De Vader en de Zoon geven samen bloed

God 19 april 2019 Koert Koster
Koert Koster

Het is van wezenlijk belang om op te merken dat het in het specifieke offer van Jezus om God zƩlf gaat. God verzoent in Christus de wereld met zichzelf (vgl. 2Kor.5:19). God is degene die het initiatief tot verzoening neemt Ʃn in het zoenoffer als middel voorziet. God werd mens opdat het mogelijk zou zijn om zelf te bloeden en te sterven. We kunnen God de Vader hier niet uitspelen tegen de Zoon. Specifiek het Johannesevangelie laat er aan duidelijkheid niets te wensen over dat de Zoon ervoor koos om de wil van de Vader tot het einde toe te volbrengen. En dat in weerwil van demonische verzoeking en menselijke tegenstand. God gaf de Zoon op het altaar.

De Zoon gaf zich vrijwillig. Want ten diepste was de wil van de Zoon niet in tegenspraak met de wil van de Vader. Ook niet toen de Zoon in de hof van Gethsemane aan de Vader vroeg of deze drinkbeker aan Hem voorbij mocht gaan. Dat wordt direct bevestigd doordat Hij aangeeft dat Hij zijn wil in overeenstemming wil brengen met die van de Vader. Zijn diepste wil was dus de wil van de Vader. En daar koos Hij voor. Zo bezien kunnen we zeggen dat de Zoon zich geheel vrijwillig geeft als zoenoffer voor de wereld (vgl. Mat.26:42).

Zo is God de zichzelf schenkende en wegcijferende God, maar tegelijkertijd ook de ontvangende die eerherstel krijgt. Het zoenoffer is dus terzelfdertijd vÔn God en vóór God.

De Zoon gaf zich vrijwillig. Want ten diepste was de wil van de Zoon niet in tegenspraak met de wil van de Vader.

Wat de geschonden eer aangaat nog het volgende. God heeft geen eerherstel nodig omdat zijn eer qua wezen is aangetast door de zonde van de mens. Want hoe kan een eindig mens een oneindige God in zijn diepste zijn onteren? Dit lijkt me onmogelijk. We kunnen wel zeggen dat Hem in de relatie met de mens van meet af aan grof onrecht aangedaan is. Het resultaat van de zonde van de mens is een breuk. Deze breuk is allereerst een breuk van vertrouwen. Namelijk de fundamentele twijfel die de mens aan de dag heeft gelegd ten aanzien van Gods goedheid en ten opzichte van de betrouwbaarheid van zijn Woord. Zo is de mens vervreemd van God. De mens kwam door eigen toedoen ver van God te staan. De mens verwijdert zich van God in een houding van wantrouwen, terwijl Hij te vertrouwen is. Juist dƔt is de geschonden eer. Fundamenteel daarbij is dat de mens iets tegen God heeft, en niet andersom.

Plaatsvervanging en genoegdoening
Het is van essentieel belang om op te merken dat de notie plaatsvervanging niet gelijk te stellen is aan satisfactie, dat is genoegdoening. De idee van plaatsvervanging blijkt in de Bijbel veel meer in te houden dan bevrediging van verlangen of begeerte óf het stillen van toorn. Plaatsvervanging reikt namelijk verder dan begrippen die te maken hebben met de moraal, bijvoorbeeld 'immoreel' of 'wraak'. Ze reikt verder dan begrippen als ā€˜eer’, ā€˜toorn’ of ā€˜wraak’. Deze laatste woorden sluiten meer bij het begrip 'satisfactie' aan. Zij liggen meer in het verlengde van juridische begrippen die overeenkomen met het Romeins recht. Deze noties bracht iemand als Anselmus binnen in de theologie. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om deze negatief-emotionele en zakelijk-juridische begrippen in harmonie te brengen met de idee dat God liefde is. Faustus Socinus plaatste op grond van deze karakteristieken van God een is-gelijk-teken tussen plaatsvervanging en satisfactie. Stellen we deze begrippen inderdaad gelijk, dan kunnen we niet anders dan concluderen tot een wrede bloeddorstige God die in de verzoening zijn gram wil halen.

Wanneer we bijvoorbeeld het Johannesevangelie lezen, blijkt uit de gave van Jezus Christus juist de liefde van God. We horen daar een heel ander geluid. Johannes de Doper schetst een beeld van een Lam dat de zonde der wereld wegneemt (vgl. Joh.1:29,36). Ook hij kende de offerrituelen, en we moeten het daarom niet uitsluiten dat hij aan een lam gedacht heeft dat geslacht werd. Het is voor mijn betoog in ieder geval van belang om te beseffen dat Jezus het Lam van God is. DĆ­t specifieke Lam komt bij God vandaan. Hij heeft het gegeven. Het is het Lam waarvan elders gezegd wordt dat het voorgekend is van voor de grondlegging der wereld (vgl. 1Petr.1:19,20). God zelf is de schenker van zijn Lam. Daarom kunnen we niet zeggen dat Hij iets vraagt, wat Hij zelf ook niet metterdaad geeft. Het bloed dat gegeven wordt op het altaar heeft Hij daar zelf gebracht. Het is het bloed van zijn Eigene en dus van zichzelf (vgl. Hand.20:28).

De Vader heeft zijn Zoon altijd terzijde gestaan. Waar de Zoon als zoenoffer geofferd wordt, wordt de Vader geofferd.

Samengevat: God bedacht het plan, Hij nam het initiatief, Hij vraagt een offerlam en Hij voorziet zichzelf. Degene die in eerste instantie een wrede en bloeddorstige God lijkt te zijn, blijkt de in vrijheid liefhebbende God. Dat kunnen we alleen begrijpen als we deze radicale omkering van perspectief zien. De vragende God blijkt de gevende God te zijn geworden en direct daarna ook weer de ontvangende God. Want het zoenoffer dat Hij in Christus geeft, is het offer dat Hij aanvaardt. God blijkt van begin tot eind liefde te zijn, al kunnen we de stappen die Hij neemt moeilijk volgen.

In de Zoon geeft God zichzelf op het altaar. De Vader en de Zoon nemen dit stappenplan tot heil van de wereld samen, en wel van begin tot eind. Van deze Vader-Zoon-relatie kunnen we zeggen dat die nooit verbroken is geweest. De Vader heeft zijn Zoon altijd terzijde gestaan. Waar de Zoon als zoenoffer geofferd wordt, wordt de Vader geofferd.

God wilde - en daarmee zijn we terechtgekomen bij een ander bezwaar tegen de plaatsvervanging - in zijn liefde 'slechts' werkzaam zijn door dit specifieke offer. En dat was een bewuste keus van zijn wil. Oftewel: Hij koos daar vrijwillig voor. Die 'beperking' legde Hij zichzelf eigenlijk op. Daarom kunnen we naar mijn stellige overtuiging in de idee van een plaatsvervangend zoenoffer zowel Gods macht als Gods liefde zien.

God bedacht het plan, Hij nam het initiatief, Hij vraagt een offerlam en Hij voorziet zichzelf.

De twee bovengenoemde bezwaren zijn terug te voeren tot het dilemma dat ook een rol speelt in de theodicee, namelijk of God tegelijkertijd machtig en liefdevol kan zijn. Dat kan Hij dus. Omdat Hij in zijn almacht de keus kon maken om in de daad de kleinste te worden. En als de kleinste en minste nam Hij de plaats in van een dienaar en knecht die in staat is om zichzelf in liefde prijs te geven. Dit kunnen we niet vatten. Maar waar ons denken ophoudt, kunnen we danken. Geven we noties als plaatsvervanging en genoegdoening prijs doordat we deze niet kunnen verklaren en daardoor zelfs wegverklaren, dan schenden we het soteriologisch geheim.

Koert Koster is filosoof en theoloog. Bezoek hier zijn website.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israƫl genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hƩ? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ā€˜een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israƫl heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israƫl en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israƫls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesiƫ

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesiƫ. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij