Moeilijke Bijbelteksten: evaluatie Israƫls eerste bestaansperiode

God 21 december 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel geeft een evaluatie van Israƫls eerste bestaansperiode (c.1400 eeuw-586 v.Chr.).

Israƫl werd definitief een afzonderlijk volk door de uittocht uit Egypte. Maar eigenlijk waren ze al een volk geworden door hun sterke groei daar (Ex 1:7). Ook een farao noemt hen op een bepaald moment zo (vers 9).

Ze worden daar ook ā€˜een volk’ genoemd omdat ze er apart leefden. Afgescheiden van het Egyptische volk, omdat die hun Hebreeuwse (nomadische) levensstijl als minderwaardig beschouwden (Gn 43:32; 46:34).

Toen hun omvang dusdanig groot was geworden trokken de Egyptenaren hun loyaliteit in twijfel (Ex 1:10) en begonnen ze hen te onderdrukken. God leidde de Israƫlieten uit die onderdrukking, zoals Hij eerder had voorzegt (Gn 15:13-14).

Israƫls eerste bestaansperiode
Door gewillig toe te treden in Zijn verbond behoorde ze God als volk toe. Daarmee werden ze het identificeerbare ā€˜volk van God’ op aarde. Hoewel Gods volk altijd al bestond en veel groter is dan alleen de IsraĆ«lieten.

Israƫls werd welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang.

De verbondssluiting ging samen met de opdracht om een belofte te vervullen. De Israƫlieten moesten van de berg Horeb uittrekken naar een gebied aan de oostkust van de Middellandse Zee. God had aan Abraham daarvan min of meer de grenzen bekend gemaakt. Het zou het woongebied van zijn kleinkinderen worden. Aan Mozes preciseerde Hij die grenzen later.

De Israƫlieten begonnen in circa 1360 voor Christus dat gebied in te nemen en richtte bij Sichem hun centrale heiligdom op. De hogepriester was over hun godsdienst gesteld en een raad van stamoudsten over het centrale volksbestuur. Het volk begon zich daardoor steeds meer als een natie te gedragen. Vrijwel alle heidenen die er woonden en hun cultusplaatsen werden vernietigd. Het oorspronkelijke nomadische bestaan van de Israƫlieten kwam definitief ten einde.

De natievorming werd verder gecentraliseerd toen ze in circa 1040 een koning aanstelden. Israƫls welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang. In 586 kwam er voorlopig een definitief einde aan de natie Israƫl. Wat kan van deze eerste periode van circa 800 jaar van het volk Israƫl worden geleerd?

Opdeling Israƫls eerste bestaansperiode
Deze periode is in drie tijdsdelen te onderscheiden:

1. De woestijntijd van 40 jaar (c.1400-c.1360 v.Chr.)
2. De vestigingstijd van 320 jaar (c.1360-c.1040)
3. De eerste koningentijd van 454 jaar (c.1040-586).

De eerste koningentijd kan chronologisch opgedeeld worden in:

3.1 Een voorperiode van 30 jaar
3.2 De centrale Davidische monarchie van 80 jaar
3.3 De twee koninkrijken van zo’n 215 jaar
3.4 Het Davidische restkoninkrijk van 130 jaar

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte Israƫl in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door.

Vanaf 885 voor Christus werden IsraĆ«ls koningen afdracht plichtig aan buitenlandse natiĆ«n wat uitliep in vazalschappen. Dat was al een teken van geestelijke achteruitgang. De IsraĆ«litische koningen regeerden eigenlijk maar een derde van de koningentijd (zo’n 155 jaar) onafhankelijk.

Israƫls eerste bestaansperiode heeft dus de vestigingstijd (Richterentijd) als langste aaneengesloten eigensoortige tijd van onafhankelijkheid. Hoewel de Richters optraden tegen vijanden die God tegen Israƫl zond vanwege hun herhaaldelijke kwaadaardigheid. Maar in die periode traden vrijwel geen profeten op tegen Israƫl. Maar toen de kwaadaardigheid te groot werd, was dit aanleiding voor het aanstellen van een koning.

Israƫls groei
In de Bijbelboeken Samuƫl, Koningen en Kronieken wordt uitgebreid aandacht besteed aan de koningen van Israƫl. Het gewicht ligt op hun weerspannigheid, boosaardigheid en zonden. In andere Bijbelboeken, zoals het boek Ruth, de psalmen en de profetenboeken, komt echter een veel genuanceerder beeld van de godsdienstige gesteldheid onder de Israƫlieten in hun eerste bestaansperiode naar voren.

Daaruit blijkt dat het algemene beeld van IsraĆ«l in deze tijd meestal onjuist is. De Richterentijd bijvoorbeeld vaak wordt gezien als een ā€˜donkere tijd’ waarin de godsdienstige gesteldheid van de IsraĆ«lieten alleen maar slechter werd. Daardoor wordt de komst van de koningen, met vooral koning David als ideaalbeeld, nogal eens gezien als een zegen voor IsraĆ«l. Maar de feiten over de eerste koningentijd laten het tegenovergestelde zien.

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte IsraĆ«l in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door. Hoogtepunten liggen in de Richterentijd, waarin de geschiedenis van Boaz en Ruth zich voltrok (waarschijnlijk 12de eeuw), en het begin van de koningentijd, met het optreden van de Richter/profeet SamuĆ«l en koning David (11de – 10de eeuw). Daarna volgde, niet lang na de helft van hun eerste bestaansperiode, de gestaagde neergang die al onder Salomo werd ingezet.

Heel Israƫl werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd.

Oorzaak van Israƫls val
Uit de oordelende aanzeggingen van de profeten in die tijd blijkt hoe het gesteld was met Israƫl en waarom God hen uiteindelijk in de verbanning wegzond. Daaruit blijkt dat niet alleen de koningen en de leidslieden steeds afvalliger van God werden.

Van de profeet Jesaja (c.770-c.686) wordt duidelijk dat ā€˜heel’ het volk in Gods ogen van Hem was afgevallen (Js 1:2-4). Heel IsraĆ«l werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd. Maar het feit blijft dat leiders bepalend zijn in de handhaving van Gods wil. Hun falen en boosaardigheid had de grootste negatieve invloed.

Jesaja stelde het volk voor als leidende aan een ernstige ongeneeslijke ziekte dat ook nog eens verwond en geslagen was. Dat laatste is het gevolg van de buitenlandse legers die God herhaaldelijk tegen Israƫl had laten optrekken om de bevolking en het Land te kastijden. Woningen waren geplunderd en verwoest, landerijen en boomgaarden waren leeggehaald en onbruikbaar gemaakt. Het begon steeds chaotischer en een woestenij te worden.

In de tempel in Jeruzalem brachten Israƫlieten stelselmatig huichelachtige offers aan God. Hun hart was er niet bij, maar de offers waren alleen bedoeld als poging om God te manipuleren om hen weer te zegenen. Precies zoals heidenen dat ook probeerden te doen met hun afgodendienst.

Al vroeg in de morgen gingen de Israƫlieten naar drinkgelagen en vierden ze feesten (5:11). Ze noemden het kwade goed en wat goed is (naar Gods wil) kwaad. Wie het meeste kon drinken werd gezien als een held (vers 22). Zelfs de priesters en de profeten deden eraan mee (28:7).

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen.

Volgens de profeten Hosea (c.760-715) en Jeremia (c.627-begin 6de eeuw) pasten de (geestelijke) leidslieden zich aan bij wat toen gangbaar was onder het hele volk (Jr 5:31; Hos 4:9). De rechters namen steekpenningen aan om de schuldige vrij te spreken en de onschuldige diens recht te ontnemen.

Evaluatie
Wie in die tijd echter toch nog trouw aan het verbond bleef kon op Gods gunst rekenen. Israƫl werd, vooral aan het einde van de koningentijd, steeds meer getypeerd door enkele rechtvaardige gelovigen (een vrome rest; bijvoorbeeld 1 K 19:18). Net zoals dat ook daarna zou zijn tot op de huidige dag. Gods volk vertegenwoordigt helaas altijd maar een rest van de mensheid. Maar Israƫl die zoveel privileges was geschonken had het beter moeten doen.

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen. De collectieve verbondstrouw ging verloren. Gods toorn tegen heel Israƫl, en niet slechts tegen de koningen en de leiders, groeide steeds meer aan en Hij liet waarschuwen hen ten gronde te zullen richten. Hij openbaarde daarbij ook steeds meer over Zijn toekomstplannen. Toen het einde kwam, kon het geen verrassing meer zijn voor Israƫl.

Israƫl zou niet meer herstellen tot de onafhankelijke staat die het had in het begin van de eerste bestaansperiode. Het is wachten op de komst van de Messias om dit herstel te geven. Maar tot op heden is daar geen vooruitzicht op. De vraag en het verlangen van de apostelen naar dit herstel blijft dus nog steeds open (Hnd. 1:6; 15:16).

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Bert-Jan Ruissen
Persbericht

Europees Parlement roept op tot betere bescherming christenen in Syriƫ

Het Europees Parlement heeft donderdag met grote meerderheid ingestemd met een gezamenlijke resolutie van vijf fracties waarmee de overgangsregering van Syriƫ wordt opgeroepen christenen en andere (religieuze) minderheden beter te beschermen. SGP-Eur

Pakistan
Nieuws

Ter dood veroordeelde christen in Pakistan na 23 jaar vrijgesproken

Na meer dan twee decennia gevangenschap is de Pakistaanse katholiek Anwar Kenneth onlangs vrijgesproken van blasfemie door het Hooggerechtshof van Pakistan. De man, die kampt met mentale problemen, zat sinds 2001 vast op beschuldiging van godslasteri

Kerk
Nieuws

Grote Duitse kerken verliezen enorme aantallen leden

Het aantal Duitsers dat lid is van de twee grote kerken in het land daalt drastisch. Dat blijkt uit nieuwe cijfers die dinsdag door de Duitse nieuwsdienst Idea werden gepubliceerd. Vooral in het oosten daalt het aantal mensen dat lid is van een kerk

Israe
Nieuws

SGP Staphorst spreekt steun uit aan Israƫl: "Woord 'genocide' is misplaatst en ongepast"

De SGP in Staphorst heeft in de gemeenteraad een statement afgegeven waarin men morele steun uitspreekt aan IsraĆ«l, de inwoners van IsraĆ«l en Joodse Nederlanders. ā€œHet gebruik van het woord genocide en de eenzijdige veroordeling van IsraĆ«l door Neder

Regenboogzebrapad
Nieuws

Engelse christen spant rechtszaak tegen gemeente aan vanwege regenboogzebrapad

Een christelijke vrouw uit het Engelse Camden, Blessing Olubanjo, spant een rechtszaak aan tegen haar gemeente. Aanleiding daarvoor is een zebrapad in de kleuren van de regenboogvlag. Volgens Olubanjo is het zebrapad een politiek statement dat haar r

Ds. D. Breure
Nieuws

Hervormde gemeente Kesteren brengt beroep uit op ds. D. Breure

De hervormde gemeente te Kesteren heeft een beroep uitgebracht op ds. D. Breure. De predikant moet in het Gelderse dorp de opvolger worden van ds. A. Snoek die in 2024 naar het Friese Driesum vertrok. Ds. Breure is sinds november 2020 verbonden aan d

Ds. K. Hoefnagel
Video

CGK-predikant over mensen die zelfmoord plegen: "Laat het oordeel aan God over"

Als iemand zelfmoord pleegt, hebben we als christenen soms al heel snel ons oordeel klaar. Maar volgens ds. K. Hoefnagel is het helemaal niet aan ons om in zo'n geval te oordelen, dat stelde hij onlangs in een preek. De christelijke gereformeerde eme

Amir Tsarfati
Column

Israƫl tart elke logica: God is geen mythe

Er is ā€˜iets’ met IsraĆ«l wat politici en opiniemakers ongemakkelijk maakt. En het is niet wat ze zeggen dat het is. Zij wijzen naar politiek, nederzettingen, grenzen en oorlogen. Maar graaf onder die uitgesproken verontwaardiging en je zult iets diepe

Meerartikelen

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen werden vervuld met Gods Geest

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

PKN-dominees
Nieuws

PKN-predikanten doorbreken met statement stilzwijgen over Gaza

Een groeiende groep predikanten binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) wil niet langer zwijgen over het geweld in Gaza. In een statement roepen zij hun kerk op tot een heldere, morele stellingname tegen het Israƫlische optreden in de Palestij

Jan Schreuder
Interview

Jan Schreuder kwam niet in een rolstoel terecht: ā€œGod heeft mij genezenā€

ā€œHet maakt mij niet uit of iemand wel of niet naar de kerk gaat. Ik vertel aan iedereen dat God mij heeft genezen.ā€ Jan Schreuder, gepensioneerd magazijnmedewerker, ontving zo’n tien jaar geleden een bovennatuurlijk wonder dat zijn leven voorgoed ver

Oude kerk zwaar beschadigd
Nieuws

Joodse kolonisten vallen christelijk dorp op Westelijke Jordaanoever aan

De kerkleiders van Taybeh, het laatste christelijke dorp op de Westelijke Jordaanoever, luiden de noodklok na herhaalde aanvallen die door Joodse kolonisten zouden zijn uitgevoerd. Afgelopen maandag werden een eeuwenoude kerk en een christelijke begr

PVV-leider Geert Wilders
Interview

Grote onrust in Zwolle door komst azc: christenen uit de wijk reageren

Vanaf 2027 krijgt de Zwolse wijk Stadshagen een azc. Maandag stemde de gemeenteraad met ruime meerderheid voor. Niet iedereen is blij met de komst van het azc dat aan 400 mensen plek moet bieden. Honderden Zwollenaren protesteerden - in aanwezigheid

pakistan
Nieuws

Pakistaanse rechter weigert voogdij over christelijk meisje aan moslimontvoerder

Een Pakistaanse rechter heeft de voogdij over een 14-jarig christelijk meisje geweigerd aan de volwassen moslimman die haar ontvoerde, dwong zich te bekeren tot de islam en met haar trouwde. De rechtbank concludeerde dat ze minderjarig was en verklaa

Tom
Nieuws

Zeeuwse politieke partij tegen komst Frontrunners: "We komen toch lekker naar Zeeland"

Frontrunners Ministries breidt uit. De kerk maakte afgelopen periode bekend in zowel Zeeland als Eindhoven een nieuwe kerk te starten. In Zeeland is daar de nodige commotie over ontstaan. De Zeeuwse afdeling van GroenLinks/PvdA wil dat de provincie z

syrie
Nieuws

VS schrapt terreurstatus HTS in Syriƫ; grote zorgen christenen

De Verenigde Staten hebben de terreurstatus van de islamistische militie Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ingetrokken. Die beslissing komt zeven maanden nadat de groep het Syrische regime van Bashar al-Assad omverwierp en de macht greep in Damascus. Christ

prof. dr. Wim Verboom
Nieuws

Prof. dr. Wim Verboom (82) overleden

Op maandag 7 juli 2025 is prof. dr. Wim Verboom op 82-jarige leeftijd overleden. Met zijn heengaan verliest de kerk in Nederland een theoloog die decennialang stem gaf aan het hart van de gereformeerde traditie: de troost van het evangelie in de Heid

Eucharistie
Nieuws

Episcopaalse priester in gelijk gesteld na communievasten uit protest tegen racisme

Een kerkelijke rechtbank van de Episcopaalse Kerk in de Verenigde Staten heeft priester B. Cayce Ramey in het gelijkgesteld. Hij werd eerder door zijn bisdom in Virginia berispt omdat hij bewust geen heilige communie meer uitdeelde — uit protest tege

Baylor University
Nieuws

Christelijke universiteit ontvangt ruim vijf ton om LHBTI-acceptatie in kerken te bevorderen

De christelijke Baylor University in Texas ligt onder vuur nadat de school bekendmaakte een subsidie van bijna 650.000 dollar (circa 554.500 euro) heeft ontvangen van de progressieve Baugh Foundation. Het geld is bedoeld voor een onderzoek dat moet b

Archeoloog
Nieuws

Nieuwe vondsten versterken bewijs voor Bijbelse locatie van Kana

Een team van archeologen heeft nieuwe bewijzen gevonden die erop wijzen dat Jezus Zijn eerste wonder verrichtte in het dorp Khirbet Qana, en niet op de traditionele plek Kafr Kanna. Het gaat om de bekende gebeurtenis waarbij Jezus water in wijn veran