Ik dacht even dat het een grapje was. Sinds 2012 geef ik preektrainingen aan sprekers, voorgangers en predikanten. Met hun dominee besprak ik van tevoren een aantal preken en na afloop bekeken we samen de video-opname. De kerkenraad was blij dat hij beter was gaan preken en vroegen mij of ik de gemeenteleden wilde trainen om meer uit de preek te halen. 

Die vraag ben ik nooit vergeten. Natuurlijk is degene die preekt verantwoordelijk om het goede nieuws van Jezus Christus goed te communiceren. Maar als luisteraar ben je verantwoordelijk voor de manier waarop je luistert. Ik herken dat ook bij mezelf. Als ik me meer inzet, haal ik meer uit de preek. Jezus zelf zei het heel uitdagend in de gelijkenis van de zaaier: ‘Laat wie oren heeft goed luisteren!’ (Matteüs 13:9, NBV21).

Ik ken geen betere manier om goed te luisteren dan het maken van aantekeningen. Er zijn preken waarbij ik niet stop met schrijven. Ik noteer volzinnen, schrijf ‘wow’ erbij en onderstreep de mooiste oneliners. Soms doe ik er daarna niet zoveel meer mee. Omdat ik het vergeet, mijn aantekeningen incompleet zijn of geen initiatief neem om er met anderen over door te praten.

In het notitieboek Preekaantekeningen geef ik je allerlei ideeën om goede aantekeningen te maken, vragen die inspireren om de preek in de praktijk te brengen én met anderen te bespreken. Denk aan je vrienden, familie, mensen uit je kring, een jeugdavond of een preekbespreking. Kies vooral wat bij jou past. De ideeën zijn geen doel op zich, maar een middel om het zaad in goede grond te laten vallen, zodat je wortelt in je geloof en vrucht draagt.

Hierbij een aantal tips, gebaseerd op het boekje.

1. Bid voor een geopend hart
Ken je de gelijkenis van de zaaier die ik net noemde? Jezus vertelt hierin dat het zaad, zeg maar het woord, op verschillende plekken terechtkomt. Laten we aan de hand van de gelijkenis naar binnen kijken, naar onze eigen luisterhouding en onszelf vragen stellen als:

• Draag ik op het moment rijkelijk vrucht?
• Hoor ik alleen zijn woorden, of begrijp ik ze ook? Horen en aanvaarden, noemt Marcus het. En Lucas legt nog een ander accent: horen en vasthouden. Doe ik dat?
• Neem ik mijn verantwoordelijkheid om me te verdiepen in zijn woorden? Erover door te praten, zodat het wortel kan schieten?
• Of word ik – waar Jezus voor waarschuwt met die distels – afgeleid door mijn dagelijkse beslommeringen of de verleiding van de rijkdom?
• Luister ik soms te rationeel, waardoor mijn hart verhardt?
• Of te emotioneel, met het gevaar dat dat snel weer wegebt en ik niet voldoende geworteld ben in moeilijkere tijden?

Ik vind het belangrijk deze vragen te stellen, maar tegelijkertijd kan het je zo lamslaan, als je je herkent in de weg, de rotsachtige grond en de distels. Focus daarom alsjeblieft niet te veel op jezelf. Blijf bijvoorbeeld niet oeverloos graven naar hoe het zit met distels en doornen in je eigen leven. Bedenk dat Jezus stierf aan een kruis, met op zijn hoofd een kroon. Met … doornen en distels. Om vergeving en verzoening te brengen. Om je van je distels te bevrijden!

Staar je niet blind op de steenharde delen in je eigen hart. Want wat treffen we aan bij het graf van Jezus? Een weggerolde steen. Hij heeft de kracht om steenachtige delen in jouw en mijn hart te verwijderen. Zo is Hij!

2. Luister met twee oren
Je kunt altijd op meerdere manieren naar een preek luisteren. Vanuit het perspectief van de verantwoordelijkheid van de mens én vanuit het perspectief van Gods genade.

Pas legde ik het aan kinderen zo uit:

• Wat hoor ik over God?
• Wat hoor ik over mensen?

3. Noteer de titel van de preek
Niet elke preek heeft een titel. Bedenk dan voor jezelf een titel, zodat je de preek samenvat. Ook is het daardoor makkelijker om de preek terug te vinden in je notitieboekje.

4. Noteer de kern van de preek
Sommige sprekers laten duidelijk weten wat je van de preek kunt verwachten. Bijvoorbeeld door drie punten te vertellen. Of drie lessen, uitnodigingen, waarschuwingen of Bijbelse kernwoorden. Als de spreker dit niet doet, ontdek je soms schrijvend beter wat de lijn is en/of wat de kern is.

5. Noteer oneliners
Mooie zinnen vergeet je snel weer. Tenzij je ze noteert. Noteer ze in een apart kadertje, zodat je de mooie zin snel terugvindt.

6. Bedenk van tevoren een vraag waardoor je gerichter naar de preek luistert
Ik noem een paar voorbeelden uit Preekaantekeningen:

• Wat zijn mijn dankpunten naar aanleiding van deze preek?
• Naar wie kan ik deze preek doorsturen? Wat geef ik als reden?
• Wat wil je vaker doen naar aanleiding van de preek?
• Wat hoor je in de preek waarin jij tekortschiet? Deel het met God en/of met iemand die je vertrouwt.
• Wat hoor je in de preek dat iets zegt over Gods karakter?

7. Bespreek de preek
Bedenk met elkaar zes vragen naar aanleiding van de preek waarover je wilt doorpraten.

De jongste gooit de dobbelsteen. Hij leest de vraag voor van het aantal ogen dat is gegooid en wijst iemand anders van het groepje aan die de vraag mag beantwoorden. Die heeft altijd het recht om te passen. Na het beantwoorden van de vraag gooit hij of zij de dobbelsteen, leest de vraag voor en wijst weer iemand anders aan. Net zolang tot iedereen geweest is en/of jullie elke vraag hebben beantwoord.

Variant
Gebruik deze zes vragen.

1. Wat was volgens jou de kern van de preek?
2. Wat sprak jou aan?
3. Wat heb je over God geleerd?
4. Wat is jouw gebed naar aanleiding van de preek?
5. Waarvoor zou je kunnen danken naar aanleiding van de preek?
6. Waartoe zet de preek jou aan?

Of gebruik deze vragen als opstapje en vul daarna aan met je eigen vragen.

Wil je nog meer ideeën? Bestel het boekje Preekaantekeningen! Wat is jouw tip om meer uit de preek te halen? Reageer en maak kans op een gratis exemplaar.

Paulien Vervoorn is spreker, trainer en auteur en eigenaar van Geloofwaardig Spreken. Neem een kijkje op haar website.