Kritiek op geestelijk leiders: kan dat wel?

God 22 juli 2021 Henk Herbold
Henk Herbold

We krijgen er allemaal in de christelijke gemeente mee te maken. Iedereen staat in feite wel een keer bloot aan kritiek en wel het meest geldt dit voor degene die iets doen in de gemeente. Gemeenteleiders zullen er daarom zeker mee te maken krijgen en op dit punt spreken we zelf ook uit ervaring. Welke beslissing een voorganger, oudste of welke andere gemeenteleider of -leidster ook neemt, er zullen altijd voor- en tegenstanders zijn. Onze ervaring is dat je het feitelijk nooit iedereen naar het zin kan maken, hoe goed je je best ook doet. Maar uiteindelijk gaat het daar ook niet om, maar veel meer om de verheerlijking van de naam van Jezus in de gemeente en niet dat iedereen gelijk krijgt.

Kritiek kan ook opbouwend zijn
Er zijn ook leiders die zichzelf denken te beschermen, door regelmatig te waarschuwen met woorden uit de Bijbel als ‘Raak Mijn gezalfden niet aan’ (1 Kron.16:22) en men bedoelt daar dan natuurlijk zichzelf mee. Dus, als een gezalfde des Heren een fout maakt, blijf van die persoon af. Waarmee ze maar willen waarschuwen om vooral voorgangers niet ernstig te bekritiseren, want men denkt dat mensen die dat doen altijd Gods woede op hun hals halen. God zal ze dus altijd beschermen ook als ze fouten maken. Maar waarom zou men niet iets mogen zeggen, als dingen fout gaan en zelfs zondig? Kritiek hoeft namelijk niet altijd bedoelt te zijn om iemand te beschadigen, maar het kan ook opbouwend zijn.

Kritiek hoeft namelijk niet altijd bedoelt te zijn om iemand te beschadigen, maar het kan ook opbouwend zijn.

De Bijbel zegt: “Daarom, wie denkt te staan, laat hij oppassen dat hij niet valt.” (1 Kor.10:12). Mensen die zich afsluiten voor de mening van anderen, zijn gevaarlijke mensen in het leiderschap. Leiders die zich afsluiten voor kritiek van medewerkers of collega’s in de dienst van God, ervaren kritiek meestal als een aanval in plaats van een mogelijke aanvulling en verrijking. Een van de kenmerken van geestelijk leiderschap is juist het vermogen om Gods leiding te verstaan door middel van de bijdrage die uit de groep om je heen komt.

Door de doop in de Heilige Geest heeft iedere christen de inwoning van de Geest Gods in zich. Door de werking van de Geest in ons, kan dus elke gelovige Gods leiding ervaren. Het is met andere woorden geen exclusief voorrecht voor één leider. Om die reden is het juist een zegen als een leider voor opbouwende kritiek open kan staan en er op een geestelijke wijze zijn voordeel mee doet; uiteraard alleen als kritiek uit de juiste bron voort komt en niet bijvoorbeeld uit een bitter hart of uit jaloezie.

Kritiek kun je echter alleen accepteren, als je ook bereid bent open en eerlijk te zijn als het gaat om de dingen die verkeerd gaan en niet voortdurend bezig bent je eigen fouten zoveel mogelijk te verdoezelen. Natuurlijk, de leider is geroepen een voorbeeld te zijn, maar hij hoeft niet te pretenderen dat hij de perfectie op aarde is. In het leven van alledag zijn die mensen die denken nooit fouten maken juist niet geloofwaardig. Deze mensen lijken zo ver verwijderd van de strijd die de meesten van ons dagelijks voeren, dat we ons daar niet in herkennen. We kunnen ons veel beter identificeren met iemand die evenals wij, verzoekingen kent en het daar soms moeilijk mee heeft. Een leider komt wel vaker in de verleiding om zijn fouten te bedekken. Daarom kan hij het beste onmiddellijk zijn falen onder ogen zien en vergeving vragen als dat eventueel nodig is. Daarmee zal hij juist nog meer een voorbeeld zijn voor anderen.

Mensen die zich afsluiten voor de mening van anderen, zijn gevaarlijke mensen in het leiderschap.

Maar er zijn ook mensen die fouten zoeken
Het is vooral voor gemeente leiders van groot belang dat we niet te overgevoelig zijn, als anderen kritische opmerkingen maken. Niemand is echt ongevoelig voor kritiek, maar overgevoeligheid op dit punt kan ons totaal verlammen en is feitelijk niets anders als ons eigen ik, wat te snel beledigd is.

En ja, er zijn ook mensen die voortdurend naar foutjes zoeken. Dat zijn vaak degenen die zelf aan de kant staan en die het beste weten hoe anderen zouden moeten handelen. Heel vaak heeft men het over de splinter in het oog van de ander en men vergeet daarbij de balk in eigen oog (lees Mat.7:3-5). Daar komt nog bij, dat mensen die niet wezenlijk iets bijdragen aan de gemeente, zelf veel minder zichtbaar zijn en dus krijgen ze zelf ook zelden kritiek. Het is tragisch, maar sommige mensen doen uit angst iets verkeerds te doen helemaal niets meer, omdat men gewoon bang is voor kritiek.

Maar de man die uit angst om fouten te maken niets uitvoerde, werd door de Heer echter zwaar veroordeeld. In Mattheüs 25 lezen we dat tot de man die zijn talent in de grond stopte, gezegd werd: ‘Jij luie en nutteloze slaaf.’ In Efeze 4:16 lezen we ook over het lichaam van Christus, waarvan alle onderdelen als een welsluitend geheel bijeengehouden moet worden door de dienst van al zijn geledingen. Dus door hetgeen wij allemaal persoonlijk kunnen bijdragen, omdat we allemaal organen zijn van datzelfde lichaam van Christus.

We weten dat we geen van allen nog volmaakt functioneren en dat betekent dus dat er best nog wat te corrigeren valt aan ons. Als dienaren van God zullen we ons hart erop moeten zetten, de Heer te dienen op de beste manier die voor ons mogelijk is, maar toch zullen er altijd dingen zijn die nog onvolkomen zijn.

We zullen ook zelf altijd moeten luisteren naar kritische opmerkingen, wanneer ze voortkomen uit liefde en bewogenheid, ongeacht of we het er mee eens zijn.

Kritiek, wat doen we er mee?
Maar wat doen we ermee, als andere mensen kritiek hebben? Moeten we ernaar luisteren en ons er door laten beïnvloeden, of moeten we kritiek maar gewoon laten voor wat het is? En wat te doen als wij anderen fouten zien maken en wij dus zelf kritiek hebben op broeders en zusters? Moeten we onze op- en aanmerkingen dan maar voor ons houden, of moeten we hen er op aanspreken? Het is zeker eenvoudiger om de ander maar gewoon niet te confronteren met zijn misstappen, maar ook dit kan van liefdeloosheid getuigen. Omdat we dan uit angst voor weerstand onze mond maar houden en toelaten dat die ander een verkeerde weg op gaat. Beter is het om God te bidden om de juiste woorden en de juiste gesteldheid van ons eigen hart en vooral ook het juiste moment waarop we de dingen zullen zeggen die op ons hart zijn.

We zullen ook zelf altijd moeten luisteren naar kritische opmerkingen, wanneer ze voortkomen uit liefde en bewogenheid, ongeacht of we het er mee eens zijn. Tenminste zouden we hetgeen ons in liefde gezegd is, biddend kunnen overdenken. Mogelijk dat Gods Heilige Geest ons toch duidelijk maakt dat ons eigen inzicht onjuist is en dat we dingen moeten veranderen. Sta er in ieder geval voor open en besef dat we altijd anders naar onszelf kijken dan anderen naar ons.

Je bent broeders en zusters en je vormt samen een geestelijk gezin. Je kent elkaar en ook vaak elkaars zwakke punten. In een gezin zal zeker ook over verkeerde dingen gesproken worden. Maar door de liefde weet degene die het treft, dat zijn familieleden hem vanwege zijn zwakheden nooit zullen laten vallen. Het gezin waar hem zijn fouten getoond worden, wordt dus ook zijn schuilplaats en zou zo het moeten zijn in de gemeente van de Heer.

Onder vier ogen
Wanneer wij in de gemeente merken dat een broeder of zuster niet de goede weg bewandelt, hoe stellen wij ons dan op? Natuurlijk laat je hem niet aanmodderen, je laat degene van wie je houdt niet de vernieling ingaan. Ook Jezus zei dat heel duidelijk: ‘Als uw broeder zondigt, bestraf hem onder vier ogen. Als hij naar u luistert, hebt u uw broeder gewonnen’ (Matt.18:15,16).

Het doel is dus nooit, om iemand eens even goed de waarheid te zeggen. Het enige doel is dat de liefdeband blijft.

Uit de woorden ‘bestraf hem onder vier ogen’ blijkt, dat Jezus alleen maar denkt vanuit de liefdeband die er is tussen broeders en zusters. Normaal zal je niet gemakkelijk de fouten van je broer of zuster in het publiek op tafel brengen. Hoe komt het dan dat dit onder geestelijke broeders en zusters wel heel vaak gebeurt? Dat moet er toch iets fout zijn met de liefdeband die we zouden moeten hebben.

Wanneer je kritiek hebt op je broeder, dus… als je denkt dat het fout met hem zit, ga er dan niet met iedereen over spreken. Ga naar hem persoonlijk toe en spreek over je twijfels. Dat is de Bijbelse weg. Pas als je zeker bent van je vermoedens en de ander wil, na herhaaldelijk waarschuwen niet luisteren, dan pas mag je er een andere (vertrouwde) persoon in betrekken. Het doel is dus nooit, om iemand eens even goed de waarheid te zeggen. Het enige doel is dat de liefdeband blijft.

In Galaten 3:1-3 zegt Paulus dat we een broeder die zondigt in een geest van zachtmoedigheid terecht moeten wijzen. Wij kunnen elkaar zo ‘recht voor de raap’ iets zeggen, de Bijbel leert het ons hier echter anders. Paulus zegt daar nog bij, dat we maar niet al te hoog van de toren moeten blazen, want ‘u mocht ook eens in verzoeking komen’. En in vers 3 zegt hij: ’Want als iemand zich verbeeldt, dat hij iets is, dan vergist hij zich zeer’.

Als echte broeders en zusters mogen wij elkaar terecht wijzen, maar wel in een geest van verdraagzaamheid (vers 2), liefde en acceptatie, en bovenal met een nederig hart.

Het is voor velen moeilijk te ontdekken dat Gods Geest kan werken op een manier die niet de onze is.

Is kritiek dan altijd nodig?
Wanneer het gaat om zonden, vooral van ernstige aard, zaken die dus duidelijk tegen Gods Woord ingaan, dan is correctie hoe dan ook noodzakelijk. Het blijft natuurlijk altijd de vraag wie dat zou moeten doen en of we wel in staat zijn het op de juiste manier te doen, maar hoe dan ook kunnen we zonden niet laten voortbestaan in de gemeente.

Maar niet alles wat in onze ogen fout is, moet bekritiseerd worden. Hoe vaak is er alleen maar sprake van: een ander inzicht, andere beleving met de Heer of een andere achtergrond. De grote vraag is nu: is het nodig kritiek uit te oefenen op mensen die op een bepaald punt anders denken dan wij? Om personen die bijvoorbeeld progressiever ingesteld zijn te corrigeren omdat wij veel behoudender zijn? En is het aan de andere kant altijd nodig je de kritiek aan te trekken die op jou uitgeoefend wordt, als er Bijbels gezien niets fout is?

Het is ook belangrijk dat we onderkennen welke geest er achter de dingen zit. Het is voor velen moeilijk te ontdekken dat Gods Geest kan werken op een manier die niet de onze is. Dat zien we al heel gauw als jongeren God willen dienen op een voor de oudere generatie minder aansprekende manier. We vergeten dan vaak dat God niet per definitie ouderwets is. God zegt in Zijn Woord: “zie Ik maak iets nieuws” (Jesaja 43:19).

Om het juiste inzicht daarin te hebben, zullen we geestelijke mensen moeten zijn, dus mensen die geleid worden door de Heilige Geest. Vanuit diezelfde Geest zullen we ook altijd eerst bij onszelf nagaan of wij zelf wel goed staan. Of we niet zelfgenoegzaam zijn geworden in het idee dat het goed is zoals wij het doen en zoals we het altijd al gedaan hebben. Wanneer Gods Geest ons vult, zal Hij in de eerste plaats zijn licht laten vallen in ons eigen hart om ons aan te tonen wat onze ware drijfveren zijn. Fouten mogen natuurlijk gecorrigeerd worden, maar het kan ook zijn dat je geïnspireerd wordt door irritatie. Je kritiek is dan beslist niet van de Heer.

Fouten mogen natuurlijk gecorrigeerd worden, maar het kan ook zijn dat je geïnspireerd wordt door irritatie.

De Heer wil dat zijn werk doorgaat en dat de boodschap van Gods liefde deze wereld overgaat. Dit gebeurt ook inderdaad op allerlei wijzen en manieren. Het is de duivel er om te doen deze voortgang te stagneren. Laat ieder zichzelf daarom eerst onderzoeken of zijn eigen hart wel zuiver is. Of er werkelijk bewogenheid is vanuit de Geest van de Heer. Het kan zijn dat er iets anders meespeelt: angst om mensen voor het hoofd te stoten, angst voor het nieuwe inzichten, angst voor nieuwe liederen die de oude verdringen, angst voor nieuwe manier van lofprijzing. Nieuwe manieren waar wij dan wel niets mee hebben, maar daarom nog niet fout hoeven te zijn. Als we niet leren eerst de diepste gronden van ons eigen hart te onderzoeken, hoe zouden we die van anderen dan kunnen beoordelen? Soms is het zelfs beter om te zwijgen en je eerst eens ernstig af te vragen, waarom je zo kritisch gestemd bent.

Conclusie
Niet alle kritiek is afbrekend en dus fout, we kunnen soms ook van anderen leren. Maar natuurlijk zullen we het gemakkelijker aannemen van mensen die ons in liefde benaderen. We weten immers dat zij het beste met ons voor hebben. Sta in ieder geval open voor correctie, ook een geestelijk leider is niet volmaakt.

Zowel degene die kritiek levert moet zich laten vullen met de Geest van God, alsook degene die de kritiek ontvangt. We hebben ook de onderscheiding van de Heilige Geest nodig om te weten, welke geest er spreekt. Ook hiervoor gelden de woorden van de apostel Johannes: ’Vertrouw niet iedere geest, maar onderzoek de geesten, of zij uit God zijn’ (1 Joh.4:1). Gods werk moet doorgaan in deze wereld. Laten we daarom bovenal onze broeders en zusters bemoedigen en niet te snel bekritiseren. Waar wij zo snel zijn met het waarschuwende vingertje, laten wij ons gaan trainen in het uiten van positieve waarderingen. Laten we sneller zijn met positieve kritiek dan met negatieve woorden.

Henk Herbold is getrouwd met Diny (foto). De evangelist heeft een eigen website. Neem hier een kijkje en lees meer blogs.

Praatmee

Beluister onze podcast

#380 Jeffrey & dr. Wim Dekker over de Bond tegen vloeken, Bijbelvertalingen en Eva Jinek
Of beluister op:

Meerartikelen

Indi
Nieuws

Indiase deelstaat gaat christelijke genezingsdiensten verbieden

De deelstaatregering van Chhattisgarh, in centraal India, heeft een nieuw wetsvoorstel gepresenteerd dat religieuze bekeringen verder moet inperken. De zogenoemde anti-conversiewet bevat volgens de overheid “strenge maatregelen om religieuze stabilit

soedan
Nieuws

Soedan deporteert christelijke vrouwen: "ik moest mijn kinderen achterlaten"

In Soedan zijn vorige week meer dan honderd Zuid-Soedanese vrouwen opgepakt en gedeporteerd naar Zuid-Soedan. Mensenrechtenorganisaties spreken van grove schendingen van het internationaal recht. Volgens Morning Star News waren de meeste van hen chri

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden legt uit waarom de wekelijkse rustdag zo cruciaal is

De meeste christenen in Nederland hanteren de zondag als hun wekelijkse rustdag. Op die dag ligt het werk stil en gaan velen naar de kerk. Veel christenen krijgen de zondagsrust met de paplepel ingegoten en daardoor kan het soms als een gewoonte aanv

Mirjam Bikker
Nieuws

ChristenUnie-leider pleit voor christelijk-sociaal vrijheidskompas

Vrijheid is een van de grote thema’s van deze tijd, stelt ChristenUnie-lijsttrekker Mirjam Bikker in een opiniestuk in Vrij Nederland. Ze waarschuwt dat het huidige debat over vrijheid te vaak verwordt tot een strijd tussen politieke kampen, terwijl

Klimaatmars 2023
Interview

Christenen lopen mee in Klimaatmars: “De schepping roept om een kerk die zorg draagt”

“De klimaatcrisis is geen modethema, maar een rechtvaardigheidscrisis”, zegt Harmen Niemeijer-Scheffer directeur van Micha Nederland. Samen met Carla Dik-Faber, projectleider van GroeneKerken, trekt hij zondag 26 oktober op in de Klimaatmars. Onder h

Oscar Lohuis
Video

Terugkijken: Oscar Lohuis over instabiel staakt-het-vuren in Israël en Gaza

Dat het staakt-het-vuren in Israël en Gaza nog instabiel is, werd de afgelopen dagen steeds meer duidelijk. Hamas voerde standrechtelijke executies uit om in Gaza weer de macht te grijpen, en één van de lichamen die gisteren terug werd gegeven bleek

ds. P.D. (Pieter) Teeuw
Video

Ds. Teeuw over vertrouwen in de storm: “Met Jezus naar de overkant”

In een video van Geloofstoerusting neemt ds. P.D. (Pieter) Teeuw de kijker mee in het bekende Bijbelverhaal waarin Jezus de storm stilt op het meer van Galilea. Aan de hand van een oude legende over koning Knoet laat hij zien: menselijke macht is bep

Chris Schaapman
Video

Terugkijken: Chris Schaapman over het ombouwen van kerken naar woning

Prijzen van huizen blijven maar stijgen, net als de vraag naar een betaalbare woning. Geen wonder dat veel ondernemers zoeken naar out-of-the-box oplossingen voor dit probleem. Daarbij wordt ook gekeken naar leegstand van onder andere kantoren, winke

Meerartikelen

Stichting HVC
Persbericht

De vervolgde kerk in Afghanistan bij HVC Regiotour

Stichting HVC (Hulp Vervolgde Christenen) komt naar Goes (D.V. 8 november), Kesteren (D.V. 12 november) en Hasselt (D.V. 14 november) met de jaarlijkse HVC Regiotour. Tijdens de avonden krijgen de bezoekers van de Regiotour de unieke kans om iemand t

Wim Dekker
Podcast

Dr. Wim Dekker kritisch op SGP-campagne rondom abortus: "Niet zo slim"

Theoloog Wim Dekker plaatst stevige kanttekeningen bij de billboardcampagne van de SGP over abortus. In aanloop naar de verkiezingen vraagt de partij met opvallende posters aandacht voor het thema, maar volgens Dekker roept de aanpak eerder weerstand

Kruis
Persbericht

Honderden mannen zingen psalmen en liederen in Waddinxveen

Op 1 november 2025 klinkt in Waddinxveen opnieuw de krachtige samenzang van honderden mannen. Dit is een avond vol ontmoeting, bezinning en lofzang voor God. Tijdens deze bijzondere zangavond worden psalmen en geestelijke liederen gezongen tot eer va

Sonu
Levensverhaal

“Ik wist niet meer wat ik moest doen, maar hulp kwam precies op tijd”

In de sloppenwijken van Trombay hoor je een straatverkoper roepen. In een garage sleutelen monteurs aan tuk-tuks. Hoe verder je loopt, hoe stiller het wordt. De straten zijn smal, de huizen staan dicht op elkaar. Sommige daken zijn afgedekt met plast

Geert en Klaske van der Woude
Levensverhaal

Bezige bijen Geert en Klaske van der Woude: "God helpt ons om door te gaan"

Geert en Klaske van der Woude uit het Friese Broeksterwoude leiden een druk bestaan. Dit ondernemende echtpaar runt op eigen terrein een dagbesteding, een repaircafé, het online platform Bijbelse Bron, een bijbelschool en sinds kort een christelijke

Nigeri
Nieuws

CU organiseert stille tocht tegen christenvervolging en hoopt op massale opkomst

In samenwerking met Open Doors en SDOK organiseert de ChristenUnie donderdag 23 oktober in Amsterdam een stille tocht tegen christenvervolging. De Walk of Hope, zoals ze het noemen. De partij wil hiermee een signaal afgeven dat geloofsvervolging niet

Vaticaan
Nieuws

Eeuwenoude Vaticaanse bibliotheek richt gebedsruimte voor moslims in

De Vaticaanse Apostolische Bibliotheek heeft een gebedsruimte ingericht voor moslimonderzoekers die er studeren. Dat heeft onderprefect pater Giacomo Cardinali bevestigd in een interview met de Italiaanse krant La Repubblica. Volgens Cardinali vroege

bidden
Nieuws

Oklahoma schrapt verplichting voor Bijbels in openbare scholen

De nieuwe onderwijsdirecteur van de Amerikaanse staat Oklahoma, Lindel Fields, heeft een omstreden maatregel geschrapt die scholen verplichtte om Bijbels in elk klaslokaal te plaatsen. De regel werd vorig jaar ingevoerd door zijn voorganger Ryan Walt

Trump
Nieuws

Eric Trump ziet ‘de hand van God’ in het leven van zijn vader: "Hij redt het christendom"

Eric Trump, de zoon van de Amerikaanse president Donald Trump, zegt dat zijn vader “het christendom redt” en “door God wordt geleid”. Volgens hem is Trump “op weg naar de hemel” en speelt het geloof een belangrijke rol in zijn presidentschap. De pres

Donovan Spaanstra
Video

Aanstaande zondag is Donovan Spaanstra te gast in Hour of Power

In Hour of Power is kunstenaar Donovan Spaanstra te gast. Hij groeide op in verschillende internaten en pleeggezinnen en had hij eigenlijk geen thuis. Totdat hij in een droom geraakt wordt door de Heilige Geest. Wat dat met hem deed, vertelt Sven zon

Ds. K. Hoefnagel
Video

CGK-predikant vertelt waarom hij graag 'simpel' preekt: "Iedereen moet het kunnen volgen"

Van moeilijke redeneringen of oraties op de preekstoel moet ds. K. Hoefnagel weinig hebben. De CGK-emerituspredikant vertelt in de tweede aflevering van de vijfdelige serie 'Getuigend Gesprek' aan presentator Robert Jansema waarom hij het liefst zo e

China
Nieuws

China dwingt studenten tot atheïsme: christenen steeds verder in het nauw

Een Chinees beroepscollege zou studenten verplichten om zich als atheïst te registreren via een schoolapp. Dat meldt de christelijke mensenrechtenorganisatie ChinaAid. De maatregel roept zorgen op over de voortdurende inperking van religieuze vrijhei