PKN-synode sprak onlangs opnieuw over relatie tot Israƫl en Palestijnse christenen

Verdieping 11 mei 2024 7 minuten Piet Vergunst
Piet Vergunst

De aprilsynode van de Protestantse Kerk leverde nieuws op voor de NOS. Nee, niet over de toekomst van de PThU, over het kiezen van een nieuwe preses of over hoe de kerk naar IsraĆ«l en Gaza kijkt. Wel omdat een ā€˜Verklaring Omtrent Gedrag’ (VOG) voor ambtsdragers en vrijwilligers verplicht wordt.

Om daarmee – in een weergave van de vergadering van de synode van 19 en 20 april – dan maar te beginnen: bij de bespreking van wijzigingen in de kerkorde werd besloten dat per 1 juli 2025 voor alle ambtsdragers en anderen die namens een gemeente pastorale taken vervullen, een VOG moet worden aangevraagd. Ondanks de voorziene werklast voor de gemeenten geldt dit ook voor het jeugdwerk, voor die functies waarin gemeenteleden regelmatig leidinggeven aan minderjarigen.

De synode besloot tevens een breed moderamen van de classis ruimere mogelijkheid te bieden om sacramentsbevoegdheid te verlenen aan kerkelijk werkers die verbonden zijn aan een vacante gemeente. Dit besluit is tijdelijk en geldt lopende de discussie over het ambt in de Protestantse Kerk.

PThU
Belangrijk agendapunt was de stand van zaken rond de predikantsopleiding van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Het is een thema dat ver afstaat van de mensen voor en achter me in de kerkbank. En toch, de opleiding en vorming van predikanten is essentieel voor de identiteit van de kerk. Daarom stellen we de vraag: Wat is er de voorbije maanden gebeurd?

Nadat PThU en Vrije Universiteit in maart 2023 bekendmaakten dat de gezamenlijke bachelor Theologie zou stoppen, een jaar nadat de synode instemde met de verhuizing van de PThU naar Utrecht, diende de PThU op 30 november bij de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs (CDHO) de aanvraag voor een bekostigde bacheloropleiding in, die ze per september 2025 in Utrecht beginnen wil. Deze commissie adviseerde negatief, een advies dat de minister van OCW overnam. Ondertussen kondigde rector prof. Maarten Wisse in december zijn tussentijdse vertrek per 1 februari aan.

In de synode leefden daarom veel vragen: Komt er een eigen bacheloropleiding in Utrecht? En, hebben we die wel nodig? Nu mr. J.P.H. Donner na de kleine synode van 15 maart terugtrad als voorzitter van de raad van toezicht (rvt), voerde de synode het gesprek met interim-voorzitter mr. G. Endedijk en bestuursvoorzitter dr. C.P. Boele.

Zichtbare plek
Endedijk gaf aan dat uiterlijk 15 juni een nieuwe aanvraag bij de CDHO ingediend zal worden. ā€˜We willen in Utrecht een zichtbare plek waar kerk, academie en samenleving samenkomen en zijn geroepen het predikantentekort terug te dringen.’ De rvt wil vasthouden aan een eigen bachelor, juist omdat de trend is dat theologie minder zichtbaar wordt en opgaat in een faculteit Geesteswetenschappen. Mocht de minister ook de nieuwe aanvraag afwijzen, dan wil de PThU de bachelor bekostigen uit private middelen, de eigen reserves. Kiezen voor zelfstandigheid, in verbinding met anderen, dat is de koers.

Ds. A. van Lingen (Kinderdijk) vroeg om kritisch naar de inhoud van de opleiding te kijken, zodat ze een klassieke theologische opleiding zal zijn. Boele gaf aan dat er in dit opzicht de voorbije jaren echt een verbetering gerealiseerd is.

Oud.-kerkrentmeester M.A. Smalbrugge (Haarlem, tevens hoogleraar aan de VU) steunde het streven naar zichtbaarheid en een heldere identiteit. Hij vindt dat de afstemming met partnerinstellingen onder nul is. Zowel Endedijk als Boele sprak dit tegen; ze wezen erop dat afstemmingsoverleg vertrouwelijk is.

Ds. H. van den Belt (Woudenberg, tevens hoogleraar aan de VU en de TUA), vroeg of de kerk een eigen bachelor nodig heeft. ā€˜In de Hervormde Kerk waren er slechts enkele kerkelijke hoogleraren. Moet er echt een zesde bachelor komen, terwijl er jaarlijks zeventig studenten instromen?’

Prof. dr. E. van ’t Slot (als docent aan de PThU adviseur van de synode) vertelde dat de docenten met hart en ziel aan de nieuwe bachelor werken. ā€˜We hopen op morele steun van de synode.’

Na twee uur spreken was de synode geïnformeerd over de stand van zaken en voornemens. Endedijk gaf aan dat er arbeidsmarktperspectief is, omdat deze bachelor voorbereidt op de predikantsmaster. Het zal daarom een theológische bachelor zijn, om welke reden bestuurder en raad van toezicht de nieuwe aanvraag kansrijk achten.

Ik sluit dit thema af met de woorden waarmee preses ds. M.C. Batenburg afsloot: ā€˜We zijn geraakt door uw inzet en houden als synode graag contact, zodat het vertrouwen kan groeien.’

Joden en Palestijnse christenen
Een uur trok de synode uit voor de bespreking van de nota ā€˜Uw Koninkrijk kome. Als pelgrims onderweg met Joden en Palestijnse christenen’, een nota die een bijdrage tot de bezinning en heroriĆ«ntatie wil zijn en handreiking voor gesprek. Ruim een jaar geleden startte deze bezinning al, iets wat na de aanval van Hamas op 7 oktober nóg meer beladen geworden is. In november zal besluitvorming over de nota op de agenda staan – en op weg daarheen zullen ds. J.A.W. Verhoeven en ondergetekende op 21 mei deelnemen aan een consultatieronde.

Ds. H. van den Belt vroeg om een sterk accent op Gods trouw aan IsraĆ«l, een notie waar als prijskaartje aanhangt dat IsraĆ«l geroepen is tot recht en gerechtigheid. ā€˜De spanning die dit oplevert, mag iets meer in de nota zitten.’ Tevens maakte hij bezwaar tegen de uitspraak uit de nota dat ā€˜Joden, christenen en moslims in een gemeenschappelijke zending in de heiliging van Gods naam delen’.

Ds. A.N. van der Wind (Kerkwijk) meent dat het leed van de Palestijnen een groot accent krijgt. ā€˜We moeten er ons als kerk niet in laten meenemen dat dit de schuld van IsraĆ«l is.’ Ook wil hij een oplossing niet zoeken in internationale verdragen. ā€˜Het hart van het geloof klopt in de verzoening, Jezus Christus is onze vrede.’

Diaken P.W. Burghgraaff (Gouda) signaleerde dat in de gemeenten het werk van ā€˜kerk & IsraĆ«l’ op sterven na dood is. ā€˜Hoe bereiken we de gemeente?’

Ouderling mw. H.J. Vrijhof (Vries) wil zich juist wel vanuit het internationale recht oriĆ«nteren. ā€˜We moeten de ogen niet sluiten voor het leed dat IsraĆ«l als bezettende macht veroorzaakt. Ik voel me meer verbonden met hen die lijden dan met theologische redeneringen.’

Ouderling L. van Hoorn (Hoevelaken) wilde weten hoe we ervoor zorgen dat de kerk bijbels-getuigend spreekt en niet politiek. ā€˜En wie bepaalt dat dan?’

Dr. E. Klootwijk, binnen de dienstenorganisatie wetenschappelijk beleidsmedewerker Kerk en IsraĆ«l, merkte tot slot op dat ā€˜het geen clichĆ© is als ik zeg dat we alle opmerkingen meenemen’. Hij benoemde dat het om een kerkelijk theologische nota gaat, waarbij de bede om de komst van het Koninkrijk uitgangspunt is.

Koninkrijk of verbond?
Laten synodeleden voor november nadenken over wat deze focus op het Koninkrijk inhoudt. Dat mag immers geen relativering betekenen van het verbond met IsraĆ«l, dat in de naoorlogse hervormde discussie leidend was en waarbij het accent valt op de betrouwbaarheid van Gods beloften, die door diepten heen vervuld zullen worden. Die trouw van God is niet afhankelijk van IsraĆ«ls gehoorzaamheid of politieke realiteit. ā€˜Ik doe het niet om u, huis van IsraĆ«l, maar om Mijn heilige Naam, die u ontheiligd hebt onder de heidenvolken waarheen u gegaan bent.’ (Ez.36:22) In ons zicht op IsraĆ«l gaat het om God Zelf, Zijn aanwezigheid in de wereld. Veelzeggend Ć©n actueel zijn om die reden Davids woorden uit Psalm 122: ā€˜Bid om vrede voor Jeruzalem, laat het goed gaan met hen die u liefhebben.’ De eerste roeping van de kerk blijft dat.

Tot slot, dit is de eerste IsraĆ«lnota die een paragraaf inruimt voor de Messiasbelijdende Joden, die oog heeft voor hun moeilijke positie. Opgeroepen wordt om zorg te hebben voor Joodse leden binnen de kerk. En: ā€˜Hun stem kan een rol spelen, of het nu om de bezinning op de relatie tussen IsraĆ«l en de kerk gaat, om inzicht in en bestrijding van antisemitisme of om de toerusting van gemeenten tot de ontmoeting met IsraĆ«l.’ Zeker nu antisemitisme met de week lijkt toe te nemen, mag de kerk niet wegkijken van dit immense, hardnekkige kwaad.

Huwelijk en relaties
Gods weg met IsraĆ«l, Paulus spreekt in Romeinen 11:25 over een geheimenis, een woord dat hij in Efeze 5:32 ten aanzien van het huwelijk gebruikt. Het laatste uur voor de sluiting sprak de synode over ā€˜Seksualiteit, genderidentiteit, huwelijk en relaties’, een thema dat door ouderling C.M. Molenaar uit Veenendaal in 2022 geagendeerd is. Na de rapportage van een werkgroep en eerdere gesprekken in de synode deelde het moderamen als zijn waarneming dat inhoudelijke meningsvormende gesprekken over deze vier verwante thema’s weinig vruchtbaar zullen zijn. Ingezet moet daarom worden op het voeren van een veilig gesprek in de context van de gemeente.

Dr. P.A. Verbaan (voorzitter van de Generale Raad van Advies) noemde het pijnlijk om uit te moeten spreken dat we elkaar hierin niet vinden.

Ds. H. van den Belt vroeg zich af of het gesprek in de kerk en de duidelijkheid in de samenleving niet gediend zijn met een herderlijk schrijven. ā€˜Zelf ben ik er diep van overtuigd dat seksualiteit thuishoort binnen het huwelijk van man en vrouw. Als dit anderen pijn doet, betekent dit dan dat we niets kunnen zeggen?’ Hij wil graag verwoord zien waarin we elkaar wel kunnen vinden.

Oud. mw. A.G. van Steenwijk (Utrecht) – ā€˜ik reken mezelf tot de liberale kant van de kerk’ – zei zich verdiept te hebben in de visie van orthodoxe christenen. ā€˜Het heeft me begrip voor een ander standpunt gegeven.’

Ds. A.N. van der Wind wilde erkend zien dat het niet samen kunnen spreken op grond van de Bijbel een zwakte van de Protestantse Kerk is.

Oud. A. Haasnoot (Putte) noemde het spreken over zwakte juist pijnlijk voor mensen die transgender zijn.

In de synodevergadering van juni zal scriba dr. R. de Reuver een nieuw voorstel aanreiken over hoe het kerkelijk gesprek over huwelijk en seksualiteit gevoerd kan worden. De dienstenorganisatie zal de aanwezige handreikingen over ā€˜veilig gesprek’ onder de aandacht blijven brengen.

Het is daarom zoals vaak in besprekingen in de synode geldt: Wordt vervolgd.

Piet Vergunst is hoofdredacteur van De Waarheidsvriend. 

GeĆÆnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 53). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van deze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!

Praatmee

Beluister onze podcast

#369 Ds. Bram Hofland & ds. John de Groot over de hel, eeuwige straf en het laatste oordeel
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Doekes
Column

We missen zelfcorrectie in de christelijke muziekwereld

In eerdere columns heb ik het gehad over de integriteit en roeping van christelijke artiesten en ook hebben we de christelijke muziekindustrie beschreven. In dit derde deel wil ik het hebben over projectie, verwachtingen en de verantwoordelijkheid va

Ds. G.J. Baan
Video

GerGem-predikant stelt dat het eenvoudig is om zalig te worden

"Het evangelie is zo eenvoudig dat het zelfs eenvoudig is om zalig te worden. Al is het, menselijk gezegd, het allermoeilijkste wat er is. Omdat wij zo onwillig zijn, heeft de Heere daar zoveel werk aan", aldus ds. G. J. Baan. De GerGem-predikant - a

Johan Schep
Video

Johan Schep over diepe betekenis sabbat en huwelijk Adam en Eva

In de tweede aflevering van de serie ā€˜Jezus in het Oude Testament’ neemt Johan Schep ons mee naar Genesis 2. De evangelist legt de diepere betekenis van de sabbat uit en laat zien hoe deze verbonden is met zowel het Oude als het Nieuwe Testament. Ook

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Yasin
Video

Yasin ruilde de islam in voor het christendom: "Jezus verscheen aan mij in een droom"

Jarenlang bad Yasin (schuilnaam) uit Irak: ā€œGod, als U echt bent, geef me dan een teken.ā€ Hij had een goedlopend bedrijf en was actief betrokken bij de moskee. Alles leek Yasin op orde te hebben. Toch bleef er een diepe innerlijke onrust die hem niet

Anouk Schaap
Video

Terugkijken: Anouk Schaap over gezond leiderschap

In deze aflevering van de podcast In His Company is Anouk Schaap te gast. Zij deelt haar indrukwekkende reis van religie en New Age naar een leven geworteld in het geloof in Jezus Christus. Haar ontmoeting met God markeerde een radicale ommekeer in h

psalmenchallenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 70

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

BijbelBrein
Persbericht

Nieuwe kinderpodcast: ā€˜BijbelBrein’

ā€˜Wat is bidden eigenlijk? Waarom is de oudste broer in het verhaal over de verloren zoon nou zo boos?’ Zomaar wat vragen die kinderen kunnen stellen bij verhalen uit de Bijbel. Over dit soort vragen praten kinderen met volwassenen, in de nieuwe kinde

Meerartikelen

prof. dr. W.J. op ’t Hof
Nieuws

Rechter vernietigt ontslag voorganger vrije hervormde gemeente Driedorp

Het ontslag van prof. dr. W. J. op ’t Hof als predikant van de vrije hervormde gemeente in Driedorp is door de rechter ongedaan gemaakt. Volgens de rechtbank in Arnhem is de voorganger ten onrechte per direct op non-actief gesteld. Binnen drie dagen

 Proponent L. Schouten
Nieuws

Preekbevoegdheid verleend aan PKN-proponent door Hersteld Hervormde Kerk

Het breed moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft proponent L. Schouten uit Elspeet per dinsdag preekbevoegdheid toegekend. Dat meldt het kerkverband op haar website. Schouten is al zo’n 35 jaar als proponent actief binnen de voormalige

Willem Lingeman
Video

Echtpaar noemt huwelijk "ƩƩn groot drama": Willem Lingeman reageert

Bijbelleraar Willem Lingeman reageert in een videoboodschap op een pijnlijke huwelijksgeschiedenis van een echtpaar. Volgens het stel was hun huwelijk ā€œzeker niet Gods wilā€ en noemt men het ā€œĆ©Ć©n groot dramaā€. Inmiddels zijn ze gescheiden en beiden he

1000 bezoekers bij doopdienst aan Engelse kust
Positief nieuws

Bijna 100 mensen gedoopt tijdens 'grootste doopdienst ooit' in Engelse kustplaats

In de Zuid-Engelse kustplaats Bournemouth lieten maar liefst 92 mensen zich op 13 juli dopen in zee. Vijf protestantse kerken organiseerden samen een grootschalige doopdienst op het strand. De BBC noemde het ā€œde grootste stranddoop die de stad ooit h

Apollinaris Darmawan
Nieuws

Indonesische christen op leeftijd vrijgelaten na jarenlange gevangenisstraf

Na meer dan vier jaar gevangenschap is de christelijke bekeerling Apollinaris Darmawan vrijgelaten uit de Kebon Waru-gevangenis in Indonesiƫ. De man werd in november 2024 vervroegd vrijgelaten, nadat hij meerdere strafverminderingen kreeg. Darmawan z

Indonesische vlag
Nieuws

Honderden moslims protesteren tegen bouw Indonesische kerk

In het Indonesische Kalibaru, een dorp in de stad Depok (West-Java), protesteerden op 5 juli honderden moslims tegen de bouw van een christelijke kerk. Dit gebeurde ondanks dat de kerk alle benodigde vergunningen bezit. Op videobeelden is te zien hoe

Ds. P. den Ouden
Video

Waaraan kun je genade in je hart herkennen? HHK-predikant antwoordt

Waaraan kun je herkennen dat er genade in je hart gekomen is? Op die vraag gaf ds. P. den Ouden in een recente preek antwoord. De HHK-predikant uit Katwijk aan Zee gebruikte in zijn antwoord een citaat van Augustinus. De kerkvader had ooit een briefw

Ann Michelle Lee
Video

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee is aanstaande zondag te gast bij Hour of Power. Ze vertelt daar hoe ze God echt leerde kennen. Ook deelt ze haar droom en boodschap voor de jongere generatie. "Ik wil zoveel mogelijk mensen brengen naar het hart v

Mexico
Nieuws

Mexico: een jaar ontheemd en geen zicht op terugkeer

De maand juli markeert de trieste ā€˜verjaardag’ van de vlucht van honderden christenen uit hun gemeenschappen in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Ze moesten vrijwel alles achterlaten: hun land, huizen en dieren. Meer dan honderd christenen - van piepj

Arthur Alderliesten
Nieuws

Dolle Mina’s verstoren bijeenkomst Schreeuw om leven: directeur reageert

Afgelopen maandag verstoorden pro-abortus demonstranten een bijeenkomst van Schreeuw om leven in Gouda. De avond was bedoeld om mensen uit de achterban te informeren over het waken bij abortusklinieken. De circa 25 demonstranten - die zich presenteer

Syrie
Interview

Syrische christenen houden stand in vijandige omgeving: "God gebruikt de kerk"

"Voor veel mensen wordt de droom van een islamitische staat in Syriƫ steeds meer werkelijkheid. En daarin is geen plaats voor ongelovigen, zoals christenen." Aan het woord is Ibrahim Lahdo, tot voor kort woonachtig in Syriƫ. Cvandaag sprak met hem ov

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

De wereld kijkt niet naar je preek, maar naar je daden

Tijdens een zendingsreis in Zuid-Afrika kreeg ik onverwacht de gelegenheid om een van de meest gevaarlijke townships in Kaapstad te bezoeken. Kolonel Bazil Vellai, lid van de kerk waar ik te gast was, had ons persoonlijk uitgenodigd om Manenberg - de