Moeilijke Bijbelteksten: Waarom offerde Abraham voor Izak?

God 23 september 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de vraag waarom Abrahams een ram offerde in plaats van Izak.

Iemand met niet alleen grote rijkdom, maar ook met een bijzondere geestelijke ‘bagage’ is er alles aan gelegen dit door te geven aan de volgende generatie van zijn nageslacht. Maar als zijn vrouw onvruchtbaar is, dan lijkt heel die nalatenschap in gevaar. Dat was de situatie waarin Abraham zich bevond. Niemand wil zijn nalatenschap overdragen aan mensen buiten de familie en zeker niet aan een vreemdeling (Gn 15:2).

God kende die situatie ook. Sterker, Hij was verantwoordelijk voor Abrahams ‘bagage’. Daarom handelde God uiteindelijk ten gunste van Abraham zodat hij een eigen zoon kreeg. Hij liet die geboorte aankondigen en dat die zoon Izak genoemd moest worden (17:19).

Izak interpreteerde zijn vaders woorden blijkbaar als een kind. Hij vertrouwde volledig op zijn vader.

Gods beproeving van Abraham
Maar toen kwam er een dag waarop God Abraham aansprak over die zoon, over Izak. Hij moest hem meenemen naar een plaats en daar aan God brandofferen. Dit was een beproeving van Godswege (22:1). Opvallend is dat God het over een brandoffer (Hebr. ’olah) heeft, dat is een offer dat geheel aan God werd gewijd en was bedoeld om Hem te eren. Waarom zou God vragen om Hem zo te eren? Toch wist Abraham dat wat God aan hem gegeven had Hij ook weer mocht terugnemen (Job 1:21).

Izaks leeftijd
Izak kende God nog niet zo goed als zijn vader. Dat blijkt uit de vraag die hij onderweg naar de offerplaats stelde: ‘Waar is het offerdier voor het brandoffer?’ (22:7) Toen openbaarde Abraham zijn zoon wat er stond te gebeuren: ‘God zal Zichzelf voorzien van een offerdier voor het brandoffer, mijn zoon.’ Izak interpreteerde zijn vaders woorden blijkbaar als een kind. Hij vertrouwde volledig op zijn vader. Er staat dat dit hem geruststelde. Daardoor gingen zij eensgezind (Hebr. jachad) op naar de offerplaats.

Er zijn uitleggers, vooral rabbijnen, die om allerlei redenen beweren dat Izak een volwassen man was, maar als dat zo was dan zou Izak niet meer zo’n groot vertrouwen hebben gehad in zijn vader. Misschien zelfs ook niet in God. Izak laat in zijn vraag en reactie echter blijken de situatie niet goed te hebben ingeschat. Een volwassen Izak zou verontwaardigd hebben gereageerd. De kans dat er zomaar een offerdier op die berg zou zijn, was bijzonder klein.

Gods opdracht om Izak te offeren heeft niets te maken hebben met verlossing van de macht van satan, waarvoor de Here Jezus Zich liet martelen en doden.

Op de offerplaats bouwde Abraham een altaar van stenen. Opnieuw een aanwijzing dat Izak te jong was om zware stenen te sjouwen. Maar waarschijnlijk heeft hij zijn vader wel geholpen. Toen kwam het moment dat Izak als brandoffer gereed moest worden gemaakt en Izak laat alles over zich heen komen. Ook dat wijst erop dat Izak het als een spel heeft opgevat en zijn vader volledig vertrouwde. Dan staat er dat Abraham zijn zoon op het altaar legde. Hoe kan een oude man van over de 100 jaar een volwassen man op het altaar hebben gelegd?

Abraham wijdt zijn zoon
Pas op het moment dat Izak zijn vader het mes zag trekken om zijn keel door te snijden zal hij grote angst hebben gekregen. Toen pas begreep hij dat het geen spel was. Hij zou geofferd gaan worden. Maar op dat cruciale moment waarop Abraham definitief zijn zoon aan God wijdde, greep God in. Hij had gezien dat Abraham God boven alles lief had en Hem vreesde.

Christelijke uitleggers vergelijken dit met wat God, de Vader, de Here Jezus, Zijn Zoon, liet overkomen. Maar dat is appels met peren vergelijken. In de eerste plaats was de Here Jezus van oorsprong geen mens. Gods opdracht om Izak te offeren heeft niets te maken hebben met verlossing van de macht van satan, waarvoor de Here Jezus Zich liet martelen en doden. Aan satan gebonden mensen zijn immers niet in staat die macht over zichzelf te verbreken. Laat staan over anderen. Izaks offer had ook een Hebreeuwse setting en geen christelijke. Bovenal zou het beproeven van Gods liefde voor de Here Jezus onzinnig zijn. Kortom, er is geen relevant verband. Het lijkt er slechts op.

Het eigenlijke brandoffer
Toen zag Abraham, tegen de verwachting in, plotseling een ram die met zijn horens verstrikt was in het struikgewas. Abraham begreep meteen dat dit van Gods Hand zo geregeld was. Hij ving de ram, haalde Izak van het altaar en brandofferde de ram. Belangrijk zijn de woorden: ‘… in plaats van zijn zoon.’ (vs 13) Waarom is dit belangrijk? Op de eerste plaats is het opmerkelijk wat er gebeurde. Eigenlijk was, door het ingrijpen van Gods engel, het offeren afgeblazen. God was bevredigd in wat Hij had gezien. De beproeving was goed doorstaan. Waarom werd dan toch nog een brandoffer aan God gebracht? Deze kern van het gebeuren zien veel uitleggers over het hoofd.

De offergebeurtenis lijkt van Izak een volwassen man gemaakt te hebben.

In de Bijbel staat de ram meestal voor een brandoffer dat bij een ander offer werd gevoegd. Maar er was toch geen voorafgaand offer, want Izak werd niet geofferd? In dit geval was de ram echter een wijdingsoffer (Ex 29:22; Lv 8:22). Wie werd er dan gewijd? Niemand anders dan Izak. Er gebeuren dus twee dingen op die berg. Niet alleen ter beproeving van Abraham (feitelijk het wijden van Izak aan God in Abrahams hart), maar ook de fysieke wijding. Daarom kon de engel, in diens afkondiging namens God, tweemaal spreken over nageslacht (namelijk Izak): ‘Jouw nageslacht zal innemen de poort van zijn vijanden. In jouw nageslacht zullen alle natiën van de aarde worden gezegend …’ (Gn 22:17-18). Gods Verbondsbelofte aan Abraham (zijn geestelijke ‘bagage’) ging op dat moment over op Izak.

Abrahams afname
Het wordt nog opmerkelijker als blijkt dat Izak vanaf dat moment Abraham verliet, want er staat dat Abraham alleen terugkeerde en in Berseba verbleef (vs 19). Waar was Izak dan gebleven? Izak had een eerste grote ervaring gehad met God. Volgens sommige uitleggers vertrouwde Izak zijn vader niet meer nadat hij hem had geprobeerd te offeren. Dat is onzin en staat niet in de Bijbel. De vraag is of Izak de engel ook had horen spreken tegen Abraham. Waarschijnlijk wel.

In het vervolg van het boek Genesis neemt Abraham af in betekenis. Eerst stierf zijn vrouw Sarah (23:2) en dat gaf aanleiding voor het inrichten van een eigen graftombe.
Daarna bleek Abraham zich te realiseren oud te zijn (24:1). Hij wilde dat zijn zoon Izak nog voor zijn dood een vrouw had, zodat zijn hele nalatenschap doorgegeven werd aan een volgende generatie van zijn eigen nageslacht.

De nieuwe patriarch
Toen de door God gekozen vrouw naar Izak werd gebracht bleek hij in de Négév (het uiterste zuiden van het beloofde Land) te wonen (24:62). De offergebeurtenis lijkt van Izak dus een volwassen man gemaakt te hebben. Weer een argument dat hij dat eerst nog niet was. Hij was op zichzelf gaan wonen en zou Abrahams nalatenschap erven en voortzetten.

Praatmee

Beluister onze podcast

#360 Gerdien Lassche en ds. M. Messemaker over LHBTI en refoscholen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Ds. M. J. Tekelenburg
Nieuws

Hervormde gemeente Woerden verwelkomt nieuwe dominee: ds. M. J. Tekelenburg

De hervormde gemeente van Woerden (Centrum-Oost) mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. J. Tekelenburg (foto) uit Monster heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In Woerden wordt Tekelenburg de opvolger van de in 2023 vertrokken ds. C. J

Jan en Ton
Video

Dominee Ton Heemskerk te gast in Hour of Power

Zondag is het is Pasen! In Hour of Power spreekt Jan van den Bosch met de enthousiaste dominee Ton Heemskerk. Hij legt uit wat Pasen inhoudt en wat dat voor hem persoonlijk betekent. Jarenlang was hij zoekende: "Ik heb Zijn opstandingskracht ervaren,

Ds. W. P. Emaus
Video

Ds. Emaus vertelt waargebeurd verhaal over Luther en een brandende boerderij

In het doopformulier staat dat als we in de naam van de Vader gedoopt zijn, Hij ons met al het goede wil verzorgen en al het kwade van ons zal weren of dat ten goede wil gebruiken. De hervormde predikant ds. W. P. Emaus vertelde op basis daarvan in e

Johan Schep
Video

Johan Schep vertelt hoe Juda vrijwillig slaaf wilde worden in plaats van Benjamin

In de serie 'Jozef' van Growing Faith Nederland behandelt evangelist en Bijbelleraar Johan Schep het levensverhaal van Jozef. Zijn broers verkochten Jozef op jonge leeftijd als slaaf. Uiteindelijk zou Jozef terechtkomen in Egypte, waar hij zou dienen

Engelse kerk
Nieuws

Church of England ziet belangstelling voor kerkdiensten via social media sterk toenemen

De Church of England kijkt met hoop naar de toekomst en dat is niet zonder reden. Het aantal mensen dat via sociale media belangstelling toont voor kerkdiensten is de afgelopen tijd met maar liefst 268 procent gestegen. Dat meldt de kerk op basis van

Yair Strijker
Video

Yair Strijker vertelt over Pesach en hoe Israëli’s deze tijd beleven

Deze week viert het Joodse volk Pesach. Een feest van bevrijding, maar ook met dubbele gevoelens. Waar het feest samen gevierd wordt en zo de mensen verbindt, gebeurt dat dit jaar opnieuw tegen een achtergrond van de doorgaande oorlog. Yair Strijker

De Wereld Rond
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Ellen Wilson-De Pagter

In deze podcastaflevering van 'De Wereld Rond' is deze keer Ellen Wilson-De Pagter te gast. Zij biedt hulp aan minderbedeelde Togolezen. In dit gesprek hoor je hoe Ellen haar man Adjeté leerde kennen. Ze vertelt ook hoe ze haar talenten als zendeling

Matthijn Buwalda
Video

Matthijn Buwalda raakt de kern van Goede Vrijdag met dit eerlijke lied

Goede Vrijdag. De dag die het lot van de mensheid voorgoed veranderde. Matthijn Buwalda brengt de betekenis van Gods offer dichterbij. Hij doet dit op een kwetsbare en eerlijke manier. "Kom me tegemoet, Heer, in mijn denken. En kom me tegemoet, in al

Meerartikelen

Delft
Nieuws

CBS: ontkerkelijking in Nederland zet niet door

De ontkerkelijking in Nederland zet niet verder door. Dat is althans de conclusie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in het vrijdag verschenen rapport Religie 2024. Het aantal mensen dat aangeeft bij een kerk, moskee of synagoge te hore

GlobalRize ontmoetingsdag
Video

Hoe ging het eraan toe op de ontmoetingsdag van GlobalRize? Bekijk de video

Elkaar aanvuren om overal ter wereld de hoopvolle boodschap van het evangelie te verspreiden. Dat was het doel van de jaarlijkse GlobalRize ontmoetingsdag. Een dag vol inspirerende getuigenissen, lofprijzing, gebed en ontmoeting. De aanwezigen werden

China
Nieuws

Negen Chinese christenen krijgen celstraffen en hoge boetes voor verspreiden van Bijbels

Negen Chinese christenen zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen en forse geldboetes vanwege het doorverkopen en verspreiden van Bijbels. De straffen variëren van enkele maanden tot vier jaar cel, en de boetes lopen op tot meer dan 1 miljoen yuan (on

Hans Reinders
Column

Op Goede Vrijdag werd dit danklied dé Psalm van Jezus

Psalm 22 is een Psalm van David zelf. Het is volgens de kerkvader Diodorus van Tarsus (leefde einde vierde eeuw) daarom aannemelijk dat deze psalm vooral over David zelf gaat. Diodorus meende dat alleen vers 2a, waar staat “Mijn God, mijn God, waarom

De Reuver
Preekverslag

Volgens prof. dr. De Reuver voldeed Jezus niet aan Petrus' verwachtingspatroon

Dat Petrus Jezus verloochende was geen daad van angst of lafheid, maar van ergernis. Jezus voldeed niet aan het beeld dat Petrus van Hem had. Dat stelde prof. dr. A. de Reuver in een preek over de verloochening van Petrus. Hij beschreef op indrukwekk

Ceder
Opinie

Situatie in Gaza verslechtert drastisch: hoe nu verder?

Het aanhoudende conflict tussen Israël en de terroristische organisatie Hamas snijdt dwars door harten, ook hier in Nederland. Het geweld, de angst en het intense menselijke leed roepen wereldwijd emoties op. Velen leven mee met Israëlische families

Hugo Bos
Nieuws

Civitas Christiana verliest kort geding tegen Rutgers en moet uitlatingen rectificeren

De christelijke stichting Civitas Christiana moet direct stoppen met het verspreiden van haar ‘Zwartboek Lentekriebels’. Dit heeft de rechtbank bepaald in een kort geding dat was aangespannen door kenniscentrum Rutgers. Volgens de rechter zijn bepaal

Nigeria
Nieuws

Christelijke partijen stellen Kamervragen over oplaaiend geweld Nigeria

SGP en ChristenUnie gaan schriftelijke Kamervragen stellen over het wederom oplaaiende geweld tegen christenen in Nigeria.  Dat maken beide partijen bekend via sociale media. Directe aanleiding zijn islamitische aanvallen op christelijke dorpen in he

Livia Tossici-Bolt
Nieuws

Christen krijgt hoge boete voor aanbieden van gesprek bij Engelse abortuskliniek

De Britse pro-life activiste Livia Tossici-Bolt is veroordeeld tot het betalen van een boete van meer dan 22.000 euro. Dit vanwege het vasthouden van een bord met de tekst “Hier om te praten als je wilt” in de nabijheid van een abortuskliniek in Bour

Transgenders
Nieuws

Brits Hooggerechtshof oordeelt dat transvrouwen niet onder wettelijke definitie van vrouw vallen

Het Britse Hooggerechtshof heeft uitgesproken dat de wettelijke definitie van een vrouw gebaseerd is op biologisch geslacht. Hierdoor worden transvrouwen juridisch niet als vrouwen erkend. De uitspraak is met enthousiasme ontvangen door christelijke

Paula White-Cain en Benjamin Netanyahu
Nieuws

Premier Netanyahu heeft boodschap voor christenen: "Bijbel wordt werkelijkheid in Israël"

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft zich in een interview met de Amerikaanse tv-dominee Paula White uitgesproken over het profetische belang van Israël en de unieke band tussen Israël en christenen wereldwijd. Ook besprak hij de rol van p

nigeria
Nieuws

Hoge rechtbank wijst blasfemiewetten Nigeria af: 'Schending van mensenrechten'

De hoogste rechtbank van de West-Afrikaanse statenorganisatie Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten(ECOWAS) heeft een baanbrekend oordeel geveld over blasfemiewetten in Nigeria. De rechters oordeelden dat bepalingen in de strafwet van de