Theoloog: 'SGP zoekt seculiere bondgenoot in de xenofobie op radicaal-rechts'

Stefan Paas suggereert dat de huidige SGP ‘PVV/FvD met den Bijbel’ genoemd zou kunnen worden. 'Mijn indruk is dat de SGP vroeger minder populistisch en activistisch was dan nu', zo stelt de invloedrijke theoloog Stefan Paas via het sociale medium X.
'Dat de SGP in de opkomst van radicaal-rechts een kans zag om uit haar isolement te komen, lijkt me wel duidelijk', stelt Paas vast. 'Ik herinner me een Urker dominee die indertijd zei dat Wilders tenminste onverkort artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis wilde uitvoeren: uitroeien van de valse godsdienst. De theocratische traditie van de SGP zocht een seculiere bondgenoot in de xenofobie op radicaal-rechts. Vreemde bedgenoten, maar ja: politiek is ook vaak opportunisme.
In their defense: nadruk op het 'eigene' en op 'gemeenschap' kan gebeuren vanuit verschillende motivaties. Dat radicaal-rechts en racisten soms dezelfde doelen hebben als theocraten en conservatieven maakt het nog niet dezelfde stromingen. De SGP heeft in die zin ook als probleem dat er eigenlijk geen fatsoenlijke, seculiere conservatieve partijen zijn in Nederland. Als zij bondgenoten zoeken voor hun God-NL-Oranje-agenda, komen ze al gauw terecht bij ongure partijen die zulks uit opportunisme wel willen echoën', aldus de theoloog.
Hoe denken SGP'ers hierover?
'Steeds vaker hoor ik het verwijt richting de SGP(-jongeren) dat er een populistische koers wordt gevaren. Maar is dat terecht?', vroeg Rody van Heijst, voormalig voorzitter van SGP-jongeren zich eerder af in een opinieartikel voor Cvandaag. 'Populistische partijen als de PVV en Forum voor Democratie willen via allerlei referenda en rechtstreekse burgemeestersverkiezingen de stem van het volk direct laten doorwerken in de politieke besluitvorming. De visie van de SGP staat hier haaks op. Niet de wil van ‘het volk’, maar Gods Woord is leidend voor ons politiek handelen. Het volk heeft niet het hoogste gezag. Die eer komt alleen aan God toe.
Waar de SGP ernaar streeft zoveel mogelijk Bijbelse beginselen te uiten in haar politieke optreden, zijn populistische partijen enkel op zoek naar een meerderheid van kiezers. Het zou trouwens in het algemeen goed zijn om te stoppen met doordachte ideeën weg te zetten als ‘populisme’. Daarmee verliest de term aan betekenis. De Bijbelse boodschap van de SGP is niet populistisch, maar koersvast.'
Cvandaag sprak in 2022 met een aantal SGP'ers over het vermeende geflirt met populistisch-rechts. 'Populisme past de SGP niet', stelde André Scheppink, SGP-fractievoorzitter in Rijssen. 'Op zich is er niets tegen een vorm van politieke samenwerking met partijen die andere ideeën huldigen (in een coalitie zul je wel moeten). Ik denk dat critici wat moeite hebben met de wat zogenaamde rechtsere koers van de SGP. Maar deze koers is niet direct hetzelfde als populisme. Populisme over links komt net zo goed voor. Populisme zegt niet zoveel over de inhoud van de politiek maar meer over de gehanteerde stijl (polarisatie, verdachtmakingen, anti-establishment en alternatieve feiten).'
Verhouding met populistisch-rechts
De verhouding van een partij als de SGP met populistische partijen als PVV en FVD is geen zwartwitverhaal, stelde politicoloog Samuel Vandeputte onlangs in gesprek met het Reformatorisch Dagblad. 'Feit is immers ook dat iemand als de populistische Tom de Nooijer binnen de SGP op zijn vingers is getikt mede vanwege zijn FVD-sympathieën en de partij heeft verlaten.'
Hans van de Breevaart stapte een paar jaar geleden over van de SGP naar FVD. In gesprek met Cvandaag lichtte hij als senior onderzoeker bij het wetenschappelijk bureau van FVD toe waarom SGP en FVD in zijn ogen bondgenoten zijn: 'Om een voorbeeld te noemen: net als Forum is SGP principieel een tegenstander van de genderideologie, zoals die tegenwoordig in politiek Den Haag, Brussel en door alle vele anderen aan de Verenigde Naties gelieerde instanties gepredikt wordt. Op basis van de scheppingsorde ziet de SGP een principieel onderscheid tussen man en vrouw en ageert dus tegen die genderideologie.'
Jan Schippers, directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de SGP, vatte populisme eerder samen als 'een onbetaalde rekening van de democratie in ons land'. 'Het is geen exotische plant, maar een wrange vrucht die goed gedijt in het politiek-culturele klimaat dat in ons land sinds de jaren 1960 is gecreëerd. In zo'n seculier denkklimaat raakt niet alleen de relatie met God verstoord, maar ook die met medemensen en met de schepping. De individualistische vrijheidsdrang vreet als zoutzuur deze verbindingen kapot. Het recept van populisten om met behulp van nationalisme en groepsdenken deze verbindingen te herstellen, is bij voorbaat tot mislukken gedoemd.
Ook de maatregelen die beogen het politieke stelsel te veranderen, zoals het referendum en de direct gekozen burgemeester, dragen niet bij aan een gewenste verandering in oriëntatie bij de bestuurlijke elites. De SGP is eveneens kritisch op de huidige manier waarop de Nederlandse politiek functioneert en de geestelijke koers die in beleid en wetgeving neerslaat. Maar dat zij daarmee de richting steunt waarin populisten de oplossing van de problemen zoeken, is een misvatting', aldus de SGP'er in 2020.
Europese verkiezingen
De uitspraken van Stefan Paas zijn momenteel extra relevant met het oog op de Europese verkiezingen van aanstaande donderdag. Voor het eerst doen de christelijke partijen ChristenUnie en SGP los van elkaar mee. Tot dusver was er altijd sprake van een gezamenlijke lijst waarmee men tijdens de laatste verkiezingen twee zetels wist te veroveren. Nu SGP en ChristenUnie afzonderlijk meedoen, spant het erom of ze erin slagen om een zetel in Brussel te veroveren. Beide partijen balanceren op de rand van een zetel. Tot dusver leek het er iedere keer op dat SGP net wel een zetel zou gaan halen en ChristenUnie net niet. Maar volgens de laatste peilingen verdwijnen ze allebei uit het Europees Parlement.
Na de verkiezingen in 2019 maakten de partijen bekend dat ze los van elkaar verder zouden gaan. De ChristenUnie wilde zich niet langer aansluiten bij de conservatieve Europese ECR-fractie en koos in plaats daarvan voor de EVP. De SGP wilde dat juist niet en bleef bij de ECR.
Praatmee