Bekering is volgens Daan Damsteeg met name ingewikkeld omdat er niet alleen theologie bij komt kijken, maar ook sociale en culturele aspecten een rol spelen. "Binnen sommige pioniersplekken is wantrouwen richting de bekeringsverhalen van migranten ontstaan." Het onderzoek is gedaan om een model op te stellen voor pioniersplekken waar de situatie van wantrouwen onhoudbaar is geworden. "Onze ervaring leert dat sommige migranten de bekering misbruiken omdat er grote voordelen kunnen zijn aan christen zijn. Maar migranten hebben een eigen een cultuur, gewoonten en gebruiken. Daarnaast gaat het hier om gebroken mensen met trauma's. Juist deze mensen verdienen een warm nest. Wanneer er wantrouwen is, wint dit van ons verlangen om hen welkom te heten. Daarom is er een model nodig dat het bekeringsverhaal bevraagt. Het biedt bescherming voor beide partijen."

Checklist
Voor zijn onderzoek heeft Damsteeg verschillende modellen gecombineerd en praktisch gemaakt. Hieruit volgt een soort checklist om de bekering te toetsen. Aan de hand van deze checklist kunnen gemeenten in gesprek gaan met migranten over hun bekering. "We hebben gekozen om het gesprek aan te gaan in de besloten kring binnen de pioniersplek. Als iemand hier zegt: 'ik wil gedoopt worden', dan gaan ze dit traject in." 

"Ik vroeg mezelf af of ik wel zou slagen voor de test. Ik denk het wel, maar het doen van het onderzoek is wel een eye-opener geweest voor mij", vertelt Damsteeg. "Ten eerste is bekering gericht op je hart, tussen God en jou. Daarnaast is bekering naar buiten gericht en te zien in je daden. Dat wat in je hart gebeurt in relatie tot God is niet zichtbaar voor anderen. Het product hiervan, naastenliefde, is dat wel. Dit laatste is te gebruiken voor de toetsing."

Naast elkaar blijven staan
Het belangrijkste in dit proces is volgens Damsteeg om als kerk mee te leven. "Dat moet een hele intensieve weg zijn, waarin je tijd maakt voor elkaar en energie steekt in iemand. Het is belangrijk dat je elkaar echt leert kennen." Door elkaar te leren kennen voorkom je dat de migrant of de gemeente een verkeerd beeld heeft van de ander. "Veel mensen met een migratieachtergrond hebben een heel heilig beeld van christenen. Zeker in vergelijking met waar ze vandaan komen, zijn christenen zo goed en zo aardig. Na een tijdje blijkt dat christenen ook fouten maken, dan is het soms nog maar de vraag of iemand die zei bekeerd te zijn ook echt blijft geloven. Zij hoeven geen perfecte christenen te zijn, de mensen van de pioniersplek ook niet."

Volgens Damsteeg is het belangrijk om als kerk een open houding te hebben richting nieuwgelovigen. "Het is niet een model om iemand af te schrijven of de deur te wijzen. Het is een model om mensen te begeleiden en ruimte te geven in hun zoektocht naar God en hun bekering." Zelf zou hij het gesprek aangaan met de nieuwe bekeerlingen. Hierin staat relatie centraal.

Veroordelen of beoordelen?
De lijn tussen beoordelen en veroordelen lijkt erg dun. Dat heeft volgens Damsteeg vooral te maken met de houding van de kerk. "Als het doopverzoek van iemand wordt afgewezen zit daar toch een bepaalde mate van veroordeling in. Dan ga je als het ware op de stoel van God zitten en dit wil je niet. Toch moet je het wel doen om je gemeente te beschermen. Dit is een ingewikkelde tegenstrijdigheid. Het is lastig en je stelt jezelf ook de vraag: 'Wie ben ik om dit onderzoek te kunnen doen?'"

Het model is geen zwart-wit-checklist of iemand gelovig is, maar het is een handvat om hiernaar te kijken. Wanneer iemand aan de hand van het model wordt afgewezen voor de doop en verdere taken in de gemeente is dit geen volledig nee. Iemand is nog steeds welkom in de gemeente en de kerk blijft in gesprek met de persoon in kwestie. "Het model wordt toegepast vóór de doop. Dat heeft een belangrijke reden. Voor veel niet-westerse migranten kan de doop de kans op een verblijfsvergunning aanzienlijk vergroten. Na de doop is het 'praktische nut' van christen zijn voor hen weg. Dan komt het aan op de geloofsbeleving en doorzettingsvermogen. Als iemand dan geen persoonlijke geloofsbeleving heeft, is de doop een holle daad geweest. Na enige ervaring hiermee slaat het wantrouwen toe en ligt veroordeling op de loer. Dit model haalt het wantrouwen uit de relaties. Er is nu een onafhankelijk meetinstrument waardoor we elkaar van mens tot mens kunnen aanspreken. Beoordelen en niet veroordelen, dit model staat hopelijk op die flinterdunne grens."

Tips voor de gemeente
"Het is voor iedereen goed om open te blijven staan voor andere culturen binnen de kerk." Damsteeg geeft aan dat je mensen met een migratieachtergrond niet meteen af moet wijzen en het model alleen moet gebruiken wanneer een situatie van wantrouwen in de gemeente onhoudbaar is. "Door verschillende culturen en achtergronden in een gemeente leer je God op een nieuwe manier kennen. Daarom zou ik zeggen: ontvang migranten met open armen. Wat hun achtergrond ook is, hindoe, moslim of anders, samen leren we de veelkleurigheid van onze Schepper kennen. Zeker als christenen moeten we hen niet in de kou laten staan. Dit is een mooie manier om de liefde van God te laten zien."

Het liefst ziet de kersverse theoloog dat het model niet nodig is. "Pas het alleen toe als het echt niet anders kan en gebruik het met een bewogen hart vol compassie."

Wil je meer weten over dit onderzoek? Daan Damsteeg is per e-mail bereikbaar.