Het viel de student theologie van de CHE op dat deze groep christenen enthousiast was tijdens de dienst, maar na de dienst weinig op de preek reageerde. Hij besloot onderzoek te doen naar de verschillende manieren waarop de betrokkenheid van migrantenchristenen in de gemeente bevorderd kon worden. "De ontmoetingen zijn de moeite waard. In Christus is Eimeren noch man noch vrouw, Rus noch Indonesiër noch Nederlander", aldus Theo. "We vinden elkaar aan de voet van het kruis. Dat is ontmoeten, maar ook investeren. Het kruis, de opstanding en het Pinksterfeest betekenen dat er heil is voor alle volkeren. Het is uniek om elkaar te spreken over wat het betekent om volgeling van Jezus te zijn en wat dat met je doet."

Waarom besloot je dit onderzoek te doen?
Theo woont en werkt zelf in Almere. Sinds een paar jaar is hij betrokken bij het werk in gemeente de Wegwijzer. "Ik sprak hier veel mensen met een migrantenachtergrond", aldus Theo. "Het viel mij op dat zij enthousiast meedoen tijdens de diensten, maar in onze gesprekken ging het al snel over iemands achtergrond en algemeen getuigenis, maar werd er niet of nauwelijks ingegaan op de preek. Hierbij vroeg ik mij af of de preek wel goed was overgekomen en op welke manier het gesprek over de preek gestimuleerd zou kunnen worden. Ik was nieuwsgierig wat ze oppikten in de kerk, met name van de Nederlandstalige preek."

De gesprekken en ontmoetingen met migrantenchristenen zijn een grote inspiratiebron voor Theo. Hij vertelt over een Eritrees gezin, waarin de Bijbel centraal staat aan het begin van de dag. "De Bijbel gaat open voor de kinderen naar school gaan. Er wordt een stukje gelezen en samen gebeden. Dat is voor mij een unieke situatie om te zien. Het zal niet in elk migrantengezin gebeuren, maar het is hartverwarmend en inspirerend om mee te maken. Ergens is het ook beschamend. Het wijst je op het belang van het geloof. Als je voor Christus bent: ga er dan ook voor, maak er werk van!"

Op welke manieren geven autochtone Nederlandse christenen en migrantenchristenen feedback op de preek?
Nederlanders steken hun mening meestal niet onder stoelen of kerkbanken, vooral niet als de mening negatief is. In het algemeen ziet Theo terugkomen dat Nederlandse christenen niet weglopen voor het geven van kritiek. "Met name als ze door iets sterk geraakt zijn of als ze het ergens niet mee eens zijn en boos of verontwaardigd zijn. We kunnen leren van de houding van eerlijkheid en nederigheid van migrantenchristenen." Hierbij geeft Theo aan dat dit gebaseerd is op zijn persoonlijke ervaring en het leveren van kritiek niet per se negatief opgevat hoeft te worden. "Het is vooral gebaseerd op wat ik heb gezien en gehoord bij mijn werk in de kerk."

Migrantenchristenen hebben hun mening over de preek minder snel klaar, is de ervaring van Theo. "Wat ik gezien heb is dat mensen alleen reageren als je ernaar vraagt. Ze komen niet snel zelf met een reactie op de preek." Toch is het erg waardevol om het gesprek wél aan te gaan volgens Theo, omdat je hiervan kan leren.

Ook Nederlandse christenen kunnen terughoudend in het geven van een reactie op de preek. Dit is vaak gebaseerd op de veronderstelling dat je als gemeentelid niet de kennis hebt om kritiek te leveren op de voorganger. "In mijn onderzoek haal ik echter het verhaal van Aquila en Priscilla aan. Zij nemen de spreker Apollos mee naar huis om hem daar verder te onderwijzen. Zij gingen hem thuis als het ware het geloof bijbrengen en bijspijkeren." Deze geschiedenis leert ons volgens Theo dat het juist goed is om de preek bespreekbaar te maken.

"Het is de kunst om over de preek in gesprek te komen. Mijn indruk is dat voorgangers het juist fijn om door te praten over de preek." Het gaat hierbij om een gesprek en niet om een discussie. "En voer die gesprekken altijd op basis van liefde en verdraagzaamheid. Op die manier kan je proberen om de voorganger te 'onderwijzen'."

Welke tips wil je aan mensen geven voor het voeren van de gesprekken?
Voor zijn onderzoek sprak Theo met vier migrantenchristenen naar aanleiding van een preek over het thema 'Slaaf zijn van Christus'. "Het viel mij op dat ze slechts een deel van de preek hadden begrepen. Uiteindelijk gaat het om het antwoord op de vragen: Hoe ga ik met de heiliging aan de slag in mijn dagelijks leven? En: Wat betekent het voor mij om een kind van God te zijn? Dat hadden ze niet echt opgepikt, maar ik was hier niet achter gekomen als ik hier niet op een directe manier naar had gevraagd."

Er zijn veel verschillende manieren waarop je als voorganger, als gemeente of kerk of als gemeentelid iemand met een migratieachtergrond kan stimuleren meer deel te nemen aan het gesprek over de preek. Stel vragen zoals: Waardoor ben je geraakt? Wat vond je sterk of minder sterk? Waarom raakte een bepaald voorbeeld je wel of juist niet?" Het pastoraat kan een belangrijke rol vervullen in het op gang brengen van gesprekken over de preek. "Een vertrouwelijke sfeer is essentieel voor mensen om hun mening te durven geven. Dat geldt ook voor Nederlanders", aldus Theo. 

Op welke manier kan een gemeente vormgeven aan het gesprek?
"Er zijn een aantal vormen waardoor je het gesprek kunt bevorderen of waarmee je hun opnamevermogen kunt verhogen. Je kan bijvoorbeeld preekvoorbereiding-bijeenkomsten houden. Nodig bijvoorbeeld voor het voorbereiden van de preek verschillende soorten christenen uit de gemeente uit en ga over de schriftlezing in gesprek. Deel in een groep gedachten over het thema. In het geval van het voorbeeld kan je vragen naar wat het thema 'slavernij' betekent in de cultuur waar iemand vandaan komt. Toen ik hiernaar vroeg kwamen er hele verschillende reacties. Iemand uit Indonesië gaf aan dat ze terugdacht aan de verschillende rangen die er waren in zijn land van herkomst. Een christen met een moslimachtergrond dacht aan hoe in zijn optiek moslims slaaf zijn van de islamitische godsdienst. Dit zijn hele andere brillen waarmee je naar het begrip slavernij kan kijken." 

Een andere aanbeveling is om de preken na te bespreken. Dit kan in kerngroepen of kringen, of misschien in een aparte nabesprekingsgroep. Daarnaast zou het pastoraat hier een waardevolle rol in kunnen spelen. "In de Wegwijzer zouden we soms meer ons best kunnen doen om migrantenchristenen uit te nodigen voor deze kerngroepen, bijeenkomsten en gesprekken. Het gaat hierbij ook om ook om toerusting. Hoe kunnen medewerkers van de kerk migrantenchristenen meer uitdagen om te komen met input?"

Een laatste punt waar winst te behalen is om het gesprek te bevorderen, is de begrijpelijkheid van de preek voor de christenen met een migratieachtergrond. "Zet de preek nog eens op een uitgeprint A4-tje en deel dit voor of na de dienst uit; doe dat eventueel in verschillende talen. Je kan er ook voor kiezen niet de hele preek te delen op deze manier, maar slechts een aantal hoofdpunten." Ook kunnen volgens Theo interculturele afbeeldingen het en het weergeven van de te bespreken Bijbeltekst op het beamerscherm de begrijpelijkheid van de preek vergroten. "Stel vragen zoals: wat is de boodschap van de preek? Wat vraagt deze boodschap van jou als christen in deze tijd? Dit zijn tamelijk eenvoudige verbeteringen die ingevoerd kunnen worden."