Jonge christenen worden warm gemaakt met omstreden Israƫlvisie

God 25 september 2023 Dr. Steven Paas
Dr. Steven Paas

ā€˜In de kerk moet het verlangen blijven om catechese te geven ten aanzien van IsraĆ«l als eigendom van Godā€™, stelt Piet Vergunst, als redacteur van de bundel ā€˜Eigendom van Godā€™. Onlangs werden diverse boekfragmenten op Cvandaag gepubliceerd om onder andere de verkiezing van IsraĆ«l, de zegen voor IsraĆ«l en de toekomst van IsraĆ«l onder de aandacht te brengen bij de jonge generatie. Ik zet mijn vraagtekens bij de in mijn ogen omstreden IsraĆ«l-visie die er in dit boek wordt gehanteerd en licht dat graag toe.

De auteurs benaderen het onderwerp met Bijbelstudies vanuit verschillende perikopen. Zij hebben allen hetzelfde doel. Namelijk de verdediging van de overtuiging dat God IsraĆ«l ā€˜al van eeuwigheid op het oog hadā€™ (29) en dat IsraĆ«l in Gods bestel, ook rekenend met Zijn openbaring in Christus, blijvend een uitzonderlijke positie en toekomst heeft. Erkend wordt dat het land van God is (98), maar in de interpretatie van Gods landbelofte aan Abraham en IsraĆ«l meent men dat het huidige Joodse volk zich voor het bezit van het land rechtens mag beroepen op de Bijbel, ook al was het eeuwenlang in het bezit van Arabieren (97). Gods bedoeling met ā€˜de volkenā€™ is ondergeschikt aan Zijn focus op IsraĆ«l. De volken zijn in IsraĆ«l ā€˜ingelijfdā€™ (Psalm 87:6 OB 1773). Het begrip ā€˜IsraĆ«lā€™ wordt in de bundel vaak vereenzelvigd met de aanduiding ā€˜het Joodse volkā€™. Het belang van kennis van de Joodse (Hebreeuwse) context van de Bijbel en van de Joodse identiteit van Jezus Christus ontvangt veel nadruk.

De auteurs menen dat we op grond van Gods openbaring een ā€˜tegoedā€™ voor etnisch IsraĆ«l hebben te verwachten (95). Dat hangt samen met hun futuristische visie op de op handen zijnde wederkomst van Christus en het komende ā€˜Koninkrijk van Godā€™. Vanuit Jeruzalem zal Jezus het Koninkrijk ā€˜voor IsraĆ«lā€™ herstellen (116-125). De toestroom van Joden naar het ā€˜heilige landā€™ (aliyah) en de vestiging van de IsraĆ«lische staat zijn volgens de bundel daarvan minstens aanwijzingen (96, 101). Een rode draad door het boek is dat de christenen en de Kerk in het Westen 2000 jaar geen oog hebben gehad Gods specifieke plan met IsraĆ«l en met het Jood-zijn van Christus. Vanuit een vervangingsgedachte heeft de Kerk de plaats van IsraĆ«l gestolen (64) en zelf ingenomen. Het gebod om IsraĆ«l lief te hebben en tot jaloersheid te wekken hebben we overtreden en we zijn (mede)schuldig aan de traditie van (Westers) antisemitisme, pogroms en de Shoah (73, 126).

De auteurs wijzen op het belang om het ā€˜bestaansrecht voor Jodenā€™ te blijven benadrukken. Welke christen zou dat willen tegenspreken?

Relatieve waardering
Het beste dat over dit boek kan worden gezegd, is dat de auteurs serieus hebben geprobeerd om hun inzicht vanuit hun verstaan van de Bijbel te funderen. De integriteit van deze broeders staat buiten kijf, ook in hun zoeken naar een hermeneutisch uitgangspunt. Tevens deel ik hun afkeer van een theologie die voortkwam uit een Westers en kerkelijk superioriteitsdenken waarin de basisrechten (ook) aan Joodse medeburgers werden ontnomen. Schaamte voor racistische praktijken in het verleden, die niet zelden uitmondden in schandelijk anti-Joods geweld, is zeker op zijn plaats (73). Het is goed om daarop te blijven wijzen, hoewel dit aspect voor veel potentiĆ«le lezers van de bundel wellicht ā€˜het openen van een open deurā€™ is.

Een relativering geldt mogelijk ook het op zich terechte pleidooi voor studie van de oorspronkelijke culturele setting en talen waarin God Zijn openbaring heeft gegeven. Eigenlijk zou het belang daarvan voor christenen van de Reformatie vanzelfsprekend moeten zijn. Peter Goeman liet recent nog eens zien hoezeer Luther en Calvijn al trendsetters en propagandisten waren voor kennis van de bron-talen bij het interpreteren van de Bijbel. Dit belang neemt niet weg dat alle talen een gave van God zijn en dat Hij ze allemaal gebruikt in Zijn Koninkrijk. De auteurs wijzen op het belang om het ā€˜bestaansrecht voor Jodenā€™ te blijven benadrukken. Welke christen zou dat willen tegenspreken?

Het boek wil ook dat de Kerk ā€˜de Joodse traditie zou herwaarderenā€™ (110). Prima, maar hoe dat moet als die traditie aspecten bevat die de positie van Jezus ontkennen en het christelijke geloof kwetsen, wordt niet duidelijk. De auteurs vinden het terecht belangrijk om te blijven zeggen dat de mens Jezus een Jood was. Want dit belijden houdt met name in dat Hij geen schijnlichaam had, echt mens was, en dat Hij als Messiaanse erfgenaam in de koningslijn van David de vervuller was van de oudtestamentische profetieĆ«n. Maar het zou fijn zijn geweest als de auteurs tevens hadden beklemtoond dat de Joodse identiteit van Jezus geen scheiding aanbrengt tussen Joden en niet-Joden. Een Hebreeuws sprekende Joodse aanhanger van het JudaĆÆsme staat van nature niet dichter bij Jezus Christus (en dus niet dichter bij God) dan bijvoorbeeld een Chichewa sprekende MalawiĆ«r die gevangen zit in de Afrikaanse traditionele religie, een ongelovige Amsterdammer of een verharde onbekeerde kerkganger. Een Jood die Christus heeft aangenomen is vanwege zijn/haar Jood-zijn niet inniger verbonden met Jezus dan een christen met een andere etnische achtergrond.

Psalm 87:6 spreekt van ā€˜erbij tellenā€™. Het voorrecht om die Evangeliebelofte te mogen ontvangen, geldt alle volken in gelijke mate, ook het Joodse volk.

De Israƫlfocus is een cirkelredenering
Helaas wegen waardering voor de intenties van de auteurs en het positieve in de bundel niet op tegen fundamentele kritiek op de inhoud en de strekking van het boek. Mijn voornaamste bezwaar is dat gebruik is gemaakt van een cirkelredenering. In zoā€™n theorie stop je erin wat je eruit wilt krijgen. Het hermeneutische uitgangspunt van de auteurs is dat God in de hele heilsgeschiedenis allereerst is gefocust op IsraĆ«l en dat Hij daarom uitkomt bij een blijvende uitzonderlijke positie en toekomst van IsraĆ«l als specifiek ā€˜volk van Godā€™. In deze aanname wordt de plaats van het etnische Joodse volk in Gods heilsplan uitzonderlijker dan de plaats van enig ander volk en wordt Christus afhankelijk gemaakt van IsraĆ«l. Dat deze theorie zwaar onder vuur ligt, kan de lezer nauwelijks uit het boek halen en al helemaal niet uit de genoemde literatuur (69, 135, 136, 158-160). Het lijkt me daarom niet ongepast om hier aandacht te vragen voor mijn artikel ā€˜Het idoliseren van IsraĆ«l schaadt Joden en Christenenā€™.

God beoogt in Christus alle volken
Helaas blijkt bij de auteurs een blinde vlek met betrekking tot het meest voor de hand liggend overkoepelend hermeneutische uitgangspunt, dat zich al opdringt vanaf Genesis 3, en wel de verzen 9 en 15. Daar zien we al Gods liefdevolle zoeken en roepen van de verloren mens en Zijn belofte van redding en overwinning aan de hele mensheid. Daar begint het Evangelie in de Schrift. De Bijbel bevat vervolgens talloze verwijzingen naar Gods blijvende focus op Zijn hele schepping, op de wereld en de volken. Dat wordt niet anders als Hij Abraham en Israƫl verkiest. De unieke verkiezing van het etnische volk Israƫl ten tijde van het oude verbond staat geheel ten dienste van Gods plan met de gehele wereld. Zijn liefdevolle maar ook strenge handelen met Israƫl is bedoeld om de wereld te laten zien wie Hij is in Zijn genade en oordelen. Met Zijn trouw en liefde voor Israƫl toont Hij Zijn liefde en trouw voor de wereld. De taak van het oudtestamentische Israƫl is missionair gericht, om een demonstratie of voorafschaduwing te zijn van Gods universele bedoeling naar alle volken toe.

In Christus is Gods bedoeling geheel vervuld en daarmee ook de oudtestamentische verkiezing en taak van Israƫl ofwel van het Joodse volk. In Hem is Gods Evangeliebelofte verwijd naar alle etnische volken, waaruit Hij tot aan de wederkomst Zijn ene uitzonderlijke volk bijeenbrengt, de Kerk. Het gaat onder de nieuwe gestalte van het genadeverbond niet meer om de uitverkiezing van een apart etnisch volk als zodanig maar om de verkiezing van uit alle volken afkomstige wedergeboren mensen, Joden en niet-Joden, die samen Gods specifieke volk vormen. Joden hebben dus helemaal niet afgedaan want ook zij mogen door geloof in Jezus lid zijn van de Gemeente (Kerk) van Jezus Christus en delen in alle beloften van God (2 Kor. 1:20). God blijft trouw aan Zijn in oudtestamentisch Israƫl gedemonstreerd verbond met de mensheid, maar dat effectueert Hij alleen bij hen die geloven in Jezus Christus. Van inlijving van volken in Israƫl is geen sprake (dat beklemtoont ook A. van de Beek, De kring om de Messias, 2002, p. 177, 211, 298v).

Mijn voornaamste bezwaar is dat gebruik is gemaakt van een cirkelredenering. In zoā€™n theorie stop je erin wat je eruit wilt krijgen.

Psalm 87:6 (HSV) spreekt van ā€˜erbij tellenā€™. Het voorrecht om die Evangeliebelofte te mogen ontvangen, geldt alle volken in gelijke mate, ook het Joodse volk. De muur van afscheiding tussen IsraĆ«l en de volken is afgebroken (Efeze 2: 11-22). De unieke missionaire roeping van oudtestamentisch IsraĆ«l ten behoeve van de wereld is vervuld in de missie van Jezus, die uitgaat naar alle volken. In die hermeneutische benadering komen de eenheid en samenhang van Oude en Nieuwe Testament tot hun recht. Het doet pijn dat de broeders in deze bundel de impact van het allesbepalende christocentrische karakter en de universele gerichtheid van de Schrift hebben gemist en zo uitkomen bij een falende IsraĆ«lvisie. De Bijbelgedeelten die zij aanhaalden ter ondersteuning van hun omstreden IsraĆ«lvisie binnen hun eigen Schriftbeschouwing, krijgen in de door ons voorgestane benadering een andere spits. Zie daartoe de op LinkedIn gepubliceerde volledige versie van deze recensie

Hoop voor een nieuwe generatie
De titel zegt dat het boek is geschreven ā€˜voor een nieuwe generatieā€™. Uiteraard bestaat ook het bedoelde jeugdige geslacht uit mannen en vrouwen. Maar het valt op dat de lijst van auteurs in meerderheid bestaat uit bejaarde mannen, en dat vrouwen ontbreken. Zullen jongere voorgangers en gemeenteleden zich laten aanspreken door de IsraĆ«lvisie die de auteurs uitdragen? Andries Knevel zegt in het magazine van het Evangelisch College (maart 2023, p. 26), dat de themaā€™s van het ā€˜chiliasmeā€™, en ā€˜de unieke positie van IsraĆ«lā€™ onder de jonge generatie niet (meer) leven en ook niet meer terugkomen.

Als Knevel gelijk heeft, zal de Israƫlopvatting van de auteurs niet kunnen rekenen op een goede ontvangst, in ieder geval niet onder jongeren. Die hebben mogelijk meer dan de auteurs (vgl. AG, 96) aandacht voor de uitzichtloze situatie die is ontstaan door de voortdurende Israƫlische bezetting van Palestijns land en het lijden en onrecht dat daarvan het gevolg is voor Arabieren en Joden. De Palestijnse christen Munther Isaac schetst een treffend beeld daarvan in zijn: De andere kant van de muur (2023).

Gelovigen - jong en oud, Jood en niet-Jood - leven niet van een Israƫlverwachting maar van Christus.

Het is nog belangrijker dat (ook jonge!) christenen op grond van de Bijbel de veronderstelling afwijzen dat het christelijke geloof pas echt zou zijn als het wordt ervaren binnen een bepaalde etnisch en geografisch ingeperkte IsraĆ«lvisie. Want juist de suggestie van zoā€™n voorwaarde kan werken als een belemmering van het gelovige zicht op de eenheid en samenhang van Gods openbaring voor de gehele wereld. De kern of het doel (telos) van de Bijbel is dat God in Zijn liefdevolle genade in Christus zegen en redding biedt aan verloren mensen van alle generaties, ongeacht etniciteit. Gelovigen - jong en oud, Jood en niet-Jood - leven niet van een IsraĆ«lverwachting maar van Christus. Hij alleen is onze hoop (1 TimotheĆ¼s 1:1).

Dr. Steven Paas bestudeert Israƫlvisies en is actief op de terreinen van kerkgeschiedenis, missiologie en de lexicografie van het Chichewa, een veel gesproken taal in centraal Afrika.

Praatmee

Beluister onze podcast

#349 Ds. Jan Hoek en ds. John de Groot over preekregelaars, volle agenda's en Deo Volente
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

PKN-scriba steunt kerkasiel Kampen
Nieuws

PKN-scriba steunt kerkasiel Kampen: "We moeten opkomen voor kwetsbare kinderen"

De protestantse wijkgemeente Open Hof in Kampen houdt sinds 21 november een doorlopende kerkdienst om bescherming te bieden aan het Oezbeekse gezin Babayants. Deze familie dreigt uitgezet te worden, terwijl de kinderen in Nederland zijn opgegroeid en

Arthur Alderliesten
Column

Een troostvolle kerstboodschap: Herodes is dood, maar Jezus leeft

Op 18 december 1980 werd in de Tweede Kamer een wetsvoorstel aangenomen dat nu de Wet afbreking zwangerschap is. In de tien jaren die daaraan voorafgingen, zijn er acht wetsvoorstellen gedaan en gestrand. Maar het wetsvoorstel van Ginjaar/De Ruiter w

Soli Deo Gloria Urk
Video

Mannenkoor Soli Deo Gloria Urk zingt het vrolijke 'Christmas is coming'

'Christmas is coming, let the churchbells ring. People celebratin' the birth of a King. Shoutin' hosannah till the heavens ring. Christmas is coming, let the churchbells ring', deze woorden komen uit het lied 'Christmas is coming' van componist Joel

Pakistan vlag
Nieuws

Deze Pakistaanse christen (17) verblijft tijdens kerst in de gevangenis

De 17-jarige christen Akash Karamat zit al zestien maanden vast op beschuldiging van blasfemie in drie afzonderlijke zaken. Dat betekent dat hij kerst doorbrengt in de gevangenis, laat Morning Star News weten. Toch heeft een recente beslissing om hem

bisdom van Birmingham
Nieuws

Bisschoppen betreuren verwijzing naar Jezus als 'ware Messias' in kerstlied

Bisschoppen van de Kerk van Engeland uiten zorgen over sommige traditionele kerstliederen vanwege expliciete verwijzingen naar Jezus als de 'ware Messias'. Het bisdom van Birmingham stuurde onlangs een bericht aan haar geestelijken met de oproep om t

Moederbelofte
Boekfragment

Het kerstverhaal begint niet in Bethlehem maar in de Hof van Eden

Eigenlijk begint het kerstverhaal zoals we dat kennen niet in het dorpje Bethlehem, maar in een tuin die Eden heette. Je zou kunnen zeggen dat Eden en Bethlehem sleutelplaatsen zijn in Gods verhaal met ons. Toen Adam en Eva in zonde waren gevallen, k

Paus Franciscus
Nieuws

Paus Franciscus veroordeelt Israƫlische acties in Gaza en roept op tot vrede

Tijdens zijn wekelijkse Angelusgebed heeft paus Franciscus opnieuw harde kritiek geuit op IsraĆ«l vanwege de situatie in Gaza. Hij sprak over ā€œwreedheidā€ en riep op tot vrede en een staakt-het-vuren. De paus zei afgelopen zondag: ā€œMet pijn denk ik aan

Rusland vlag
Nieuws

Russische christenen bezorgd over op handen zijnde wetswijziging

Op dit moment wordt in de Doema, het Russische parlement, een wetswijziging behandeld die bij goedkeuring zal leiden tot een verbod op het thuis organiseren van religieuze bijeenkomsten. Stichting Friedensstimme meldt dat er onder de christenen in Ru

Meerartikelen

Kerst
Verdieping

De heerlijkheid van God werd zichtbaar in het Kind van Bethlehem

Er is niet Ć©Ć©n woord in de Bijbel dat ons bestaan realistischer tekent: vlees zijn we. Een wereld van verschil is er tussen Woord en vlees. Maar dat vlees heeft God aangenomen, dat vlees is Hij geworden. In het programma Undercover Boss NL van een aa

Wouter
Interview

Hoe Wouter de Vos van 4M zijn leven radicaal omdraaide: ā€œIk schreeuwde het uit naar de hemel"

ā€œHet gaat niet om jou.ā€ Die vier woorden veranderden het leven van Wouter de Vos, algemeen directeur van 4e Musketier (4M) Nederland radicaal. Ooit een feestbeest dat zijn dagen vulde met drank, drugs en oppervlakkig plezier, werd hij op zijn zeventi

Marijn Burkunk
Column

Een Kerstwonder tijdens de Eerste Wereldoorlog

Onbeschrijflijk zijn tijdens de Eerste Wereldoorlog de gruwelen van de loopgravenoorlog in Noord-Frankrijk en Vlaanderen. Over en weer werden jongemannen tegen elkaar opgejaagd om met kogelregens en vlijmscherpe banjonetten elkaar af te slachten. Afg

Antoine Bodar
Nieuws

Antoine Bodar blikt in tv-programma terug op zijn leven

Antoine Bodar ā€“ de bekendste priester van Nederland - wordt tachtig. Aan de hand van een aantal opzienbarende en ontroerende fragmenten uit zijn tv-carriĆØre, blikt KRO-NCRV presentator Annemiek Schrijver met hem terug op zijn leven. Wat heeft hij in

Chris Tomlin
Nieuws

Groot Nieuws Radio start met de Top 1008

Maandag 23 december om 12:00 uur klonk het startschot voor de Top 1008 van 2024. De 14e editie van de lijst met de beste christelijke muziek is helemaal samengesteld door de luisteraars van Groot Nieuws Radio. Niemand minder dan Chris Tomlin (foto) o

Eerst dit voor kids
Nieuws

Vijfde seizoen EO-podcast 'Eerst dit voor kids' nu te luisteren

Er is een gloednieuw seizoen van Eerst dit voor kids! Vanaf nu is het vijfde seizoen van de speciale Bijbelpodcast voor kinderen van de EO en de IZB te luisteren. Er zijn maar liefst 35 nieuwe afleveringen die online komen. Ze zijn te horen via de Ee

Kerst 2024
Interview

Christelijk Nederland viert Kerst: dertien christenen delen hun kerstwens

Morgen vieren christenen wereldwijd Kerst. Tijdens Kerst wordt er stilgestaan bij de geboorte van de Heere Jezus Christus. De Zoon van God kwam naar deze aarde om aan de mensen gelijk te worden en onze zonden op Zich te nemen. In aanloop naar dit hei

Ds. J. Belder
Column

Lukas 2 is 'breaking news' in een wereld die bloedt uit duizend wonden

De koopgoten lopen deze dagen over met hebberige mensen. EĆ©n groot gewoel. Maar sfeer en entourage hebben meer met Harry Potter en de Efteling gemeen dan met Lukas 2. Kerst is commercie geworden, maar dat weten en roepen we al jaren. Geluidsboxen bra

Bram Beute
Column

Een ongemakkelijke kerstboodschap: Ga niet naar Bethlehem!

ā€˜Ga je mee naar Bethlehem?ā€™ In de tijd voor Kerst zingen we in onze kerk elke week dat liedje met de kinderen in het kader van het Adventsproject. Het klonk de eerste zondag nog wat onwennig. Maar intussen wordt enthousiasme van de kinderen steeds gr

God Radio/vlag Israƫl
Nieuws

God.Radio komt dag voor kerst met speciale Israƫldag

Op dinsdag 24 december, in de aanloop naar kerstavond, organiseert GOD Radio een bijzondere uitzending van 8:00 tot 18:00 uur, met als thema IsraĆ«l en kerst. Het zal een dag zijn vol muzikale herinneringen, met hits van de 90ā€™s tot aan nu, kerstmuzie

Zwitserse kerk
Nieuws

Zwitserse kerken willen verbod zondagswerk handhaven

Een federatie van Zwitserse protestantse kerken in Duitstalig Zwitserland, keert zich tegen het versoepelen van het verbod op werken op zondag. Het platform stelt dat de voorgestelde maatregelen niet aansluiten bij een dringende maatschappelijke beho

kerstmarkt Darmstadt
Nieuws

Duitse kerk onder vuur vanwege pro-Hamas symbolen

De Michaelskirche, een protestantse kerk in het Duitse Darmstadt, ligt onder vuur nadat op de kerstmarkt van de kerk symbolen en items werden verkocht die verband houden met de terreurgroep Hamas. De Duitse autoriteiten onderzoeken of er sprake is va