In Zuid-Soedan hebben interne conflicten jarenlang miljoenen mensen uit hun huizen verdreven. Bescherming in eigen land was er nauwelijks te vinden, dus vluchten veel burgers naar één van de omliggende landen. Inmiddels keren verschillende families langzaam weer terug naar eigen land. Toch spelen conflicten uit het verleden nog regelmatig op en is er op veel plekken verzoening nodig. Rosemary Wilfred, werkzaam voor Tearfund in Zuid-Soedan, deelde met ons over haar werk.

Om te beginnen: kan je wat delen over de conflictsituatie in het land?
"Voordat ik bij Tearfund kwam werken, werkte ik bij een mediaorganisatie aan radioproducties en andere nieuwsuitingen. Eén van mijn verantwoordelijkheden was om het conflict in Zuid-Soedan in kaart te brengen en de ontwikkelingen rondom de vredesopbouw op de voet te volgen. Ik kan je vertellen: dat is een behoorlijke klus.

Het conflict in Zuid-Soedan is één van de meest complexe die ik ooit ben tegengekomen. Het bestaat eigenlijk uit meerdere kleine en grotere conflicten. Uit ervaring weet ik dat ik goed op moet letten met de informatie die ik via verschillende mediakanalen vrijgeef. Niet iedereen was blij met de artikelen die ik in mijn tijd als journalist schreef en deelde. Hoewel ik nu met minder gevoelige informatie werk, ben ik mij nog steeds bewust van de mogelijke schadelijke consequenties van de dingen die ik in de openbaarheid breng of zeg."

Wat maakt het conflict zo complex?
"Dit conflict kent meerdere dimensies. Laat ik er twee daarvan benoemen. Wanneer je kijkt naar de politiek dan gaat het voornamelijk om een machtsstrijd. Eerder was er al onenigheid tussen de president en vicepresident die elk van een verschillende etnische gemeenschap kwamen. De verbondenheid met de eigen gemeenschap is erg sterk en het conflict tussen deze twee personen dwong de bevolking haast om een kant te kiezen.

Vanuit de culturele dimensie bekeken, zie je hoe het conflict zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Bij het uitbreken van de eerste gevechten sloegen hele gemeenschappen op de vlucht naar de buurlanden. Sommige inwoners emigreerden zelfs naar Canada, de Verenigde Staten of Australië. Toen het conflict weer wat tot bedaren was gebracht, kwamen mensen terug, maar ze waren wel veranderd. Ze hadden zich aangepast aan de taal en de gebruiken van het land waar ze de afgelopen jaren hadden doorgebracht. Mensen begrepen elkaar niet meer en binnen families begon onenigheid te ontstaan."

Kan je een voorbeeld geven van een cultureel probleem?
"Er bestaan hier veel problemen rondom het huwelijk. Vanuit traditioneel oogpunt is de bruidsschat onnoemelijk hoog, met name in de regio’s waar veehouders wonen. Als je als man met een vrouw wilt trouwen, dan kost dat zo’n 100 tot 200 koeien. Wanneer de mannen niet in staat zijn aan deze eis te voldoen, kiezen ze er soms voor om vee te stelen van andere veehouders. En dat gaat niet zonder geweld en soms leidt dat tot moord of ontvoering van kinderen. Veel mensen hier weten niet wat het is om in vrede te leven; ze hebben het nog nooit meegemaakt. Ze weten niet beter dan dat er conflict gaande is."

Welke rol speelt de kerk bij vredesopbouw?
"Op dit moment werken we in verschillende gemeenschappen aan vredesopbouw. We hebben een programma opgezet waarbij we bemiddelaars in het conflict trainen en de kerk heeft hier een stimulerende rol in. De bevolking van Zuid-Soedan heeft veel meer vertrouwen in de kerk dan in een politieke leider. Dat de kerk betrokken wordt is dus heel belangrijk. De activiteiten zijn heel uiteenlopend: van bemiddeling tussen families tot het aanpakken van de oorzaken van geweld. Bij dat laatste kan het bijvoorbeeld gaan om het bespreekbaar maken van de onrealistisch hoge bruidsschat.

En we zien dat de aanpak werkt! Voorheen werd er bij verantwoordelijkheden omtrent het conflict naar de lokale overheid gewezen. Zij zouden het maar moeten oplossen. Nu realiseren de mensen zich hier steeds vaker dat ze zelf aan zet zijn. Alleen als zij veranderen zal ook de gemeenschap veranderen. Mensen kijken nu met andere ogen naar zichzelf, elkaar en hun omgeving en zijn zich bewust van hun rol en mogelijkheden in het brengen van verandering."

Dat klinkt hoopgevend. Wat is de uitdaging?
"De uitdaging voor ons als team is geduld. Soms moeten we terugkomen op onze eerder bedachte planning omdat de stappen die we willen zetten te groot zijn. Daarnaast zijn er gemeenschappen die we graag zouden bereiken, maar helaas niet kunnen bereiken vanwege de onveilige situatie. We kunnen onze medewerkers niet in gevaar brengen en kiezen er dan dus voor weg te blijven. Ook zijn er gemeenschappen waar politieke leiders een tegengestelde boodschap met die van Tearfund verkondigen. Er wordt dan van bovenaf aangespoord tot geweld en verzet. Wanneer wij, als organisatie, dan met een ander verhaal komen worden we niet altijd serieus genomen. Het winnen van vertrouwen kost tijd.

Gelukkig zie ik langzaam de mindset van mensen veranderen. En al gaat het de goede kant op, dit proces zal voorlopig nog doorgaan. We zijn hier al jaren mee bezig en er ligt nog voldoende werk voor de jaren die volgen. Maar ik heb goede hoop, de verandering wordt steeds beter zichtbaar."

Dit artikel verscheen eerder op de website van Tearfund en is met toestemming overgenomen. Tearfund werkt aan een wereld zonder onrecht en armoede en biedt wereldwijd hulp via lokale organisaties en kerken.