Moeilijke Bijbelteksten: evaluatie Israƫls eerste bestaansperiode

God 21 december 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel geeft een evaluatie van Israƫls eerste bestaansperiode (c.1400 eeuw-586 v.Chr.).

Israƫl werd definitief een afzonderlijk volk door de uittocht uit Egypte. Maar eigenlijk waren ze al een volk geworden door hun sterke groei daar (Ex 1:7). Ook een farao noemt hen op een bepaald moment zo (vers 9).

Ze worden daar ook ā€˜een volk’ genoemd omdat ze er apart leefden. Afgescheiden van het Egyptische volk, omdat die hun Hebreeuwse (nomadische) levensstijl als minderwaardig beschouwden (Gn 43:32; 46:34).

Toen hun omvang dusdanig groot was geworden trokken de Egyptenaren hun loyaliteit in twijfel (Ex 1:10) en begonnen ze hen te onderdrukken. God leidde de Israƫlieten uit die onderdrukking, zoals Hij eerder had voorzegt (Gn 15:13-14).

Israƫls eerste bestaansperiode
Door gewillig toe te treden in Zijn verbond behoorde ze God als volk toe. Daarmee werden ze het identificeerbare ā€˜volk van God’ op aarde. Hoewel Gods volk altijd al bestond en veel groter is dan alleen de IsraĆ«lieten.

Israƫls werd welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang.

De verbondssluiting ging samen met de opdracht om een belofte te vervullen. De Israƫlieten moesten van de berg Horeb uittrekken naar een gebied aan de oostkust van de Middellandse Zee. God had aan Abraham daarvan min of meer de grenzen bekend gemaakt. Het zou het woongebied van zijn kleinkinderen worden. Aan Mozes preciseerde Hij die grenzen later.

De Israƫlieten begonnen in circa 1360 voor Christus dat gebied in te nemen en richtte bij Sichem hun centrale heiligdom op. De hogepriester was over hun godsdienst gesteld en een raad van stamoudsten over het centrale volksbestuur. Het volk begon zich daardoor steeds meer als een natie te gedragen. Vrijwel alle heidenen die er woonden en hun cultusplaatsen werden vernietigd. Het oorspronkelijke nomadische bestaan van de Israƫlieten kwam definitief ten einde.

De natievorming werd verder gecentraliseerd toen ze in circa 1040 een koning aanstelden. Israƫls welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang. In 586 kwam er voorlopig een definitief einde aan de natie Israƫl. Wat kan van deze eerste periode van circa 800 jaar van het volk Israƫl worden geleerd?

Opdeling Israƫls eerste bestaansperiode
Deze periode is in drie tijdsdelen te onderscheiden:

1. De woestijntijd van 40 jaar (c.1400-c.1360 v.Chr.)
2. De vestigingstijd van 320 jaar (c.1360-c.1040)
3. De eerste koningentijd van 454 jaar (c.1040-586).

De eerste koningentijd kan chronologisch opgedeeld worden in:

3.1 Een voorperiode van 30 jaar
3.2 De centrale Davidische monarchie van 80 jaar
3.3 De twee koninkrijken van zo’n 215 jaar
3.4 Het Davidische restkoninkrijk van 130 jaar

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte Israƫl in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door.

Vanaf 885 voor Christus werden IsraĆ«ls koningen afdracht plichtig aan buitenlandse natiĆ«n wat uitliep in vazalschappen. Dat was al een teken van geestelijke achteruitgang. De IsraĆ«litische koningen regeerden eigenlijk maar een derde van de koningentijd (zo’n 155 jaar) onafhankelijk.

Israƫls eerste bestaansperiode heeft dus de vestigingstijd (Richterentijd) als langste aaneengesloten eigensoortige tijd van onafhankelijkheid. Hoewel de Richters optraden tegen vijanden die God tegen Israƫl zond vanwege hun herhaaldelijke kwaadaardigheid. Maar in die periode traden vrijwel geen profeten op tegen Israƫl. Maar toen de kwaadaardigheid te groot werd, was dit aanleiding voor het aanstellen van een koning.

Israƫls groei
In de Bijbelboeken Samuƫl, Koningen en Kronieken wordt uitgebreid aandacht besteed aan de koningen van Israƫl. Het gewicht ligt op hun weerspannigheid, boosaardigheid en zonden. In andere Bijbelboeken, zoals het boek Ruth, de psalmen en de profetenboeken, komt echter een veel genuanceerder beeld van de godsdienstige gesteldheid onder de Israƫlieten in hun eerste bestaansperiode naar voren.

Daaruit blijkt dat het algemene beeld van IsraĆ«l in deze tijd meestal onjuist is. De Richterentijd bijvoorbeeld vaak wordt gezien als een ā€˜donkere tijd’ waarin de godsdienstige gesteldheid van de IsraĆ«lieten alleen maar slechter werd. Daardoor wordt de komst van de koningen, met vooral koning David als ideaalbeeld, nogal eens gezien als een zegen voor IsraĆ«l. Maar de feiten over de eerste koningentijd laten het tegenovergestelde zien.

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte IsraĆ«l in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door. Hoogtepunten liggen in de Richterentijd, waarin de geschiedenis van Boaz en Ruth zich voltrok (waarschijnlijk 12de eeuw), en het begin van de koningentijd, met het optreden van de Richter/profeet SamuĆ«l en koning David (11de – 10de eeuw). Daarna volgde, niet lang na de helft van hun eerste bestaansperiode, de gestaagde neergang die al onder Salomo werd ingezet.

Heel Israƫl werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd.

Oorzaak van Israƫls val
Uit de oordelende aanzeggingen van de profeten in die tijd blijkt hoe het gesteld was met Israƫl en waarom God hen uiteindelijk in de verbanning wegzond. Daaruit blijkt dat niet alleen de koningen en de leidslieden steeds afvalliger van God werden.

Van de profeet Jesaja (c.770-c.686) wordt duidelijk dat ā€˜heel’ het volk in Gods ogen van Hem was afgevallen (Js 1:2-4). Heel IsraĆ«l werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd. Maar het feit blijft dat leiders bepalend zijn in de handhaving van Gods wil. Hun falen en boosaardigheid had de grootste negatieve invloed.

Jesaja stelde het volk voor als leidende aan een ernstige ongeneeslijke ziekte dat ook nog eens verwond en geslagen was. Dat laatste is het gevolg van de buitenlandse legers die God herhaaldelijk tegen Israƫl had laten optrekken om de bevolking en het Land te kastijden. Woningen waren geplunderd en verwoest, landerijen en boomgaarden waren leeggehaald en onbruikbaar gemaakt. Het begon steeds chaotischer en een woestenij te worden.

In de tempel in Jeruzalem brachten Israƫlieten stelselmatig huichelachtige offers aan God. Hun hart was er niet bij, maar de offers waren alleen bedoeld als poging om God te manipuleren om hen weer te zegenen. Precies zoals heidenen dat ook probeerden te doen met hun afgodendienst.

Al vroeg in de morgen gingen de Israƫlieten naar drinkgelagen en vierden ze feesten (5:11). Ze noemden het kwade goed en wat goed is (naar Gods wil) kwaad. Wie het meeste kon drinken werd gezien als een held (vers 22). Zelfs de priesters en de profeten deden eraan mee (28:7).

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen.

Volgens de profeten Hosea (c.760-715) en Jeremia (c.627-begin 6de eeuw) pasten de (geestelijke) leidslieden zich aan bij wat toen gangbaar was onder het hele volk (Jr 5:31; Hos 4:9). De rechters namen steekpenningen aan om de schuldige vrij te spreken en de onschuldige diens recht te ontnemen.

Evaluatie
Wie in die tijd echter toch nog trouw aan het verbond bleef kon op Gods gunst rekenen. Israƫl werd, vooral aan het einde van de koningentijd, steeds meer getypeerd door enkele rechtvaardige gelovigen (een vrome rest; bijvoorbeeld 1 K 19:18). Net zoals dat ook daarna zou zijn tot op de huidige dag. Gods volk vertegenwoordigt helaas altijd maar een rest van de mensheid. Maar Israƫl die zoveel privileges was geschonken had het beter moeten doen.

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen. De collectieve verbondstrouw ging verloren. Gods toorn tegen heel Israƫl, en niet slechts tegen de koningen en de leiders, groeide steeds meer aan en Hij liet waarschuwen hen ten gronde te zullen richten. Hij openbaarde daarbij ook steeds meer over Zijn toekomstplannen. Toen het einde kwam, kon het geen verrassing meer zijn voor Israƫl.

Israƫl zou niet meer herstellen tot de onafhankelijke staat die het had in het begin van de eerste bestaansperiode. Het is wachten op de komst van de Messias om dit herstel te geven. Maar tot op heden is daar geen vooruitzicht op. De vraag en het verlangen van de apostelen naar dit herstel blijft dus nog steeds open (Hnd. 1:6; 15:16).

Praatmee

Beluister onze podcast

#360 Gerdien Lassche en ds. M. Messemaker over LHBTI en refoscholen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Ds. M. J. Tekelenburg
Nieuws

Hervormde gemeente Woerden verwelkomt nieuwe dominee: ds. M. J. Tekelenburg

De hervormde gemeente van Woerden (Centrum-Oost) mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. J. Tekelenburg (foto) uit Monster heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In Woerden wordt Tekelenburg de opvolger van de in 2023 vertrokken ds. C. J

Jan en Ton
Video

Dominee Ton Heemskerk te gast in Hour of Power

Zondag is het is Pasen! In Hour of Power spreekt Jan van den Bosch met de enthousiaste dominee Ton Heemskerk. Hij legt uit wat Pasen inhoudt en wat dat voor hem persoonlijk betekent. Jarenlang was hij zoekende: "Ik heb Zijn opstandingskracht ervaren,

Ds. W. P. Emaus
Video

Ds. Emaus vertelt waargebeurd verhaal over Luther en een brandende boerderij

In het doopformulier staat dat als we in de naam van de Vader gedoopt zijn, Hij ons met al het goede wil verzorgen en al het kwade van ons zal weren of dat ten goede wil gebruiken. De hervormde predikant ds. W. P. Emaus vertelde op basis daarvan in e

Johan Schep
Video

Johan Schep vertelt hoe Juda vrijwillig slaaf wilde worden in plaats van Benjamin

In de serie 'Jozef' van Growing Faith Nederland behandelt evangelist en Bijbelleraar Johan Schep het levensverhaal van Jozef. Zijn broers verkochten Jozef op jonge leeftijd als slaaf. Uiteindelijk zou Jozef terechtkomen in Egypte, waar hij zou dienen

Engelse kerk
Nieuws

Church of England ziet belangstelling voor kerkdiensten via social media sterk toenemen

De Church of England kijkt met hoop naar de toekomst en dat is niet zonder reden. Het aantal mensen dat via sociale media belangstelling toont voor kerkdiensten is de afgelopen tijd met maar liefst 268 procent gestegen. Dat meldt de kerk op basis van

Yair Strijker
Video

Yair Strijker vertelt over Pesach en hoe IsraĆ«li’s deze tijd beleven

Deze week viert het Joodse volk Pesach. Een feest van bevrijding, maar ook met dubbele gevoelens. Waar het feest samen gevierd wordt en zo de mensen verbindt, gebeurt dat dit jaar opnieuw tegen een achtergrond van de doorgaande oorlog. Yair Strijker

De Wereld Rond
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Ellen Wilson-De Pagter

In deze podcastaflevering van 'De Wereld Rond' is deze keer Ellen Wilson-De Pagter te gast. Zij biedt hulp aan minderbedeelde Togolezen. In dit gesprek hoor je hoe Ellen haar man AdjetƩ leerde kennen. Ze vertelt ook hoe ze haar talenten als zendeling

Matthijn Buwalda
Video

Matthijn Buwalda raakt de kern van Goede Vrijdag met dit eerlijke lied

Goede Vrijdag. De dag die het lot van de mensheid voorgoed veranderde. Matthijn Buwalda brengt de betekenis van Gods offer dichterbij. Hij doet dit op een kwetsbare en eerlijke manier. "Kom me tegemoet, Heer, in mijn denken. En kom me tegemoet, in al

Meerartikelen

Delft
Nieuws

CBS: ontkerkelijking in Nederland zet niet door

De ontkerkelijking in Nederland zet niet verder door. Dat is althans de conclusie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in het vrijdag verschenen rapport Religie 2024. Het aantal mensen dat aangeeft bij een kerk, moskee of synagoge te hore

GlobalRize ontmoetingsdag
Video

Hoe ging het eraan toe op de ontmoetingsdag van GlobalRize? Bekijk de video

Elkaar aanvuren om overal ter wereld de hoopvolle boodschap van het evangelie te verspreiden. Dat was het doel van de jaarlijkse GlobalRize ontmoetingsdag. Een dag vol inspirerende getuigenissen, lofprijzing, gebed en ontmoeting. De aanwezigen werden

China
Nieuws

Negen Chinese christenen krijgen celstraffen en hoge boetes voor verspreiden van Bijbels

Negen Chinese christenen zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen en forse geldboetes vanwege het doorverkopen en verspreiden van Bijbels. De straffen variƫren van enkele maanden tot vier jaar cel, en de boetes lopen op tot meer dan 1 miljoen yuan (on

Hans Reinders
Column

Op Goede Vrijdag werd dit danklied dƩ Psalm van Jezus

Psalm 22 is een Psalm van David zelf. Het is volgens de kerkvader Diodorus van Tarsus (leefde einde vierde eeuw) daarom aannemelijk dat deze psalm vooral over David zelf gaat. Diodorus meende dat alleen vers 2a, waar staat ā€œMijn God, mijn God, waarom

De Reuver
Preekverslag

Volgens prof. dr. De Reuver voldeed Jezus niet aan Petrus' verwachtingspatroon

Dat Petrus Jezus verloochende was geen daad van angst of lafheid, maar van ergernis. Jezus voldeed niet aan het beeld dat Petrus van Hem had. Dat stelde prof. dr. A. de Reuver in een preek over de verloochening van Petrus. Hij beschreef op indrukwekk

Ceder
Opinie

Situatie in Gaza verslechtert drastisch: hoe nu verder?

Het aanhoudende conflict tussen Israƫl en de terroristische organisatie Hamas snijdt dwars door harten, ook hier in Nederland. Het geweld, de angst en het intense menselijke leed roepen wereldwijd emoties op. Velen leven mee met Israƫlische families

Hugo Bos
Nieuws

Civitas Christiana verliest kort geding tegen Rutgers en moet uitlatingen rectificeren

De christelijke stichting Civitas Christiana moet direct stoppen met het verspreiden van haar ā€˜Zwartboek Lentekriebels’. Dit heeft de rechtbank bepaald in een kort geding dat was aangespannen door kenniscentrum Rutgers. Volgens de rechter zijn bepaal

Nigeria
Nieuws

Christelijke partijen stellen Kamervragen over oplaaiend geweld Nigeria

SGP en ChristenUnie gaan schriftelijke Kamervragen stellen over het wederom oplaaiende geweld tegen christenen in Nigeria.  Dat maken beide partijen bekend via sociale media. Directe aanleiding zijn islamitische aanvallen op christelijke dorpen in he

Livia Tossici-Bolt
Nieuws

Christen krijgt hoge boete voor aanbieden van gesprek bij Engelse abortuskliniek

De Britse pro-life activiste Livia Tossici-Bolt is veroordeeld tot het betalen van een boete van meer dan 22.000 euro. Dit vanwege het vasthouden van een bord met de tekst ā€œHier om te praten als je wiltā€ in de nabijheid van een abortuskliniek in Bour

Transgenders
Nieuws

Brits Hooggerechtshof oordeelt dat transvrouwen niet onder wettelijke definitie van vrouw vallen

Het Britse Hooggerechtshof heeft uitgesproken dat de wettelijke definitie van een vrouw gebaseerd is op biologisch geslacht. Hierdoor worden transvrouwen juridisch niet als vrouwen erkend. De uitspraak is met enthousiasme ontvangen door christelijke

Paula White-Cain en Benjamin Netanyahu
Nieuws

Premier Netanyahu heeft boodschap voor christenen: "Bijbel wordt werkelijkheid in Israƫl"

De Israƫlische premier Benjamin Netanyahu heeft zich in een interview met de Amerikaanse tv-dominee Paula White uitgesproken over het profetische belang van Israƫl en de unieke band tussen Israƫl en christenen wereldwijd. Ook besprak hij de rol van p

nigeria
Nieuws

Hoge rechtbank wijst blasfemiewetten Nigeria af: 'Schending van mensenrechten'

De hoogste rechtbank van de West-Afrikaanse statenorganisatie Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten(ECOWAS) heeft een baanbrekend oordeel geveld over blasfemiewetten in Nigeria. De rechters oordeelden dat bepalingen in de strafwet van de