Volgens Ingrid Plantinga mist catechisatie vaak haar doel: “Overdracht van de leer past niet bij deze leeftijdsgroep”

Sommige dominees en kerkleiders vinden dit dé nachtmerrie van hun werk: catechisatie geven aan een ongemotiveerde groep tieners. Dat catechisatie vaak een hoofdpijndossier, is voor Ingrid Plantinga geen verrassing. “Catechisatie in de klassieke vorm past niet bij de belevingswereld van tieners, het zou beter aansluiten bij jongere kinderen.” Ze is initiatiefnemer van de website Leren in de kerk, waar je handreiking krijgt voor geloofsleren aan verschillende doelgroepen en leeftijden.

Ingrid heeft zelf ook catechisatie gegeven op de traditionele manier zoals dit in veel kerken gebruikelijk is. Maar al snel had ze vraagtekens bij het effect ervan. “Hoe goed ik het ook had met mijn tieners, de leeropbrengst was klein. Je probeert er allemaal kennis in te proppen, die voor hen in die fase van hun leven helemaal niet relevant is. En ik begon me af te vragen waarom we alleen in de tienerleeftijd geloofsleren op een georganiseerde manier aanbieden.”

Ingrid vertelt dat het idee van catechisatie aan de jeugd in een andere tijd ontstaan is. “Toen was het fenomeen puberteit er minder en functioneerde de tienerleeftijd totaal anders in de samenleving. Nu wordt de puberteit steeds verder uitgerekt, zelfs tot in je twintiger jaren. Dat maakt dat tieners van nu een andere doelgroep zijn dan de jeugd van toen.”

Waar zie jij vooral dat catechisatie niet aansluit bij tieners?
“De klassieke vorm wil tieners kennis aanbieden, terwijl deze leeftijd misschien wel de minst efficiënte fase is voor kennisoverdracht. Pubers zijn zo gefocust op identiteitsontwikkeling; Wie ben ik? Waar hoor ik bij? Hoe doe ik er toe en wat geloof ik zelf? Alles rondom die vragen, kun je heel goed met hen behandelen. Maar veel van de kennis die we aanbieden, sluit niet aan bij waar zij mee zitten. Bijvoorbeeld als je hen de betekenis van het avondmaal wilt bijbrengen, terwijl ze daar niet eens aan deelnemen.”

“Ik ging op een gegeven moment geloofskennis zo verpakken, dat ze niet doorhebben dat ze aan het leren zijn, want dat willen ze niet. Maar ik vond dat ik hen daarmee geen recht deed”

“Ik denk dat het huidige systeem van catechisatie een verkeerde visie in de hand werkt: alsof geloofsleren iets is dat je in een bepaalde fase kunt doen en dan kunt afsluiten met een belijdenis. Volgens mij ben je nooit uitgeleerd als gelovige. Daarom denk ik dat we geloofsleren veel meer systematisch en georganiseerd een plek moeten geven in allerlei levensfasen en voor allerlei doelgroepen. Dan kan de druk van de ketel voor de catechese. Dan hoef je in de tienerjaren niet meer alles te leren wat je voor je hele christelijke leven nodig hebt. ”

Op een gegeven moment lukte het jou goed om aan te sluiten bij tieners, hoe ging dat?
“Dat lukte pas toen ik de gedachte dat ze alles in zes jaar moeten leren losliet. Toen kon ik me concentreren op wat zij in deze levensfase nodig hebben. Dat is allereerst relatie. Het is heel belangrijk om een goede band met je tieners te hebben, want dan openen ze zich en merk je snel waar hun interesses en vragen liggen. Het is ook nodig dat ze met elkaar een gemeenschap vormen waarin ze voelen ‘ik hoor erbij’.
Als de relatie goed is hoor je vanzelf waar hun vragen liggen. Vragen over andere kerken bijvoorbeeld, of praktische keuzes rond uitgaan en alcoholgebruik. Het meest essentiële dat je hen kunt meegeven in deze periode van onzekerheid is genade, de bevestiging dat ze geliefd zijn met al hun talenten en tekortkomingen, falen en hoogtepunten.”

Wat voor handvatten bieden jullie hiervoor bij Leren in de kerk?
“Op www.lerenindekerk.nl bieden we online leermaterialen aan voor verschillende leeftijden en doelgroepen in de kerk. Er is materiaal voor tieners dat minder kennis- en meer relatiegericht is: Belong. Je kunt dit zelf op maat maken voor je eigen groep en het is minder schools omdat je niet met een boekje werkt. Je kiest zelf de onderwerpen waar je mee aan de slag gaat zodat je goed kunt aansluiten bij de vragen van jouw tieners.

Het materiaal voor kinderen van 8-12 jaar (Spoorzoeken in de Bijbel) is juist weer meer kennisgericht en sluit aan bij de nieuwsgierige aard van die levensfase door inzicht te bieden in de historische en theologische lijnen van de Bijbel. Een grote tijdlijn van de Bijbel hoort bij dit materiaal.

Ook voor 18-plussers hebben we verdiepend materiaal dat geschikt is voor jongerenkringen. Op die leeftijd willen ze vaak wat dieper in de stof duiken en daar helpt de methode OPEN | Ontdekkend bijbellezen voor jongeren bij.
Daarnaast biedt de website nog een cursus geloofsopvoeding, een cursus voor denkers, openingen voor vergaderingen en artikelen over allerlei thema’s gerelateerd aan geloofsleren. We hopen dit aanbod steeds verder uit te breiden zodat het haalbaar wordt voor kerken om geloofsleren aan te bieden voor alle leeftijden en doelgroepen en niet alleen de tieners!"

Ingrid Plantinga is theologe en werkt bij het Praktijkcentrum als projectleider van de website Leren in de kerk.

Deel dit artikel op: