persoonlijk betekent. Jarenlang was hij zoekende: "Ik heb Zijn opstandingskracht ervaren,

Ds. W. P. Emaus
Video

Ds. Emaus vertelt waargebeurd verhaal over Luther en een brandende boerderij

In het doopformulier staat dat als we in de naam van de Vader gedoopt zijn, Hij ons met al het goede wil verzorgen en al het kwade van ons zal weren of dat ten goede wil gebruiken. De hervormde predikant ds. W. P. Emaus vertelde op basis daarvan in e

Johan Schep
Video

Johan Schep vertelt hoe Juda vrijwillig slaaf wilde worden in plaats van Benjamin

In de serie 'Jozef' van Growing Faith Nederland behandelt evangelist en Bijbelleraar Johan Schep het levensverhaal van Jozef. Zijn broers verkochten Jozef op jonge leeftijd als slaaf. Uiteindelijk zou Jozef terechtkomen in Egypte, waar hij zou dienen

Engelse kerk
Nieuws

Church of England ziet belangstelling voor kerkdiensten via social media sterk toenemen

De Church of England kijkt met hoop naar de toekomst en dat is niet zonder reden. Het aantal mensen dat via sociale media belangstelling toont voor kerkdiensten is de afgelopen tijd met maar liefst 268 procent gestegen. Dat meldt de kerk op basis van