Het kwaad wordt in de Bijbel vaak verbeeld in (zee)monsters, draken en slangen. De bekendste ervan is Leviatan. Waar staat dit monster symbool voor?
“Het is een symbool van een levensbedreigende kracht in natuur en geschiedenis. Overigens komen naast Leviatan ook de zeemonsters Rahab en Tannin voor in de Bijbel. In de wereld van het oude Nabije Oosten is Leviatan een van de helpers van de god Jam, die de macht van de zee vertegenwoordigt en tegen wie de god Baäl de strijd aanbindt. Samen symboliseren Jam en Leviatan de oerchaos die vanouds een bedreiging vormt voor het leven op aarde. Op oude afbeeldingen wordt Leviatan voorgesteld als een meerkoppige slang.”

Hoe kwam de macht van het kwaad tot uiting in de tijd van Jesaja?
“Jesaja leefde en werkte in de tijd dat het Assyrische rijk dé grootmacht was. De Assyriërs stonden bekend om hun enorme wreedheid. Grootschalig werden allerlei mensen gedeporteerd. Deze deportaties werden systematisch ingezet om andere volken onder de duim te houden. Daarbij werd ook veel onschuldig bloed vergoten . Ten tijde van koning Hizkia zette men in 701 voor Christus de aanval in op Jeruzalem. Juist in die tijd hadden de leiders van Juda verwachting dat Egypte hen zou komen redden. De Assyriërs wisten het Egyptische hulpleger echter te verslaan.”

Eén van uw conclusies is dat elke hulp buiten God gedoemd is te mislukken. Hoe ziet u dat hier terug?
“In plaats van hulp te zoeken bij de HEER, zocht Israël hulp bij Egypte. In feite is dat echter niets anders dan een poging om de boze machten door Beëlzebul uit te drijven. Dat is bij voorbaat tot mislukken gedoemd,” vervolgt Dekker verwijzend naar Marcus 3:22-26. “Egypte is een ‘stilzittende Rahab’ en als zeemonster dus ook zelf kandidaat om door de HEER te worden bezocht en gedood op de dag van Gods toekomst. Elke andere hulp tegenover de machten van het kwaad dan alleen de HEER kan met recht ‘loos en ijdel’ worden genoemd.”

Als we deze geschiedenis willen doortrekken naar ons leven anno 2018. Wat heeft dit bijbelgedeelte dan tot ons te zeggen?
“Ook vandaag de dag manifesteren de grootmachten zich in het Midden-Oosten. Denk bijvoorbeeld aan de situatie in Syrië. Er is geen mens die de wijsheid heeft om daar een oplossing voor te bedenken. De macht van het kwaad is te groot om door mensen te worden overwonnen. Dat besef komt sterk naar voren in een boek als Jesaja. We hebben te maken met een monster dat voor ons mensen te sterk is. Iedere keer opnieuw staan er dictators op. De ‘drakenkoppen’ blijven zich manifesteren.” 

En toch stelt u dat er hoop is. Wat bedoelt u hiermee?
“Eén ding staat vast: God zal de Leviatan doden. Zo luidt de belofte in Jesaja 27:1. Hij is het kwaad wél de Baas. Jesaja 51 is een verwijzing naar de reputatie die de HEER inmiddels heeft opgebouwd als het om zeemonsters gaat. Zowel in zijn strijd tegen de antischeppingsmachten als bij de uittocht uit Egypte heeft de HEER zichzelf al bewezen als ‘de neerhakker van Rahab’ en ‘de doorboorder van Tannin’. Er is dus een gegronde reden om het ook voor de toekomst van de HEER te verwachten. De HEER heeft al een reputatie opgebouwd en zal er alles aan doen om die hoog te houden. Hier geldt dus dat resultaten uit het verleden wel degelijk garantie bieden voor de toekomst.”

Welke boodschap kunt u naar aanleiding van wat er in Jesaja staat over God en de zeemonsters meegeven aan hedendaagse christenen?
“Op de bodem van ieder mensenhart ligt angst voor dat wat ons leven bedreigt, in welke vorm dan ook. Onrecht, natuurrampen en ziekten. Deze bedreigingen vormen een verwoestend monster. Wij zijn als mensen niet in staat om hier een paradijs te realiseren. Het heil is niet maakbaar. Dat betekent dat je op God wordt teruggeworpen. Van Hem moeten en mogen we het verwachten, omdat Hij zich zo heeft bekendgemaakt. Hij is in staat om Leviatan te verslaan.” Opnieuw verwijst Dekker naar de uittocht uit Egypte en de doortocht door de Schelfzee, waardoor Israël werd bevrijd van het juk van slavernij. “In ons persoonlijk leven kunnen we op allerlei manieren bijdragen aan recht en gerechtigheid, maar uiteindelijk is er Eén bij machte om het kwaad te verdrijven.”

Jaap Dekker schreef een hoofdstuk in het boek ‘Spelen met Leviatan - monsters in Bijbel, theologie, religie en kunst’. Deze bundel behandelt de relevante passages uit het Oude en Nieuwe Testament, en het vroege Jodendom. Verder komt een aantal perspectieven vanuit theologie, religie, kunst en film aan de orde. Klik hier om het boek te bekijken of te bestellen.