Moeilijke Bijbelteksten: evaluatie Israëls eerste bestaansperiode

God 21 december 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel geeft een evaluatie van Israëls eerste bestaansperiode (c.1400 eeuw-586 v.Chr.).

Israël werd definitief een afzonderlijk volk door de uittocht uit Egypte. Maar eigenlijk waren ze al een volk geworden door hun sterke groei daar (Ex 1:7). Ook een farao noemt hen op een bepaald moment zo (vers 9).

Ze worden daar ook ‘een volk’ genoemd omdat ze er apart leefden. Afgescheiden van het Egyptische volk, omdat die hun Hebreeuwse (nomadische) levensstijl als minderwaardig beschouwden (Gn 43:32; 46:34).

Toen hun omvang dusdanig groot was geworden trokken de Egyptenaren hun loyaliteit in twijfel (Ex 1:10) en begonnen ze hen te onderdrukken. God leidde de Israëlieten uit die onderdrukking, zoals Hij eerder had voorzegt (Gn 15:13-14).

Israëls eerste bestaansperiode
Door gewillig toe te treden in Zijn verbond behoorde ze God als volk toe. Daarmee werden ze het identificeerbare ‘volk van God’ op aarde. Hoewel Gods volk altijd al bestond en veel groter is dan alleen de Israëlieten.

Israëls werd welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang.

De verbondssluiting ging samen met de opdracht om een belofte te vervullen. De Israëlieten moesten van de berg Horeb uittrekken naar een gebied aan de oostkust van de Middellandse Zee. God had aan Abraham daarvan min of meer de grenzen bekend gemaakt. Het zou het woongebied van zijn kleinkinderen worden. Aan Mozes preciseerde Hij die grenzen later.

De Israëlieten begonnen in circa 1360 voor Christus dat gebied in te nemen en richtte bij Sichem hun centrale heiligdom op. De hogepriester was over hun godsdienst gesteld en een raad van stamoudsten over het centrale volksbestuur. Het volk begon zich daardoor steeds meer als een natie te gedragen. Vrijwel alle heidenen die er woonden en hun cultusplaatsen werden vernietigd. Het oorspronkelijke nomadische bestaan van de Israëlieten kwam definitief ten einde.

De natievorming werd verder gecentraliseerd toen ze in circa 1040 een koning aanstelden. Israëls welvaart, maar toch vooral de kwaadaardigheid van hun koningen, leidde tot hun gefaseerde ondergang. In 586 kwam er voorlopig een definitief einde aan de natie Israël. Wat kan van deze eerste periode van circa 800 jaar van het volk Israël worden geleerd?

Opdeling Israëls eerste bestaansperiode
Deze periode is in drie tijdsdelen te onderscheiden:

1. De woestijntijd van 40 jaar (c.1400-c.1360 v.Chr.)
2. De vestigingstijd van 320 jaar (c.1360-c.1040)
3. De eerste koningentijd van 454 jaar (c.1040-586).

De eerste koningentijd kan chronologisch opgedeeld worden in:

3.1 Een voorperiode van 30 jaar
3.2 De centrale Davidische monarchie van 80 jaar
3.3 De twee koninkrijken van zo’n 215 jaar
3.4 Het Davidische restkoninkrijk van 130 jaar

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte Israël in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door.

Vanaf 885 voor Christus werden Israëls koningen afdracht plichtig aan buitenlandse natiën wat uitliep in vazalschappen. Dat was al een teken van geestelijke achteruitgang. De Israëlitische koningen regeerden eigenlijk maar een derde van de koningentijd (zo’n 155 jaar) onafhankelijk.

Israëls eerste bestaansperiode heeft dus de vestigingstijd (Richterentijd) als langste aaneengesloten eigensoortige tijd van onafhankelijkheid. Hoewel de Richters optraden tegen vijanden die God tegen Israël zond vanwege hun herhaaldelijke kwaadaardigheid. Maar in die periode traden vrijwel geen profeten op tegen Israël. Maar toen de kwaadaardigheid te groot werd, was dit aanleiding voor het aanstellen van een koning.

Israëls groei
In de Bijbelboeken Samuël, Koningen en Kronieken wordt uitgebreid aandacht besteed aan de koningen van Israël. Het gewicht ligt op hun weerspannigheid, boosaardigheid en zonden. In andere Bijbelboeken, zoals het boek Ruth, de psalmen en de profetenboeken, komt echter een veel genuanceerder beeld van de godsdienstige gesteldheid onder de Israëlieten in hun eerste bestaansperiode naar voren.

Daaruit blijkt dat het algemene beeld van Israël in deze tijd meestal onjuist is. De Richterentijd bijvoorbeeld vaak wordt gezien als een ‘donkere tijd’ waarin de godsdienstige gesteldheid van de Israëlieten alleen maar slechter werd. Daardoor wordt de komst van de koningen, met vooral koning David als ideaalbeeld, nogal eens gezien als een zegen voor Israël. Maar de feiten over de eerste koningentijd laten het tegenovergestelde zien.

Met uitzondering van de woestijnperiode tussen de uittocht uit Egypte, maakte Israël in de eerste bestaansperiode een ontwikkeling, een groei in natievorming door. Hoogtepunten liggen in de Richterentijd, waarin de geschiedenis van Boaz en Ruth zich voltrok (waarschijnlijk 12de eeuw), en het begin van de koningentijd, met het optreden van de Richter/profeet Samuël en koning David (11de – 10de eeuw). Daarna volgde, niet lang na de helft van hun eerste bestaansperiode, de gestaagde neergang die al onder Salomo werd ingezet.

Heel Israël werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd.

Oorzaak van Israëls val
Uit de oordelende aanzeggingen van de profeten in die tijd blijkt hoe het gesteld was met Israël en waarom God hen uiteindelijk in de verbanning wegzond. Daaruit blijkt dat niet alleen de koningen en de leidslieden steeds afvalliger van God werden.

Van de profeet Jesaja (c.770-c.686) wordt duidelijk dat ‘heel’ het volk in Gods ogen van Hem was afgevallen (Js 1:2-4). Heel Israël werd van Godswege zondig, misdadig, gebroed van kwaadaardigen en verdorven zonen genoemd. Maar het feit blijft dat leiders bepalend zijn in de handhaving van Gods wil. Hun falen en boosaardigheid had de grootste negatieve invloed.

Jesaja stelde het volk voor als leidende aan een ernstige ongeneeslijke ziekte dat ook nog eens verwond en geslagen was. Dat laatste is het gevolg van de buitenlandse legers die God herhaaldelijk tegen Israël had laten optrekken om de bevolking en het Land te kastijden. Woningen waren geplunderd en verwoest, landerijen en boomgaarden waren leeggehaald en onbruikbaar gemaakt. Het begon steeds chaotischer en een woestenij te worden.

In de tempel in Jeruzalem brachten Israëlieten stelselmatig huichelachtige offers aan God. Hun hart was er niet bij, maar de offers waren alleen bedoeld als poging om God te manipuleren om hen weer te zegenen. Precies zoals heidenen dat ook probeerden te doen met hun afgodendienst.

Al vroeg in de morgen gingen de Israëlieten naar drinkgelagen en vierden ze feesten (5:11). Ze noemden het kwade goed en wat goed is (naar Gods wil) kwaad. Wie het meeste kon drinken werd gezien als een held (vers 22). Zelfs de priesters en de profeten deden eraan mee (28:7).

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen.

Volgens de profeten Hosea (c.760-715) en Jeremia (c.627-begin 6de eeuw) pasten de (geestelijke) leidslieden zich aan bij wat toen gangbaar was onder het hele volk (Jr 5:31; Hos 4:9). De rechters namen steekpenningen aan om de schuldige vrij te spreken en de onschuldige diens recht te ontnemen.

Evaluatie
Wie in die tijd echter toch nog trouw aan het verbond bleef kon op Gods gunst rekenen. Israël werd, vooral aan het einde van de koningentijd, steeds meer getypeerd door enkele rechtvaardige gelovigen (een vrome rest; bijvoorbeeld 1 K 19:18). Net zoals dat ook daarna zou zijn tot op de huidige dag. Gods volk vertegenwoordigt helaas altijd maar een rest van de mensheid. Maar Israël die zoveel privileges was geschonken had het beter moeten doen.

De overgrote meerderheid van het volk koos er ook voor om steeds meer te assimileren met volksaard van de heidenen. De collectieve verbondstrouw ging verloren. Gods toorn tegen heel Israël, en niet slechts tegen de koningen en de leiders, groeide steeds meer aan en Hij liet waarschuwen hen ten gronde te zullen richten. Hij openbaarde daarbij ook steeds meer over Zijn toekomstplannen. Toen het einde kwam, kon het geen verrassing meer zijn voor Israël.

Israël zou niet meer herstellen tot de onafhankelijke staat die het had in het begin van de eerste bestaansperiode. Het is wachten op de komst van de Messias om dit herstel te geven. Maar tot op heden is daar geen vooruitzicht op. De vraag en het verlangen van de apostelen naar dit herstel blijft dus nog steeds open (Hnd. 1:6; 15:16).

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: “Onmenselijk”

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is één van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: “Keer terug naar het hindoeïsme”

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels

Indonesie
Nieuws

Tientallen christelijke jongeren in Indonesië aangevallen door moslims: "Dit is puur christenfobie"

Wat begon als een vredige christelijke jongerenretraite eindigde vrijdag 27 juni in religieus geweld. In het Indonesische dorp Tangkil, in West-Java, werd een groep van 36 christelijke jongeren door een woedende menigte van ongeveer 200 moslims verja

GroenGelovig
Persbericht

GroenGelovig 2025 op zaterdag 18 oktober in De Basiliek in Veenendaal

Op zaterdag 18 oktober vindt in De Basiliek in Veenendaal GroenGelovig 2025 plaats. Het evenement is een initiatief van Tearfund en wil mensen motiveren en handelingsperspectief geven om hun leven en hun omgeving eerlijker en rechtvaardiger te maken.

Meerartikelen

Syrie
Nieuws

Kerkleider haalt uit naar Syrische president tijdens begrafenis slachtoffers bomaanslag

De Grieks-orthodoxe patriarch van Antiochië, Johannes (X) Yazigi, heeft zich fel uitgesproken tegen de Syrische regering na de dodelijke aanslag op een kerk in Damascus. Tijdens een emotionele uitvaartdienst in de Kerk van het Heilig Kruis legde hij

Jacobs
Column

Hoe steeds meer Joodse activiteiten geen doorgang meer vinden in Nederland

Opperrabbijn Jacobs verbaasde zich tijdens zijn bezoek aan Belgrado over de vrijheid voor Joden. De synagoge aldaar hoefde niet beveiligd te worden. Dat is in Nederland weer anders. Sterker nog, hij vertelt in zijn nieuwe dagboek hoe steeds meer Jood

Dr. Steven Paas
Opinie

Theologische verheffing van Israël is en blijft riskant

In tegenstelling tot wat Bjorn Lous beweert, bevatten mijn artikelen (zie o.a. mijn eerdere reactie op Bjorn) geen persoonlijke aanvallen, geen verdediging van een superieure ‘religie’, geen karikaturale of onredelijke eisen aan Joden en geen uitwerk

Tyler Blevins
Getuigenis

Bekende Amerikaanse gamer: "Mijn band met Jezus wordt steeds sterker"

De bekende Amerikaanse gamer en livestreamer Tyler Blevins, wereldwijd bekend onder zijn online naam Ninja, laat zich steeds openlijker uit over zijn christelijk geloof. Tijdens een recente livestream op Twitch vertelde hij dat hij en zijn vrouw Jess

Babette van Drunen
Interview

Babette verloor haar vader, maar vond de Vader terug: “Ik geloof dat ik lang heimwee had”

We leerden haar kennen als de vrije geest uit B&B Vol Liefde, een jonge vrouw op zoek naar heling en liefde. Maar achter die ogenschijnlijke vrijheid ging diepe gebrokenheid schuil. Babette van Drunen zocht haar herstel jarenlang in de New Age, tot z

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo Méndez Pérez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. Méndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ‘Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de één zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge