De Vader en de Zoon geven samen bloed

God 19 april 2019 Koert Koster
Koert Koster

Het is van wezenlijk belang om op te merken dat het in het specifieke offer van Jezus om God zélf gaat. God verzoent in Christus de wereld met zichzelf (vgl. 2Kor.5:19). God is degene die het initiatief tot verzoening neemt én in het zoenoffer als middel voorziet. God werd mens opdat het mogelijk zou zijn om zelf te bloeden en te sterven. We kunnen God de Vader hier niet uitspelen tegen de Zoon. Specifiek het Johannesevangelie laat er aan duidelijkheid niets te wensen over dat de Zoon ervoor koos om de wil van de Vader tot het einde toe te volbrengen. En dat in weerwil van demonische verzoeking en menselijke tegenstand. God gaf de Zoon op het altaar.

De Zoon gaf zich vrijwillig. Want ten diepste was de wil van de Zoon niet in tegenspraak met de wil van de Vader. Ook niet toen de Zoon in de hof van Gethsemane aan de Vader vroeg of deze drinkbeker aan Hem voorbij mocht gaan. Dat wordt direct bevestigd doordat Hij aangeeft dat Hij zijn wil in overeenstemming wil brengen met die van de Vader. Zijn diepste wil was dus de wil van de Vader. En daar koos Hij voor. Zo bezien kunnen we zeggen dat de Zoon zich geheel vrijwillig geeft als zoenoffer voor de wereld (vgl. Mat.26:42).

Zo is God de zichzelf schenkende en wegcijferende God, maar tegelijkertijd ook de ontvangende die eerherstel krijgt. Het zoenoffer is dus terzelfdertijd ván God en vóór God.

De Zoon gaf zich vrijwillig. Want ten diepste was de wil van de Zoon niet in tegenspraak met de wil van de Vader.

Wat de geschonden eer aangaat nog het volgende. God heeft geen eerherstel nodig omdat zijn eer qua wezen is aangetast door de zonde van de mens. Want hoe kan een eindig mens een oneindige God in zijn diepste zijn onteren? Dit lijkt me onmogelijk. We kunnen wel zeggen dat Hem in de relatie met de mens van meet af aan grof onrecht aangedaan is. Het resultaat van de zonde van de mens is een breuk. Deze breuk is allereerst een breuk van vertrouwen. Namelijk de fundamentele twijfel die de mens aan de dag heeft gelegd ten aanzien van Gods goedheid en ten opzichte van de betrouwbaarheid van zijn Woord. Zo is de mens vervreemd van God. De mens kwam door eigen toedoen ver van God te staan. De mens verwijdert zich van God in een houding van wantrouwen, terwijl Hij te vertrouwen is. Juist dát is de geschonden eer. Fundamenteel daarbij is dat de mens iets tegen God heeft, en niet andersom.

Plaatsvervanging en genoegdoening
Het is van essentieel belang om op te merken dat de notie plaatsvervanging niet gelijk te stellen is aan satisfactie, dat is genoegdoening. De idee van plaatsvervanging blijkt in de Bijbel veel meer in te houden dan bevrediging van verlangen of begeerte óf het stillen van toorn. Plaatsvervanging reikt namelijk verder dan begrippen die te maken hebben met de moraal, bijvoorbeeld 'immoreel' of 'wraak'. Ze reikt verder dan begrippen als ‘eer’, ‘toorn’ of ‘wraak’. Deze laatste woorden sluiten meer bij het begrip 'satisfactie' aan. Zij liggen meer in het verlengde van juridische begrippen die overeenkomen met het Romeins recht. Deze noties bracht iemand als Anselmus binnen in de theologie. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om deze negatief-emotionele en zakelijk-juridische begrippen in harmonie te brengen met de idee dat God liefde is. Faustus Socinus plaatste op grond van deze karakteristieken van God een is-gelijk-teken tussen plaatsvervanging en satisfactie. Stellen we deze begrippen inderdaad gelijk, dan kunnen we niet anders dan concluderen tot een wrede bloeddorstige God die in de verzoening zijn gram wil halen.

Wanneer we bijvoorbeeld het Johannesevangelie lezen, blijkt uit de gave van Jezus Christus juist de liefde van God. We horen daar een heel ander geluid. Johannes de Doper schetst een beeld van een Lam dat de zonde der wereld wegneemt (vgl. Joh.1:29,36). Ook hij kende de offerrituelen, en we moeten het daarom niet uitsluiten dat hij aan een lam gedacht heeft dat geslacht werd. Het is voor mijn betoog in ieder geval van belang om te beseffen dat Jezus het Lam van God is. Dít specifieke Lam komt bij God vandaan. Hij heeft het gegeven. Het is het Lam waarvan elders gezegd wordt dat het voorgekend is van voor de grondlegging der wereld (vgl. 1Petr.1:19,20). God zelf is de schenker van zijn Lam. Daarom kunnen we niet zeggen dat Hij iets vraagt, wat Hij zelf ook niet metterdaad geeft. Het bloed dat gegeven wordt op het altaar heeft Hij daar zelf gebracht. Het is het bloed van zijn Eigene en dus van zichzelf (vgl. Hand.20:28).

De Vader heeft zijn Zoon altijd terzijde gestaan. Waar de Zoon als zoenoffer geofferd wordt, wordt de Vader geofferd.

Samengevat: God bedacht het plan, Hij nam het initiatief, Hij vraagt een offerlam en Hij voorziet zichzelf. Degene die in eerste instantie een wrede en bloeddorstige God lijkt te zijn, blijkt de in vrijheid liefhebbende God. Dat kunnen we alleen begrijpen als we deze radicale omkering van perspectief zien. De vragende God blijkt de gevende God te zijn geworden en direct daarna ook weer de ontvangende God. Want het zoenoffer dat Hij in Christus geeft, is het offer dat Hij aanvaardt. God blijkt van begin tot eind liefde te zijn, al kunnen we de stappen die Hij neemt moeilijk volgen.

In de Zoon geeft God zichzelf op het altaar. De Vader en de Zoon nemen dit stappenplan tot heil van de wereld samen, en wel van begin tot eind. Van deze Vader-Zoon-relatie kunnen we zeggen dat die nooit verbroken is geweest. De Vader heeft zijn Zoon altijd terzijde gestaan. Waar de Zoon als zoenoffer geofferd wordt, wordt de Vader geofferd.

God wilde - en daarmee zijn we terechtgekomen bij een ander bezwaar tegen de plaatsvervanging - in zijn liefde 'slechts' werkzaam zijn door dit specifieke offer. En dat was een bewuste keus van zijn wil. Oftewel: Hij koos daar vrijwillig voor. Die 'beperking' legde Hij zichzelf eigenlijk op. Daarom kunnen we naar mijn stellige overtuiging in de idee van een plaatsvervangend zoenoffer zowel Gods macht als Gods liefde zien.

God bedacht het plan, Hij nam het initiatief, Hij vraagt een offerlam en Hij voorziet zichzelf.

De twee bovengenoemde bezwaren zijn terug te voeren tot het dilemma dat ook een rol speelt in de theodicee, namelijk of God tegelijkertijd machtig en liefdevol kan zijn. Dat kan Hij dus. Omdat Hij in zijn almacht de keus kon maken om in de daad de kleinste te worden. En als de kleinste en minste nam Hij de plaats in van een dienaar en knecht die in staat is om zichzelf in liefde prijs te geven. Dit kunnen we niet vatten. Maar waar ons denken ophoudt, kunnen we danken. Geven we noties als plaatsvervanging en genoegdoening prijs doordat we deze niet kunnen verklaren en daardoor zelfs wegverklaren, dan schenden we het soteriologisch geheim.

Koert Koster is filosoof en theoloog. Bezoek hier zijn website.

Praatmee

Beluister onze podcast

#361 Jeffrey & Andries Knevel over SGP-vrouwen, de nieuwe paus en het Joodse volk
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

utrecht
Nieuws

CU-raadslid wil dat gemeente Utrecht voortaan term 'genocide' gebruikt voor situatie Gaza

De gemeente Utrecht wil dat er voortaan over genocide gesproken wordt als het gaat om de situatie in Gaza. Een motie daarover werd donderdag aangenomen in de Utrechtse gemeenteraad. Een van de twee CU-gemeenteraadsleden stemde ook voor de motie. Dat

Vladimir zit op school
Levensverhaal

Vlad (10) heeft autisme: "Welke kansen heeft mijn kind?"

Kinderen met een beperking krijgen in Moldavië geen kans om zich te ontwikkelen. Sterker nog: ze worden weggestopt. Geïsoleerd. Ook de 10-jarige Vlad bleef lange tijd bij zijn alleenstaande moeder. Hij heeft een zware vorm van autisme. “Er was geen e

Jeremy Clarkson
Nieuws

Engelse tv-presentator stelt dat westers christendom in gevaar is door lage geboortecijfers

Voormalig Top Gear-presentator Jeremy Clarkson heeft in zijn column in The Sun zijn zorgen uitgesproken over de toekomst van het christendom. Dat meldt Christian Today. Volgens de Brit dreigt het geloof in het Westen langzaam te verdwijnen door een s

Ds. C. P. de Boer
Video

CGK-predikant vraagt kerkgangers hoe ze hun vrije tijd besteden: "Leest u nog wel eens?"

"Hoe besteedt u uw vrije tijd? Leest u nog wel eens een goed, christelijk boek?", die vragen stelde ds. C. P. den Boer onlangs in een preek. De christelijk gereformeerde predikant wijst op het feit dat een hoop mensen tegenwoordig stellen dat ze nauw

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp stelt dat kerken soms te druk zijn met geschreven en ongeschreven regels

"Wat kunnen we toch druk zijn met met de geschreven en ongeschreven kerkregels die de kudde bij elkaar moeten houden en die haar dienen te beschermen, terwijl het enige wat we echt nodig hebben een bron van levend water is", stelt spreker Wilkin van

Jan de Wit
Video

Terugkijken: Jan de Wit beantwoordt Refoweb-vragen

Jan de Wit, voormalig docent Engels en godsdienst, is tegenwoordig voltijds theologiestudent aan het Hersteld Hervormd Seminarie en pastoraal medewerker in diverse hersteld hervormde gemeenten. Op Refoweb beantwoordt hij regelmatig geloofsvragen van

Psalmen Challenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 68

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

Chris Develing
Nieuws

Boodschap voor pro-Palestina demonstranten: wees consequent

Activist Frank van der Linde verwoordde deze week op X wat veel van zijn medestanders ook vinden: je mag demonstreren op de plek van de Nationale Dodenherdenking en daarbij schreeuwen. De arrestatie van een paar activisten die precies dat deden, vind

Meerartikelen

Ursela von der Leyen
Nieuws

Europese Commissie zegt benoeming speciaal EU-gezant geloofsvrijheid toe

Ursula von der Leyen heeft toegezegd een nieuwe speciaal EU-gezant voor geloofsvrijheid te benoemen. Deze toezegging deed ze maandag in een brief aan de co-voorzitters van de intergroep geloofsvrijheid: de Slowaakse Miriam Lexmann (EVP) en Bert-Jan R

Gebedsnacht
Positief nieuws

2.000 Britse jongeren komen tijdens gebedsnacht in kerk bijeen om God te zoeken

In het Verenigd Koninkrijk (VK) lijkt iets bijzonders gaande. Steeds meer jonge mensen keren terug naar de kerk, op zoek naar genezing, vrijheid en ontmoeting met God. Afgelopen weekend kwamen ruim 2.000 jongeren samen in Londen voor een nacht van ge

Mozambique
Nieuws

Christenen in Mozambique lijden onder islamitisch geweld

Christenen in Mozambique lijden zwaar onder terroristische aanvallen van islamitische milities. Dat schrijft Kerk in Nood dat in het land actief is en probeert de lokale bevolking de helpen. De afgelopen dagen zijn er meerdere aanvallen geweest. Het

Pausmobiel
Nieuws

Pausmobiel wordt omgebouwd tot mobiele kliniek voor kinderen in Gaza

Een bijzondere wens van de vorige maand overleden paus Franciscus krijgt binnenkort vorm: zijn voormalige pausmobiel wordt omgebouwd tot mobiele kliniek voor zieke en gewonde kinderen in Gaza. Mobiele kliniek moet half mei operationeel zijnDe transfo

Frank Damazio
Nieuws

Voormalig megakerkleider en auteur Frank Damazio (75) overleden

Frank Damazio, jarenlang voorganger van de City Bible Church (nu Mannahouse Church) in Portland, Oregon, is op 75-jarige leeftijd overleden. Dat maakte de kerkelijke gemeente maandagavond bekend op Facebook. 'Met een verslagen hart maken we het overl

Andries Knevel
Podcast

Waar moet de nieuwe paus aan voldoen? Andries Knevel antwoordt

Deze week vindt in Rome het conclaaf plaats. Verschillende kardinalen van de Rooms-Katholieke Kerk komen deze week samen om een nieuwe paus te kiezen. Waar moet een nieuwe paus aan voldoen? Op deze vraag geeft theoloog en journalist Andries Knevel an

Nigeria
Nieuws

Zes christenen vermoord in Nigeria: ‘We vrezen voor een nieuw bloedbad’

In Nigeria zijn afgelopen weekend opnieuw christenen het slachtoffer geworden van gewelddadige aanvallen. Islamitische Fulani-herders vielen op zaterdag 3 en zondag 4 mei twee christelijke dorpen aan in de deelstaat Plateau. Daarbij werden zes christ

Nirky en Jan
Interview

Zondag is Nirky Postema te gast in Hour of Power

Zondag is het Moederdag. In Hour of Power is Nirky Postema te gast. Ze wist dat ze geen kinderen kon krijgen. Dat ze zwanger werd, ervaart ze als een gebedsverhoring. Na 24 weken verliest ze echter haar kindje. Vervolgens gebeurt er iets wat nauwelij

Week van het Gezin
Persbericht

Week van het Gezin over verslavende werking van de smartphone

Met het thema ‘Scherm uit, gezin aan’ brengt de Week van het Gezin (11 t/m 17 mei 2025) een actueel onderwerp onder de aandacht. Uit onderzoek en enquêtes blijkt steeds duidelijker dat overmatig schermgebruik door kinderen en jongeren nadelige effect

Maarten van Rossem
Nieuws

Nieuw seizoen ‘Adieu God?’ met Maarten van Rossem, Angela Groothuizen en Rob Jetten

Vanaf zaterdag 10 mei krijgt het bekende interviewprogramma Adieu God? een prominenter uitzendtijdstip. Op de zaterdagavond om 20.05 uur gaat Tijs van den Brink wekelijks in gesprek met een bekende gast over geloof, ongeloof en alles er tussenin. In

Proponent J. P. Bredenhoff
Video

Prop. J. P. Bredenhoff wijst op listige werkwijze satan om christenen van het avondmaal te houden

"Die tegenstander wijst op de omstandigheden en zegt: 'Het wordt helemaal niks.' Maar u moet niet op de omstandigheden letten, maar op de Heere", aldus proponent J. P. Bredenhoff. In een recente preek vertelde de hervormde proponent op welke listige

Trump en Jan
Column

Trump als verlosser of antichrist: voor veel Amerikaanse christenen is er geen andere keuze

Is Donald J. Trump de antichrist of de verlosser? Het lijkt soms alsof er geen andere keuze meer is. De verdeeldheid onder Amerikaanse christenen is zelfs zo groot dat in sommige kerken niet meer gebeden wordt voor de president. Jan van den Bosch spr