De Vader en de Zoon geven samen bloed

God 19 april 2019 Koert Koster
Koert Koster

Het is van wezenlijk belang om op te merken dat het in het specifieke offer van Jezus om God zélf gaat. God verzoent in Christus de wereld met zichzelf (vgl. 2Kor.5:19). God is degene die het initiatief tot verzoening neemt én in het zoenoffer als middel voorziet. God werd mens opdat het mogelijk zou zijn om zelf te bloeden en te sterven. We kunnen God de Vader hier niet uitspelen tegen de Zoon. Specifiek het Johannesevangelie laat er aan duidelijkheid niets te wensen over dat de Zoon ervoor koos om de wil van de Vader tot het einde toe te volbrengen. En dat in weerwil van demonische verzoeking en menselijke tegenstand. God gaf de Zoon op het altaar.

De Zoon gaf zich vrijwillig. Want ten diepste was de wil van de Zoon niet in tegenspraak met de wil van de Vader. Ook niet toen de Zoon in de hof van Gethsemane aan de Vader vroeg of deze drinkbeker aan Hem voorbij mocht gaan. Dat wordt direct bevestigd doordat Hij aangeeft dat Hij zijn wil in overeenstemming wil brengen met die van de Vader. Zijn diepste wil was dus de wil van de Vader. En daar koos Hij voor. Zo bezien kunnen we zeggen dat de Zoon zich geheel vrijwillig geeft als zoenoffer voor de wereld (vgl. Mat.26:42).

Zo is God de zichzelf schenkende en wegcijferende God, maar tegelijkertijd ook de ontvangende die eerherstel krijgt. Het zoenoffer is dus terzelfdertijd ván God en vóór God.

De Zoon gaf zich vrijwillig. Want ten diepste was de wil van de Zoon niet in tegenspraak met de wil van de Vader.

Wat de geschonden eer aangaat nog het volgende. God heeft geen eerherstel nodig omdat zijn eer qua wezen is aangetast door de zonde van de mens. Want hoe kan een eindig mens een oneindige God in zijn diepste zijn onteren? Dit lijkt me onmogelijk. We kunnen wel zeggen dat Hem in de relatie met de mens van meet af aan grof onrecht aangedaan is. Het resultaat van de zonde van de mens is een breuk. Deze breuk is allereerst een breuk van vertrouwen. Namelijk de fundamentele twijfel die de mens aan de dag heeft gelegd ten aanzien van Gods goedheid en ten opzichte van de betrouwbaarheid van zijn Woord. Zo is de mens vervreemd van God. De mens kwam door eigen toedoen ver van God te staan. De mens verwijdert zich van God in een houding van wantrouwen, terwijl Hij te vertrouwen is. Juist dát is de geschonden eer. Fundamenteel daarbij is dat de mens iets tegen God heeft, en niet andersom.

Plaatsvervanging en genoegdoening
Het is van essentieel belang om op te merken dat de notie plaatsvervanging niet gelijk te stellen is aan satisfactie, dat is genoegdoening. De idee van plaatsvervanging blijkt in de Bijbel veel meer in te houden dan bevrediging van verlangen of begeerte óf het stillen van toorn. Plaatsvervanging reikt namelijk verder dan begrippen die te maken hebben met de moraal, bijvoorbeeld 'immoreel' of 'wraak'. Ze reikt verder dan begrippen als ‘eer’, ‘toorn’ of ‘wraak’. Deze laatste woorden sluiten meer bij het begrip 'satisfactie' aan. Zij liggen meer in het verlengde van juridische begrippen die overeenkomen met het Romeins recht. Deze noties bracht iemand als Anselmus binnen in de theologie. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om deze negatief-emotionele en zakelijk-juridische begrippen in harmonie te brengen met de idee dat God liefde is. Faustus Socinus plaatste op grond van deze karakteristieken van God een is-gelijk-teken tussen plaatsvervanging en satisfactie. Stellen we deze begrippen inderdaad gelijk, dan kunnen we niet anders dan concluderen tot een wrede bloeddorstige God die in de verzoening zijn gram wil halen.

Wanneer we bijvoorbeeld het Johannesevangelie lezen, blijkt uit de gave van Jezus Christus juist de liefde van God. We horen daar een heel ander geluid. Johannes de Doper schetst een beeld van een Lam dat de zonde der wereld wegneemt (vgl. Joh.1:29,36). Ook hij kende de offerrituelen, en we moeten het daarom niet uitsluiten dat hij aan een lam gedacht heeft dat geslacht werd. Het is voor mijn betoog in ieder geval van belang om te beseffen dat Jezus het Lam van God is. Dít specifieke Lam komt bij God vandaan. Hij heeft het gegeven. Het is het Lam waarvan elders gezegd wordt dat het voorgekend is van voor de grondlegging der wereld (vgl. 1Petr.1:19,20). God zelf is de schenker van zijn Lam. Daarom kunnen we niet zeggen dat Hij iets vraagt, wat Hij zelf ook niet metterdaad geeft. Het bloed dat gegeven wordt op het altaar heeft Hij daar zelf gebracht. Het is het bloed van zijn Eigene en dus van zichzelf (vgl. Hand.20:28).

De Vader heeft zijn Zoon altijd terzijde gestaan. Waar de Zoon als zoenoffer geofferd wordt, wordt de Vader geofferd.

Samengevat: God bedacht het plan, Hij nam het initiatief, Hij vraagt een offerlam en Hij voorziet zichzelf. Degene die in eerste instantie een wrede en bloeddorstige God lijkt te zijn, blijkt de in vrijheid liefhebbende God. Dat kunnen we alleen begrijpen als we deze radicale omkering van perspectief zien. De vragende God blijkt de gevende God te zijn geworden en direct daarna ook weer de ontvangende God. Want het zoenoffer dat Hij in Christus geeft, is het offer dat Hij aanvaardt. God blijkt van begin tot eind liefde te zijn, al kunnen we de stappen die Hij neemt moeilijk volgen.

In de Zoon geeft God zichzelf op het altaar. De Vader en de Zoon nemen dit stappenplan tot heil van de wereld samen, en wel van begin tot eind. Van deze Vader-Zoon-relatie kunnen we zeggen dat die nooit verbroken is geweest. De Vader heeft zijn Zoon altijd terzijde gestaan. Waar de Zoon als zoenoffer geofferd wordt, wordt de Vader geofferd.

God wilde - en daarmee zijn we terechtgekomen bij een ander bezwaar tegen de plaatsvervanging - in zijn liefde 'slechts' werkzaam zijn door dit specifieke offer. En dat was een bewuste keus van zijn wil. Oftewel: Hij koos daar vrijwillig voor. Die 'beperking' legde Hij zichzelf eigenlijk op. Daarom kunnen we naar mijn stellige overtuiging in de idee van een plaatsvervangend zoenoffer zowel Gods macht als Gods liefde zien.

God bedacht het plan, Hij nam het initiatief, Hij vraagt een offerlam en Hij voorziet zichzelf.

De twee bovengenoemde bezwaren zijn terug te voeren tot het dilemma dat ook een rol speelt in de theodicee, namelijk of God tegelijkertijd machtig en liefdevol kan zijn. Dat kan Hij dus. Omdat Hij in zijn almacht de keus kon maken om in de daad de kleinste te worden. En als de kleinste en minste nam Hij de plaats in van een dienaar en knecht die in staat is om zichzelf in liefde prijs te geven. Dit kunnen we niet vatten. Maar waar ons denken ophoudt, kunnen we danken. Geven we noties als plaatsvervanging en genoegdoening prijs doordat we deze niet kunnen verklaren en daardoor zelfs wegverklaren, dan schenden we het soteriologisch geheim.

Koert Koster is filosoof en theoloog. Bezoek hier zijn website.

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Kinderen in Zuid-Soedan
Nieuws

Grote Kerk Elst: Rustpunt én Zegenplek tijdens de Nijmeegse Vierdaagse

Op dinsdag 15 juli vormt de Grote Kerk in Elst opnieuw een geliefd rustpunt op de route van de Nijmeegse Vierdaagse. Wandelaars en toeschouwers zijn van harte welkom voor koffie, thee, koek en fruit, een vriendelijk woord én, dit jaar voor het eerst,

Debby van Galen
Boekfragment

Profetie is geen show: wat leert de Bijbel écht hierover?

Lang niet alle profeten werden als zodanig bekend. Dat komt omdat een profeet niet noodzakelijkerwijs op een specifieke missie werd gestuurd. Ook ontving de profeet niet altijd een opdracht om een boodschap voor de eeuwigheid, of zelfs voor zijn eige

Bert Put en Leendert van den Heuvel
Nieuws

GerGem Dordrecht waarschuwt tegen evangelisten: ‘Ga het gesprek niet aan’

‘Ga niet in gesprek of discussie met deze mensen, dat is vruchteloos en kan hooguit leiden tot escalatie.’ Met deze oproep waarschuwt de kerkenraad van de gereformeerde gemeente in Dordrecht tegen twee evangelisten die de confrontatie niet schuwen. B

Avi Mizrachi
Positief nieuws

Mensen in Israël ontdekken: "Jezus is ook de Messias voor Joden"

Terwijl de raketten vanuit Iran neerregenden en haar twee jonge kinderen op straat stonden, gooide D’vora M.B. zich over hen heen als menselijk schild. “We lagen op de grond, in de open lucht, zonder bescherming. Mijn dochter raakte lichtgewond door

Rode Lijn-protest
Nieuws

Rode Lijn-protest: PKN-leden eisen krachtiger geluid tegen oorlogsleed Gaza

Op dinsdagmiddag trokken zo’n 250 predikanten, kerkelijk werkers en PKN-leden een symbolische rode lijn voor het dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Utrecht. Gehuld in rood protesteerden zij tegen het Israëlische geweld in Gaza en vroegen zij

Utrecht
Nieuws

PKN spreekt zich uit tegen asielplannen: "Hulp bieden is geen misdaad"

Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer toonde zich afgelopen week voorstander van de Asielnoodmaatregelenwet. Daarin staat onder meer dat illegaliteit én hulp aan illegaal in Nederland verblijvende mensen strafbaar wordt. De SGP stemde voor de wet

Soedan
Verdieping

Soedanese kerkleider over christenen in oorlog en chaos: "Ze zijn bijzonder kwetsbaar"

De oorlog in Soedan is geen hoofdonderwerp in het nieuws. Los van korte updates of een keer een achtergrondverhaal lijkt de strijd en humanitaire crisis zich af te spelen buiten het zicht van de rest van de wereld. Met zeker 11,6 miljoen mensen die i

Spanje
Nieuws

Pastorale hulp mogelijk strafbaar door wetsvoorstel met verbod op conversietherapie in Spanje

De Spaanse Evangelische Alliantie (AEE) slaat alarm over een wetsvoorstel waarin conversietherapieën verboden worden. Volgens de AEE zorgt de nieuwe wet ervoor dat pastorale hulp aan mensen die worstelen met hun seksuele geaardheid of genderidentitei

Meerartikelen

Forrest Frank
Nieuws

Christelijke muziek aan opvallende opmars bezig in Amerikaanse hitlijsten

In de Verenigde Staten maken christelijke en traditionele popsongs een opvallende opmars in de hitlijsten. Verschillende artiesten met een geloofsachtergrond breken door naar het grote publiek. Volgens het muziekplatform Billboard is er sprake van ee

Overstromingen Texas
Nieuws

Dodental christelijk zomerkamp Texas stijgt naar 27: ‘Onze harten zijn gebroken’

Het dodental na de overstromingen in Texas is maandag opgelopen tot 90. Onder de slachtoffers zijn inmiddels 27 meisjes en begeleiders van het christelijke zomerkamp Camp Mystic bevestigd. Tien meisjes en één begeleider zijn nog vermist. De situatie

Ds. W. van Klinken
Video

HHK-predikant merkt op dat dominees het steeds moeilijker vinden om voor Israël te bidden

De oorlog tussen Israël en Hamas zorgt voor verdeeldheid binnen de kerk. Waar veel christenen zich vanwege de Joodse wortels van de Bijbel met Israël verbonden voelen, zijn er ook christenen die zich achter de Palestijnen scharen. HHK-predikant W. va

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over de Heilige Geest: "Hij wil een intieme relatie met jou"

"Toen jij opnieuw geboren werd, kwam de Heilige Geest ook in jou wonen. De Heilige Geest verlangt ernaar om een intieme relatie met jou te hebben. Neem dus de tijd om de stem van de Goede Herder te leren kennen", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieu

Elvis E
Levensverhaal

Topmuzikant Elvis E groeide op als prins in Nigeria: "God betekent alles voor mij"

Elvis E heeft een bijzonder levensverhaal en vertelde daar afgelopen zondag uitgebreid over bij Hour of Power.  De musicus groeide op in Nigeria en werd als prins geboren. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik

Jacobs
Column

Ik wil geen tijd meer besteden aan kwaadwillende en suggestieve vragenstellers

Wat hij ervan vindt dat er in Gaza concentratiekampen zijn gevonden. Die vraag kreeg opperrabbijn Jacobs voorgelegd door een journalist. Het leidt in zijn nieuwe onderstaande dagboek tot de conclusie dat het beter is om geen tijd te besteden aan kwaa

Ds. Aart Veldhuizen en ds. Derk Blom
Interview

Deze predikanten steunen Rode Lijn-protest bij PKN-gebouw: "Zwijgen is geen optie"

Vandaag trekken tientallen predikanten, kerkelijk werkers en gemeenteleden bij het PKN-dienstencentrum in Utrecht een rode lijn. Zij vinden dat het kerkverband zich onvoldoende uitspreekt tegen de oorlogsvoering van Israël in Gaza en het optreden van

Christie
Persbericht

Christelijke singer-songwriter Christie brengt nieuwe single uit: 'Dit moment'

De christelijke singer-songwriter Christie heeft een nieuwe single uitgebracht: 'Dit moment'. Dit is de eerste single afkomstig van Christie’s nieuwe EP ‘Dichterbij’. De zangeres bracht reeds drie Nederlandstalige albums uit; Ontdekkingstocht (2019),

Hannah Beijeman
Opinie

De dood als medisch instrument? De schrijnende praktijk van euthanasie

Discussies over euthanasie zijn nog altijd in volle gang. Euthanasiecijfers blijven stijgen, inclusief als het gaat om euthanasie bij psychisch lijden, iets wat in het bijzonder controversieel is. Op maandag 16 juni verdedigde NSC een voorstel om eut

Chris Stoffer
Persbericht

Chris Stoffer gekozen tot lijsttrekker SGP

Na een voordracht door het partijbestuur op 17 juni, is Chris Stoffer afgelopen vrijdag met een ruime meerderheid van 97 procent van de stemmen gekozen tot lijsttrekker van de SGP voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het aantal van 329 afgevaardigden va

Iran
Nieuws

Zwaardere vervolging van christenen in Iran na oorlog met Israël en VS

Het recente conflict met Israël en de Verenigde Staten heeft de situatie voor christenen en andere minderheden in Iran drastisch verslechterd. De laatste weken arresteerde het regime honderden mensen. Ten minste tien personen zijn inmiddels geëxecute

India
Nieuws

Christenen in India aangevallen tijdens kerkdienst: "De Heere Jezus is onze krachtbron"

Een gewelddadige aanval op een christelijke kerkdienst in het dorp Borsi, in de Indiase deelstaat Chhattisgarh, zorgt voor angst onder christenen in de bewuste regio. Gewapende hindoe-extremisten vielen op zondag 8 juni de samenkomst van de onafhanke