Preken over gastvrijheid: 3 handreikingen op een rijtje

Pieter Kleingeld (predikant NGK Oegstgeest) hield een prekenserie over gastvrijheid. Paulien Vervoorn vroeg hem naar tips om het thema op de kaart te zetten.

1. Communiceer dat gastvrijheid hoort bij de kern van het evangelie
Een groep jongeren in mijn vorige gemeente organiseerde maandelijks een maaltijd. Aanvankelijk nodigden we mensen uit die op de Voedselbank waren aangewezen. Al snel ontstond een veelkleurige groep bezoekers: moslims, christenen, niet-christenen, Antillianen, Nederlanders, Marokkanen. Iedereen die kwam, hielp mee en kon ook – als ie dat wilde – mee koken. Mijn motto: de eerste christenen hadden alles gemeenschappelijk, zelfs de afwas. Op een avond telde ik de nationaliteiten. Het waren er zeven. Toen stelde ik de vraag ‘Wat betekenen al die nationaliteiten?’ Een katholieke Antilliaanse vrouw antwoordde spontaan: ‘Dat betekent verzoening.’ Ik was even stil en zei toen: ‘Ja. Wat we nu doen, is een voorproefje van wat God straks gaat doen. In Jesaja 25 staat dat God ooit alle volken gastvrij bij Hem aan tafel nodigt.’ Ze voelde haarfijn aan wat er gebeurde. Het was een inkoppertje voor mij om het evangelie uit te leggen.

Het woord gastvrijheid komt niet vaak in de Bijbel voor. Maar bedenk je, dat het Griekse woord liefde voor de vreemdeling betekent. Dat komt in de buurt bij het hart van het evangelie. Gastvrijheid begint bij Gods liefde voor ons. Wij waren van Hem vervreemde en soms zelfs Hem vijandige mensen. Maar God de Vader sloeg zijn armen om ons heen en nodigde ons uit bij Hem aan tafel. Gastvrijheid gaat ook over onze ontvankelijkheid om goed nieuws van een ander te ontvangen, juist wanneer we diegene gastvrijheid verlenen in de vorm van onderdak, een maaltijd, een bezoek of het aanbieden van kleding. Zo blijkt de ander soms boodschapper van De Ander te zijn.

2. Maak er een prekenserie van
Ben je vertrouwd met de Bijbel, dan herkende je net Romeinen 5, Matteüs 25 en Lukas 15. Misschien denk je bij gastvrijheid ook aan Ruth of Deuteronomium 10:19 of Hebreeën 13:1. Kortom: het thema gastvrijheid leent zich uitstekend voor een prekenserie om Gods genade te presenteren in de vorm van gastvrijheid.

Ik heb voor mezelf het hele evangelie in vier (on-)gastvrije maaltijden samengevat:

Schepping
God nodigt de mens uit om te eten. Voedsel is verbonden met leven en overvloed.

Zondeval
De mens eet stiekem de verboden vrucht.

Voedsel is sinds die tijd verbonden met leven en overvloed, maar ook met ziekte en dood.

Hoop
Ooit komt het weer goed tussen God en mensen, ooit zitten alle volken zonder angst voor de dood samen aan tafel, aan een rijke maaltijd. Verzoend met God en met elkaar.

Redding
De hoop wordt vervuld door Jezus’ lijden en sterven. Voorafgaand aan zijn sterven verbond Jezus een maaltijd aan zijn dood aan het kruis.

Met deze vierslag in het achterhoofd ontdekte ik dat ik bij elke maaltijd wel iets kon vertellen over Gods gastvrijheid. En andersom: dat verhalen in de Bijbel over eten, hongersnood, vluchtelingen, gebrek en overvloed alles te maken hebben met het hart van het evangelie.

En met Pinksteren? Petrus haalt op de Pinksterdag Joël 3 aan. Dat hoofdstuk vormt het keerpunt van het hele boekje: een boekje dat begint met een hongersnood!

Houd je een prekenserie, dan is zo’n rode draad handig voor jezelf en voor je luisteraars. Wat bovenstaande rode draad ook doet, is nadrukkelijk insteken op Gods gastvrijheid. Want we willen natuurlijk wel Gods genade verkondigen en geen moralistische praatjes houden. Een andere mogelijkheid is om Lukas 15 als rode draad te kiezen of een combinatie van Lukas 14 en 15.

3. Maak het concreet
Ik begon deze blog niet voor niets met het verhaal van die gemeenschappelijke maaltijd. Die zeven nationaliteiten aan tafel lieten de deelnemers Gods verhaal van verzoening beleven. Ik hoefde er alleen nog maar de woorden aan te geven. Nou, nog iets preciezer: de Heilige Geest liet me naar die maaltijd in dat kleine kerkgebouwtje kijken door de ogen van Jesaja 25. Vervolgens kon ik hen dat evangelie verkondigen. De deelnemers aan de maaltijd ‘beleefden’ mijn preek. Soms zoek je als voorganger een praktisch voorbeeld bij een geloofsthema of een Bijbelverhaal. Bij gastvrijheid gaat het vaak andersom. Gastvrije en ongastvrije praktijken roepen Bijbelverhalen en/of geloofsthema’s op. Het is net als Jezus in Lukas 14 een kwestie van goed om je heen kijken.

Omdat gastvrijheid zo dicht op het hart van het evangelie zit, is het ook goed om ons als christenen te oefenen in gastvrijheid. Denk bijvoorbeeld aan

• gastheren en -vrouwen die mensen verwelkomen aan het begin van een kerkdienst of samenkomst
• goede koffie en koek na afloop
• oprechte interesse
• gasten aanspreken
• gezamenlijke maaltijden
• een gebouw dat open is voor de buurt of voor cursussen
• aandacht voor kinderen en jongeren
• meedoen aan Kerkproeverij.

Vraag nieuwkomers hoe gastvrij zij jullie gemeente ervaren. Of organiseer een leeskring naar aanleiding van een boek, bijvoorbeeld De Vrijgevige God van Tim Keller of Saved By Grace And Hospitality van Joshua J. Jipp.

Mijn tip: kies als gemeente een aantal passende manieren waarop jullie gastvrij zijn. Als spreker of voorganger in een gemeente kun je vervolgens jaarlijks een of meerdere keren het thema aansnijden.

Leestip: In week 2 van Zin in preken lees je over het plannen van prekenseries. Hierin deelt Pieter Kleingeld een aantal tips en ervaringen.

PS: Alpha Nederland organiseerde in november 2022 de week van de gastvrijheid. Lees ook: Mystery guests bezoeken tientallen kerkdiensten: Dit zeggen ze over de gastvrijheid.

Paulien Vervoorn is spreker, trainer en auteur en eigenaar van Geloofwaardig Spreken. Deze blog van ds. Pieter Kleingeld verscheen eerder op haar website.

Deel dit artikel op: