Moeilijke Bijbelteksten: Wat betekende Israëls vraag om een koning?

God 31 mei 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de gevolgen van Israëls vraag om een koning.

De oudsten van Israël vroegen de profeet Samuël om een koning over Israël aan te stellen (1 S 8:5). Hun argumenten lijken redelijk. Samuël zou niet lang meer te leven hebben, maar zijn zonen bleken niet zo rechtvaardig als hun vader (vers 3). Wie zou Israël dan na Samuëls dood leiden (in godsdienstige zin), zoals hij had gedaan?

Toch redeneerden de oudsten krom. Het ging er namelijk niet alleen om dat Samuëls nationale optreden voortgezet zou worden. Ze wilden bovenal een koning, omdat ze gelijk wilde zijn aan de andere volken.

Ze wilden bovenal een koning, omdat ze gelijk wilde zijn aan de andere volken.

Daarmee miskenden ze Gods volk te zijn. Dat ze onvergelijkelijk waren met de volken. De komst van een koning zou onherroepelijk ook een afname betekenen van de erkenning dat God de Enige Koning van Zijn volk is (Ps 10:16). Samuël realiseerde zich beiden zaken en was dan ook fel gekant tegen die koningsvraag. Van Godswege waarschuwde hij de oudsten (1 S 8:11-18; 10:19), maar zij hielden vast aan hun vraag om een koning.

Achteraf gezien maakte God, met het aanstellen van de nationale ambtsprofeet Samuël, permanent nationaal leiderschap mogelijk en nodig. Dit kon deels ingevuld worden met een koning die zou optreden als centrale, nationale richter in politieke en militaire zin (8:20). God zou dat dan tegelijkertijd aanvullen met een nationaal profeet voor de spirituele leiding daarbovenuit.

Ontwikkeling Israëls leiderschap
Israël werd oorspronkelijk geleid door oudsten (Ex 3:16) en elke familie door een patriarch (6:13). Ten behoeve van de uittocht stelde God Mozes aan als messiaans volksleider. Die stelde een krijgsleger aan met oversten en legerleiders (18:25).

Toen God hem bekend maakte dat Hij te midden van Israël wilde wonen werd daartoe door Mozes een Israëlitisch hogepriester aangesteld. Die hogepriester werd bijgestaan door diens zonen als dienaren en leerlingen. Deze priesters werden Israëls godsdienstige leiders en leraren.

Later stelde God opzieners aan om Mozes bij te staan in zijn bediening (Nm 11:16). Voor de Inname van het beloofde Land stelde God Jozua als militair leider aan. In Israëls leger werden toen ook aanvoerders (Joz 10:24) aangesteld.

De komst van een koning zou onherroepelijk ook een afname betekenen van de erkenning dat God de Enige Koning van Zijn volk is.

Toen Israël zich definitief in diens toegewezen stamgebieden vestigde, leek messiaans leiderschap overbodig geworden. Maar omdat de priesters en de oudsten niet in staat bleken om Israël trouw te laten zijn aan Gods verbond, kon de zonde de overhand krijgen. Daardoor konden buurvolken Israël steeds meer verdrukken. Daarom stelde God richters, messiaanse beslechters, aan om Zijn orde te herstellen.

Uiteindelijk zond Hij een richter-profeet op nationaal niveau, Samuël, die Israëls leiders op hun verantwoordelijkheden wees en hen tot stappen aanzette die Gods wil bevestigden.

Verlangen naar een koning
Het succesvolle optreden van Samuël had verlangen doen opkomen voor meer nationale identiteit. Er was bezorgdheid dat het bestaande leiderschap dit onvoldoende kon verzekeren.

Mozes profeteerde dat zo’n koningsvraag zou kunnen opkomen en gaf daarom bepalingen zodat koningschap dan naar Gods wil zou zijn (Dt 17:14-20). Daarmee werd benadrukt dat een koning over Israël aanstellen geen bevel van God was.

Gevolgen voor Israël
Israël werd van Godswege gewaarschuwd (1 S 8:9) voor belangrijke gevolgen van het koningschap. Hieronder volgen enkele ervan die ook onderling verbonden zijn:

Het succesvolle optreden van Samuël had verlangen doen opkomen voor meer nationale identiteit.

· Tussen God en de natie
Koningschap zou de neiging hebben om het andere leiderschap in Gods volk te verdringen. De hogepriester in het bijzonder. Dat ligt niet zozeer alleen aan de koning zelf, maar ook doordat het ambt een centraliserende werking heeft (vers 11-17). Maar overmoedige of zelfs ronduit goddeloze koningen van Israël poogden de positie van Israëls geestelijke ambten waar te nemen (13:9; 2 Kr 26:16).

Erger nog, koningschap kan ook een intermediaire functie worden toegedicht tussen God en mensen die in Bijbelse zin strikt toebehoort tot de (hoge)priesters. Dat toedichten is Godslasterlijk (1 S 8:7).

· Koninklijk huis
Een natie stelt niet slechts een koning aan, maar krijgt er ook de niet geringe last van diens familie bij. Binnen koninklijke families vindt altijd een competitie plaats over de troonsopvolging en welke plaats ingenomen wordt in de hiërarchie onder de koning. Dit heeft voor de hand liggende schade aan de voorbeeldfunctie van het koninklijk huis.

· Dynastie
Elk ambt geeft de neiging tot behoud ervan. Koningschap is in principe dynastiek (erfopvolging) georganiseerd in tegenstelling tot veel andere ambten, zoals dat van een Richter.

Koningschap is geen goddelijke maar een menselijke instelling. Daarom neigen koningen ernaar zich allerlei vormen van goddelijkheid aan te meten, ondanks het hiervoor genoemde gegeven dat God het koningschap niet aan Zijn volk heeft voorgeschreven.

Het ambt van koning is in zekere zin permanent en veronderstelt zelfbehoud. Israël kon dus niet zomaar af van een koning en nog minder makkelijk van het koningschap. Het einde van een koning(sdynastie) ging vaak samen met (ernstig) geweld of is er een gevolg van. Maar het was God Die Israëls koning(schap) tolereerde (Dn 2:21).

· Koningstraditie
Een merkwaardigheid van koningschap over Gods volk was de verbinding met het theocratische concept (Gods (in)directe bestuur op aarde). Koningen zouden door hun zalving door een Israëlitisch priester door God zijn aangesteld en dus namens Hem regeren. De zalving wijst echter eerder op het ontvangen van de voor het koningschap nodige inspiratie of vervulling door Gods Geest.

· Heidendom
Koningschap is geen goddelijke maar een menselijke instelling. Daarom hebben veel volken een koning (of iets soortgelijks). Koningen zullen zich aan elkaar meten. Dat is de competitieve eigenschap van het heidendom. Daarom neigen koningen ernaar zich allerlei vormen van goddelijkheid aan te meten, ondanks het hiervoor genoemde gegeven dat God het koningschap niet aan Zijn volk heeft voorgeschreven.

In alles waarin heidense koningen overtraden en zich misdroegen deden Israëls koningen dat in meerdere of mindere mate ook (zie bijvoorbeeld: 2 S 11:3-4; 2 Kr 28:3). Als koning over Gods volk wordt dat echter als lasterlijk (ernstige zonde) aangerekend. Israëls incompetente koningschap eindigde daarom, hoewel in twee delen, in de verbanning van Israël als natie.

Kortom, het koningschap is in Bijbelse zin facultatief en geen vereiste van Godswege. Maar zelfs gelovigen zouden dat vergeten en er een beeld bij maken net zoals de volken doen. Het blijft moeilijk om Gods wil volledig te doen ondanks de herhaaldelijke oproep (Mt 5:48). Ook gelovigen kiezen er steeds weer opnieuw voor Hem te belemmeren. De koningsvraag is daar een voorbeeld van.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: “Onmenselijk”

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is één van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: “Keer terug naar het hindoeïsme”

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels

Indonesie
Nieuws

Tientallen christelijke jongeren in Indonesië aangevallen door moslims: "Dit is puur christenfobie"

Wat begon als een vredige christelijke jongerenretraite eindigde vrijdag 27 juni in religieus geweld. In het Indonesische dorp Tangkil, in West-Java, werd een groep van 36 christelijke jongeren door een woedende menigte van ongeveer 200 moslims verja

GroenGelovig
Persbericht

GroenGelovig 2025 op zaterdag 18 oktober in De Basiliek in Veenendaal

Op zaterdag 18 oktober vindt in De Basiliek in Veenendaal GroenGelovig 2025 plaats. Het evenement is een initiatief van Tearfund en wil mensen motiveren en handelingsperspectief geven om hun leven en hun omgeving eerlijker en rechtvaardiger te maken.

Meerartikelen

Syrie
Nieuws

Kerkleider haalt uit naar Syrische president tijdens begrafenis slachtoffers bomaanslag

De Grieks-orthodoxe patriarch van Antiochië, Johannes (X) Yazigi, heeft zich fel uitgesproken tegen de Syrische regering na de dodelijke aanslag op een kerk in Damascus. Tijdens een emotionele uitvaartdienst in de Kerk van het Heilig Kruis legde hij

Jacobs
Column

Hoe steeds meer Joodse activiteiten geen doorgang meer vinden in Nederland

Opperrabbijn Jacobs verbaasde zich tijdens zijn bezoek aan Belgrado over de vrijheid voor Joden. De synagoge aldaar hoefde niet beveiligd te worden. Dat is in Nederland weer anders. Sterker nog, hij vertelt in zijn nieuwe dagboek hoe steeds meer Jood

Dr. Steven Paas
Opinie

Theologische verheffing van Israël is en blijft riskant

In tegenstelling tot wat Bjorn Lous beweert, bevatten mijn artikelen (zie o.a. mijn eerdere reactie op Bjorn) geen persoonlijke aanvallen, geen verdediging van een superieure ‘religie’, geen karikaturale of onredelijke eisen aan Joden en geen uitwerk

Tyler Blevins
Getuigenis

Bekende Amerikaanse gamer: "Mijn band met Jezus wordt steeds sterker"

De bekende Amerikaanse gamer en livestreamer Tyler Blevins, wereldwijd bekend onder zijn online naam Ninja, laat zich steeds openlijker uit over zijn christelijk geloof. Tijdens een recente livestream op Twitch vertelde hij dat hij en zijn vrouw Jess

Babette van Drunen
Interview

Babette verloor haar vader, maar vond de Vader terug: “Ik geloof dat ik lang heimwee had”

We leerden haar kennen als de vrije geest uit B&B Vol Liefde, een jonge vrouw op zoek naar heling en liefde. Maar achter die ogenschijnlijke vrijheid ging diepe gebrokenheid schuil. Babette van Drunen zocht haar herstel jarenlang in de New Age, tot z

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo Méndez Pérez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. Méndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ‘Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de één zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge