Moeilijke Bijbelteksten: evaluatie Israƫls eerste bestaansperiode

God 21 december 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel geeft een evaluatie van Israƫls eerste bestaansperiode (c.1400 eeuw-586 v.Chr.).

Israƫl werd definitief een afzonderlijk volk door de uittocht uit Egypte. Maar eigenlijk waren ze al een volk geworden door hun sterke groei daar (Ex 1:7). Ook een farao noemt hen op een bepaald moment zo (vers 9).

Ze worden daar ook ā€˜een volk’ genoemd omdat ze er apart leefden. Afgescheiden van het Egyptische volk, omdat die hun Hebreeuwse (nomadische) levensstijl als minderwaardig beschouwden (Gn 43:32; 46:34).

Toen hun omvang dusdanig groot was geworden trokken de Egyptenaren hun loyaliteit in twijfel (Ex 1:10) en begonnen ze hen te onderdrukken. God leidde de Israƫlieten uit die onderdrukking, zoals Hij eerder had voorzegt (Gn 15:13-14).

Israƫls eerste bestaansperiode
Door gewillig toe te treden in Zijn verbond behoorde ze God als volk toe. Daarmee werden ze het identificeerbare ā€˜volk van God’ op aarde. Hoewel Gods volk altijd al bestond en veel groter is dan alleen de IsraĆ«lieten.

Israƫls werd welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang.

De verbondssluiting ging samen met de opdracht om een belofte te vervullen. De Israƫlieten moesten van de berg Horeb uittrekken naar een gebied aan de oostkust van de Middellandse Zee. God had aan Abraham daarvan min of meer de grenzen bekend gemaakt. Het zou het woongebied van zijn kleinkinderen worden. Aan Mozes preciseerde Hij die grenzen later.

De Israƫlieten begonnen in circa 1360 voor Christus dat gebied in te nemen en richtte bij Sichem hun centrale heiligdom op. De hogepriester was over hun godsdienst gesteld en een raad van stamoudsten over het centrale volksbestuur. Het volk begon zich daardoor steeds meer als een natie te gedragen. Vrijwel alle heidenen die er woonden en hun cultusplaatsen werden vernietigd. Het oorspronkelijke nomadische bestaan van de Israƫlieten kwam definitief ten einde.

De natievorming werd verder gecentraliseerd toen ze in circa 1040 een koning aanstelden. Israƫls welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang. In 586 kwam er voorlopig een definitief einde aan de natie Israƫl. Wat kan van deze eerste periode van circa 800 jaar van het volk Israƫl worden geleerd?

Opdeling Israƫls eerste bestaansperiode
Deze periode is in drie tijdsdelen te onderscheiden:

1. De woestijntijd van 40 jaar (c.1400-c.1360 v.Chr.)
2. De vestigingstijd van 320 jaar (c.1360-c.1040)
3. De eerste koningentijd van 454 jaar (c.1040-586).

De eerste koningentijd kan chronologisch opgedeeld worden in:

3.1 Een voorperiode van 30 jaar
3.2 De centrale Davidische monarchie van 80 jaar
3.3 De twee koninkrijken van zo’n 215 jaar
3.4 Het Davidische restkoninkrijk van 130 jaar

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte Israƫl in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door.

Vanaf 885 voor Christus werden IsraĆ«ls koningen afdracht plichtig aan buitenlandse natiĆ«n wat uitliep in vazalschappen. Dat was al een teken van geestelijke achteruitgang. De IsraĆ«litische koningen regeerden eigenlijk maar een derde van de koningentijd (zo’n 155 jaar) onafhankelijk.

Israƫls eerste bestaansperiode heeft dus de vestigingstijd (Richterentijd) als langste aaneengesloten eigensoortige tijd van onafhankelijkheid. Hoewel de Richters optraden tegen vijanden die God tegen Israƫl zond vanwege hun herhaaldelijke kwaadaardigheid. Maar in die periode traden vrijwel geen profeten op tegen Israƫl. Maar toen de kwaadaardigheid te groot werd, was dit aanleiding voor het aanstellen van een koning.

Israƫls groei
In de Bijbelboeken Samuƫl, Koningen en Kronieken wordt uitgebreid aandacht besteed aan de koningen van Israƫl. Het gewicht ligt op hun weerspannigheid, boosaardigheid en zonden. In andere Bijbelboeken, zoals het boek Ruth, de psalmen en de profetenboeken, komt echter een veel genuanceerder beeld van de godsdienstige gesteldheid onder de Israƫlieten in hun eerste bestaansperiode naar voren.

Daaruit blijkt dat het algemene beeld van IsraĆ«l in deze tijd meestal onjuist is. De Richterentijd bijvoorbeeld vaak wordt gezien als een ā€˜donkere tijd’ waarin de godsdienstige gesteldheid van de IsraĆ«lieten alleen maar slechter werd. Daardoor wordt de komst van de koningen, met vooral koning David als ideaalbeeld, nogal eens gezien als een zegen voor IsraĆ«l. Maar de feiten over de eerste koningentijd laten het tegenovergestelde zien.

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte IsraĆ«l in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door. Hoogtepunten liggen in de Richterentijd, waarin de geschiedenis van Boaz en Ruth zich voltrok (waarschijnlijk 12de eeuw), en het begin van de koningentijd, met het optreden van de Richter/profeet SamuĆ«l en koning David (11de – 10de eeuw). Daarna volgde, niet lang na de helft van hun eerste bestaansperiode, de gestaagde neergang die al onder Salomo werd ingezet.

Heel Israƫl werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd.

Oorzaak van Israƫls val
Uit de oordelende aanzeggingen van de profeten in die tijd blijkt hoe het gesteld was met Israƫl en waarom God hen uiteindelijk in de verbanning wegzond. Daaruit blijkt dat niet alleen de koningen en de leidslieden steeds afvalliger van God werden.

Van de profeet Jesaja (c.770-c.686) wordt duidelijk dat ā€˜heel’ het volk in Gods ogen van Hem was afgevallen (Js 1:2-4). Heel IsraĆ«l werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd. Maar het feit blijft dat leiders bepalend zijn in de handhaving van Gods wil. Hun falen en boosaardigheid had de grootste negatieve invloed.

Jesaja stelde het volk voor als leidende aan een ernstige ongeneeslijke ziekte dat ook nog eens verwond en geslagen was. Dat laatste is het gevolg van de buitenlandse legers die God herhaaldelijk tegen Israƫl had laten optrekken om de bevolking en het Land te kastijden. Woningen waren geplunderd en verwoest, landerijen en boomgaarden waren leeggehaald en onbruikbaar gemaakt. Het begon steeds chaotischer en een woestenij te worden.

In de tempel in Jeruzalem brachten Israƫlieten stelselmatig huichelachtige offers aan God. Hun hart was er niet bij, maar de offers waren alleen bedoeld als poging om God te manipuleren om hen weer te zegenen. Precies zoals heidenen dat ook probeerden te doen met hun afgodendienst.

Al vroeg in de morgen gingen de Israƫlieten naar drinkgelagen en vierden ze feesten (5:11). Ze noemden het kwade goed en wat goed is (naar Gods wil) kwaad. Wie het meeste kon drinken werd gezien als een held (vers 22). Zelfs de priesters en de profeten deden eraan mee (28:7).

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen.

Volgens de profeten Hosea (c.760-715) en Jeremia (c.627-begin 6de eeuw) pasten de (geestelijke) leidslieden zich aan bij wat toen gangbaar was onder het hele volk (Jr 5:31; Hos 4:9). De rechters namen steekpenningen aan om de schuldige vrij te spreken en de onschuldige diens recht te ontnemen.

Evaluatie
Wie in die tijd echter toch nog trouw aan het verbond bleef kon op Gods gunst rekenen. Israƫl werd, vooral aan het einde van de koningentijd, steeds meer getypeerd door enkele rechtvaardige gelovigen (een vrome rest; bijvoorbeeld 1 K 19:18). Net zoals dat ook daarna zou zijn tot op de huidige dag. Gods volk vertegenwoordigt helaas altijd maar een rest van de mensheid. Maar Israƫl die zoveel privileges was geschonken had het beter moeten doen.

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen. De collectieve verbondstrouw ging verloren. Gods toorn tegen heel Israƫl, en niet slechts tegen de koningen en de leiders, groeide steeds meer aan en Hij liet waarschuwen hen ten gronde te zullen richten. Hij openbaarde daarbij ook steeds meer over Zijn toekomstplannen. Toen het einde kwam, kon het geen verrassing meer zijn voor Israƫl.

Israƫl zou niet meer herstellen tot de onafhankelijke staat die het had in het begin van de eerste bestaansperiode. Het is wachten op de komst van de Messias om dit herstel te geven. Maar tot op heden is daar geen vooruitzicht op. De vraag en het verlangen van de apostelen naar dit herstel blijft dus nog steeds open (Hnd. 1:6; 15:16).

Praatmee

Beluister onze podcast

#361 Jeffrey & Andries Knevel over SGP-vrouwen, de nieuwe paus en het Joodse volk
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Week van het Gezin
Persbericht

Week van het Gezin over verslavende werking van de smartphone

Met het thema ā€˜Scherm uit, gezin aan’ brengt de Week van het Gezin (11 t/m 17 mei 2025) een actueel onderwerp onder de aandacht. Uit onderzoek en enquĆŖtes blijkt steeds duidelijker dat overmatig schermgebruik door kinderen en jongeren nadelige effect

Maarten van Rossem
Nieuws

Nieuw seizoen ā€˜Adieu God?’ met Maarten van Rossem, Angela Groothuizen en Rob Jetten

Vanaf zaterdag 10 mei krijgt het bekende interviewprogramma Adieu God? een prominenter uitzendtijdstip. Op de zaterdagavond om 20.05 uur gaat Tijs van den Brink wekelijks in gesprek met een bekende gast over geloof, ongeloof en alles er tussenin. In

Proponent J. P. Bredenhoff
Video

Prop. J. P. Bredenhoff wijst op listige werkwijze satan om christenen van het avondmaal te houden

"Die tegenstander wijst op de omstandigheden en zegt: 'Het wordt helemaal niks.' Maar u moet niet op de omstandigheden letten, maar op de Heere", aldus proponent J. P. Bredenhoff. In een recente preek vertelde de hervormde proponent op welke listige

Nelleke Plomp
Nieuws

Nooit geleerd om te geloven? Wees fier op gelovige opvoeders

ā€˜We hebben alles, behalve iets dat ons mensen samenbindt. Wij zijn geloof niet verloren, we hebben het nooit geleerd.’ Deze woorden van Freya India over jongeren liegen er niet om. Zij is zelf zo’n jongere: een succesvolle en superslimme Engelse onde

witte rook
Nieuws

Leo XIV eerste Amerikaanse paus: "De wereld heeft Christus nodig"

De Amerikaanse kardinaal Robert Prevost (69) is de nieuwe paus. Donderdagavond iets na 18.00 uur kwam er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse kapel. Ruim een uur later werd op het balkon van de Sint Pieterbasiliek bekendgemaakt dat Prevost

Kerk
Nieuws

Protestantse gemeente Zaandam verwelkomt nieuwe dominee: ds. S. A. Blok

De protestantse gemeente te Zaandam heeft een nieuwe predikant: ds. S. A. Blok. De predikant uit Tilburg heeft het op haar uitgebrachte beroep aangenomen. In Zaandam wordt Blok de opvolger van ds. Pieter van der Woel die in 2020 naar Assendelft vertr

Bijbel
Nieuws

Rijkswaterstaat vist enorme Bijbel uit de IJssel

Op Bevrijdingsdag werd er in IJssel bij Zwolle wel een heel bijzondere vondst gedaan. Rijkswaterstaat viste namelijk een enorme Statenbijbel uit het water. Dat meldt RTV Focus Zwolle. De Bijbel is mogelijk gestolen.  Het is puur toeval dat medewerker

 ANP/Alberto Pizzoli
Nieuws

Zwarte rook boven Vaticaan: dit is wat we de komende dagen kunnen verwachten

Woensdagavond kwam er zwarte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. Dat betekent dat er nog geen nieuwe paus is gekozen. Vandaag wordt het conclaaf hervat en vinden er vier nieuwe stemrondes plaats. Cvandaag zet kort op een rijtje wat we de

Meerartikelen

Opperrabbijn Jacobs
Column

Hoe ik de periode rondom 4 en 5 mei beleefde

Het is allesbehalve veilig in Nederland voor Joden die zich durven uit te spreken. Maar toch voelde opperrabbijn Jacobs zich veilig welkom en zelfs bijna helemaal thuis toen hij deze week een bezoek aan Urk bracht. Hij vertelt in zijn nieuwe ondersta

EP
Nieuws

Europees Parlement: antisemitisme en geweldverheerlijking moet uit Palestijnse schoolboeken

Het Europees Parlement roept de Palestijnse Autoriteit op om haar schoolboeken zo spoedig mogelijk op te schonen: zonder antisemitisme of het verheerlijken van geweld tegen Joden. Het Europarlement wil dat de Palestijnen dit doen vóór het begin van h

Biechten
Video

Hoe gaat de biecht in z'n werk? Bekijk deze uitlegvideo

Nog nooit gebiecht of is het lang geleden? In deze video wordt stap voor stap uitgelegd hoe biechten in zijn werk gaat. Wat zeg je precies? Hoe bereid je je voor? En wat kun je verwachten? Bekijk de video van het YouTube-kanaal Credo en klik hier voo

Baptize California
Nieuws

Bijna 8.000 mensen gedoopt op strand in Californiƫ: "Grootste doopdienst ooit"

Dit weekend zijn meer dan 7.750 mensen gedoopt in de Stille Oceaan bij Huntington Beach (CaliforniĆ«). Dat meldt The Christian Post. Het zou volgens de organisatoren de grootste eendaagse doopdienst zijn die ooit in de geschiedenis van de Verenigde St

Corina Nagel
Video

Video: Corina Nagel over nieuw expertisecentrum voor geloofsopvoeding

Veel dominees, jongerenwerkers en kinderwerkers worstelen met de vraag hoe je jongeren betrokken houdt bij de kerk. Om hen tegemoet te komen bundelen drie experts op het gebied van kinderen, jongeren en geloof de krachten in een nieuw expertisecentru

Stichting Israƫl en de Bijbel
Podcast

Voor veel Joden is Jesaja 53 een onbekend hoofdstuk

Jesaja 53 komt niet voor in het leesrooster van de synagoge en is voor veel Joden een onbekend hoofdstuk. Terwijl juist dit hoofdstuk verwijst naar de Heere Jezus en Zijn verlossingswerk! Jesaja wordt ook wel de evangelist van het Oude Testament geno

Susan Durber
Persbericht

Dr. Susan Durber verzorgt oecumenelezing over eenheid in woelige wereld

Hoe helpt een kerkelijke vergadering van 1700 jaar geleden ons nu in de strijd voor rechtvaardigheid en tegen vrouwenonderdrukking? Tijdens de oecumenelezing van de Raad van Kerken in Nederland op 16 mei neemt dr. Susan Durber, regio-president van de

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant blikt vooruit op verkiezing nieuwe paus: "Moeten we voor hem bidden?"

Momenteel zijn 1,4 miljard rooms-katholieken in afwachting van een nieuwe paus. De witte rook bleef gisteren uit en dat betekent dat er nog geen opvolger is van de vorige maand overleden paus Franciscus (88). In aanloop naar deze voor katholieken bij

Johan en Mathilde de Vries
Video

Dit christelijke gezin vertrekt later dit jaar naar zendingsveld Malawi

Johan en Mathilde de Vries en hun vier kinderen worden in het najaar van 2025 vanuit de hervormde gemeente Papendrecht door de GZB uitgezonden naar Malawi. Zij gaan wonen in Blantyre, een grote stad in het zuiden van het land. Vanuit deze stad zullen

De Hoop
Persbericht

De Hoop viert 50-jarig bestaan met 'Festival van Hoop'

Dit jaar viert De Hoop haar 50-jarig bestaan, een bijzondere mijlpaal die de zorgorganisatie met dankbaarheid wil vieren. Daarom nodigen we iedereen die zich betrokken voelt bij De Hoop van harte uit voor het Festival van Hoop op zaterdag 28 juni in

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp: "Vrijheid is geen vrijbrief om te doen en te laten wat je wilt"

'Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn. Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen, maar dien elkaar in liefde.' In 2023 was dit Bijbelvers uit Galaten 5 de meest gelezen Bijbeltekst op de site van het Nederlands B

Ds. R. J. F. Lock
Interview

Ds. Lock was katholiek maar staat nu op protestantse kansel: ā€œIk wilde zelfs priester wordenā€

Sinds oktober 2024 is ds. R. J. F. Lock predikant van de hervormde gemeente te Harmelen. Daarvoor werkte hij als geestelijk verzorger in zorginstelling Careyn. Dat Lock op een protestantse kansel staat is bijzonder. De predikant groeide namelijk kath