Klimaatexpert Reinier van den Berg: “God schreef twee boeken: de Bijbel en de schepping”

Kan een christen om duurzaamheid heen? Voor meteoroloog en klimaatdeskundige Reinier van den Berg is het antwoord duidelijk: nee. Op 18 oktober is hij de presentator op GroenGelovig, het event van Tearfund rondom duurzaamheid. “Het kan niet zo zijn dat je God belijdt en tegelijkertijd de schepping vertrapt. Want het is Zíjn schepping.”
Al tientallen jaren houdt hij zich bezig met klimaat en milieu. Eerst als weerpresentator bij RTL, tegenwoordig vooral duurzaam ondernemer en als spreker op tal van podia. Nog altijd spreekt hij met passie over de Bijbelse opdracht die ons als christenen gegeven is: rentmeesterschap.
“Ja, God maakt alles nieuw,” zegt hij. “Maar dat ontslaat ons niet van onze verantwoordelijkheid in het hier en nu. Hij heeft ons de zorg voor de aarde toevertrouwd. En daar kunnen we niet omheen.”
Geen optie, maar opdracht
Van den Berg is duidelijk: duurzaamheid is geen optie, maar een opdracht.
“Als je wéét van de klimaatproblematiek en je steekt je kop in het zand, dan gaat er iets mis. God heeft ons Zijn schepping toevertrouwd. Dat getuigt van enorm vertrouwen. Dan kun je niet zeggen: ik geloof in God, maar hoe het met de aarde gaat interesseert me niet.”
Voor hem ligt geloof en duurzaamheid in elkaars verlengde. “Christen-zijn en duurzaam leven? Dat is toch een heel logische combinatie? Alles wat leeft is met zorg, liefde en intelligentie gemaakt. Wie God belijdt, kan daar niet achteloos mee omgaan.”
Terug naar Gods instelling
Veel mensen vragen zich af: heeft mijn gedrag wel zin? Volgens Van den Berg is dat een onnodige gedachte. “De poolkappen en gletsjers verdwijnen. Dat bewijst dat we wél invloed hebben. Het is dus niet de vraag óf we iets kunnen veranderen, maar wannéér we de knop terugdraaien naar Gods instelling.”
Hij ziet onze keuzes als een morele verantwoordelijkheid. “We hebben de aarde niet in bezit gekregen, maar in bruikleen. Daar moeten we mee omgaan op een manier die God eert.”
Leven naar Jezus’ voorbeeld
Het gaat Van den Berg om meer dan klimaat alleen. Het raakt de kern van discipelschap. “De vraag is: draait het alleen om het eeuwige leven, of ook om hoe wij nu leven voor de Heer? Ik geloof in dat laatste. Jezus is ons voorbeeld. We zullen Hem nooit evenaren, maar we mogen wel proberen een afspiegeling te zijn, hoe gebrekkig ook.”
Die navolging zie je volgens hem terug in zorg voor mens én natuur. “Jezus roept ons op om God lief te hebben boven alles en je naaste als jezelf. En die naaste gaat verder dan alleen de mens. Het is respect voor álles wat leeft.”
Stappen naar duurzamer leven
Duurzaamheid klinkt soms groot en abstract. Maar Van den Berg maakt het concreet. “Zo’n 30 procent van de druk op de planeet komt door onze spullen. Shop bewuster, koop tweedehands. Verder is vegetarisch of veganistisch eten een van de krachtigste manieren om je footprint te verkleinen.” Van den Berg wijst op het belang van bewust reizen: “Fiets vaker. Gebruik je auto tot hij op is, voordat je een elektrische koopt. Vlieg alleen als het echt nodig is.” Ook voor de tuin heeft hij tips: “Hanteer de 80-20 regel in je tuin, 80 procent groen, 20 procent verharding. Zelfs al heb je een postzegel van een tuin of balkon, ruimte voor groen is er altijd.”
En hoe radicaal je daarin moet zijn? “Jezus zei tegen de rijke jongeling: verkoop alles. Ik denk niet dat God dat van ons vraagt. Maar doe wél wat binnen je kennis en mogelijkheden ligt. Elke vakantie vliegen of steeds nieuwe spullen kopen, dat is absurd.”
Verschil in de kerk
Niet alleen individuen, maar ook kerken hebben volgens Van den Berg een taak. ”De boodschap van rentmeesterschap kan niet met droge ogen verkondigd worden terwijl je leeft alsof de planeet van jou is.”
Als er financieel de ruimte voor is, kunnen kerken een aantal dingen doen. “Een kerkgebouw kan slimmer verwarmd worden. Parkeerterreinen kunnen groener. Fietsen naar de kerk kan gestimuleerd worden. En organiseer eens een thema-avond over duurzaamheid.” Zelfs kleine initiatieven kunnen verschil maken. “Bij ons in de gemeente houden we wel eens een stekjesruilbeurs: duurzaam én goed voor de sociale cohesie.”
Hij ziet gelukkig steeds meer vooruitgang in Nederland, bijvoorbeeld via de organisatie Groene Kerken. Toch blijven er kerken achter, vaak de meer orthodoxe. “Misschien wantrouwen ze de wetenschap. Of staat het toekomstbeeld ‘God maakt alles goed en nieuw’ te veel in de weg. Maar ik zeg: verwonder je! God heeft twee boeken geschreven: de Bijbel en de schepping. Beide mogen we dagelijks openslaan.”
Bijbel en schoonheid
Voor Van den Berg is de Bijbel onmisbaar als bron voor duurzaamheid. “Micha schrijft er veel over. Maar Psalm 8 is voor mij het mooiste. Daar lees je over de grootsheid van God in de schepping, en over onze heerschappij, bedoeld om liefdevol te verzorgen.”
Dat vraagt ook om oog voor schoonheid. “We hebben zintuigen gekregen om te genieten van alles wat leeft. Geur, ogen, gehoor. Laten we dan van de natuur geen betonnen woestijn maken.”
Lichtend licht
Zorg voor de schepping is volgens Van den Berg ook een kans om te getuigen van je geloof. “Ik zou het stoer vinden als je een lichtend licht mag zijn in je zorg voor de natuur. Dat mensen nieuwsgierig worden naar je drijfveer. Hopelijk kom je dan dichter bij wat Jezus bedoelt: heb je naaste lief als jezelf.” Dat vraagt soms lef. “Maar het kan mensen raken. Want duurzaamheid gaat over liefde: voor God, voor je naaste en voor de aarde die Hij ons gaf.”
Samen verder
Tot slot een oproep: blijf elkaar motiveren. “Ga in gesprek met je omgeving. Samen kom je verder. Spread the word. Dat geldt natuurlijk voor het Evangelie, maar ook voor de afgeleide daarvan: ons gedrag.”
Van den Berg is ervan overtuigd dat duurzaamheid en geloof bij elkaar horen. “We dienen een God die alles prachtig geschapen heeft. Als we daar zorg voor dragen, eert dat Hem. Duurzaamheid is geen randzaak. Er moet kortsluiting komen in je hart.”
Praatmee