Verslaving zit in iedereen, zegt deze hoogleraar. ‘‘Maar durven we dat zelf ook te zien?‘‘

Nieuws 21 juni 2019
Verslaving

Mensen die met spuiten in de weer zijn of een heroïneverslaving hebben. Dat is waar we aan denken bij het woord ‘verslaving‘. "Maar", zegt Hanneke Schaap, "het is iets wat ons allemaal aangaat." Ze is rector van het Kennisinstituut christelijke ggz, onderdeel van Eleos en De Hoop ggz, en bijzonder hoogleraar Klinische Godsdienstpsychologie. In de Week van Hoop publiceert ze samen met dr. Wubbo Scholte het boek ‘Van leegte naar liefde: over de macht van verslaving en de weg naar herstel’. ‘‘In zekere zin zijn we allemaal verslaafd en dus moeten we ook naar onszelf kijken.‘‘

Verslaving voelt voor veel mensen als een ver-van-mijn-bedshow. Toch komt het ook regelmatig voor in de christelijke wereld. Schaap deed onderzoek naar verslaving in de reformatorische gezindte. ‘‘In dat onderzoek zie je dat de cijfers van verslavingsproblematiek in de reformatorische kring wel wat lager ligt, maar nog steeds duidelijk aanwezig is.‘‘

Het boek schreef ze samen met verschillende collega’s en biedt onder meer basiskennis over diverse verslavingen. ‘‘We vinden het belangrijk dat in het pastoraat kennis aanwezig is, zodat het voor bijvoorbeeld een dominee ook duidelijk is waar hij mee te maken heeft. Maar ook een moeder met een drinkende 15-jarige zoon willen we graag ondersteuning bieden met het boek.‘‘ In bijna elke verslaving zoekt men naar het opvullen van leegte, zegt Schaap. ‘‘Je zoekt vervulling, en in eerste instantie krijg je die ook. Uiteindelijk zit je er echter aan vast, fysiek of psychologisch.‘‘

We moeten verslavingen niet alleen zien als een psychologisch probleem, betoogt Schaap. ‘‘Het is een existentieel probleem en gaat over de diepere lagen van je zijn. Vragen als ‘wie ben je‘, ‘hoe zie je jezelf‘, ‘hoe ga je om met de wereld om je heen‘ en als laatste ‘hoe zie je God‘ spelen dan een grote rol. Die vier verhoudingen komen altijd weer terug.‘‘ Juist die existentiële kanten van verslaving – die over leegte, vrijheid, veroordeling gaan – krijgen veel nadruk in het boek. Ieder mens heeft dan ook in bepaalde mate last van verslavingen. ‘‘We moeten zelf ook kritisch kijken naar ons gedrag. Hebben wij ook leegtes die we proberen op te vullen met bepaalde activiteiten? Moeten we die dingen niet tegen het licht houden en de confrontatie aangaan met de dingen waar je liever met een boog omheen loopt?‘‘

Niet alleen de ‘grote‘ verslavingen, maar ook nieuwe patronen komen in het boek terug. ‘‘Bij social media treedt er voor het grootste gedeelte hetzelfde proces in werking als bij andere verslavingen.‘‘ Zo komt er het stofje dopamine vrij dat een goed gevoel geeft, vertelt Schaap. ‘‘Dat is precies hetzelfde verschijnsel. Ook medicijnverslaving wordt in Nederland een steeds groter probleem, maar is nog helemaal niet bekend. Dat is een heel trieste verslaving, omdat je vast komt te zitten in een middel wat je eerst hielp.‘‘

In een gemeente is het belangrijk dat er pastoraal met mensen met een verslaving wordt omgegaan, ziet de hoogleraar. ‘‘Dat is een heel belangrijk punt in kerken. Soms worden verslaafden vooral als slappeling gezien, als mensen die foute keuzes hebben gemaakt. Stigma‘s spelen dan ook gemakkelijk een rol in de omgang binnen de kerk.‘‘ Daarin heeft iedereen een rol. ‘‘Wees je ervan bewust hoe je naar anderen kijkt. Is dat ook de manier waarop Jezus naar mensen kijkt?‘‘ Verder ziet Schaap dat er in de kerk veel ontkenning van verslaving voorkomt en we bepaalde verslavingen minder erg vinden dan anderen. ‘‘Mensen zeggen: ‘iedereen drinkt‘ of ‘iedereen rookt‘, waardoor we de splinter van de drugs of porno in het oog van de ander zien, maar niet de balk in die van onszelf. Je kan namelijk ook veel bezig zijn met geld, aanzien of macht, of met social media, of eten - dat zijn ook verslavingen. Of wat dacht je van woedeverslavingen, waarbij mensen zeggen: ‘het is toch gerechtvaardigd dat ik boos ben?‘‘‘ Belangrijk is dat het pastoraat tijdig signaleert. ‘‘Er kunnen handreikingen geboden worden en eventueel worden doorverwezen naar professionele hulp.‘‘

‘‘Meer aandacht voor deze problematiek is heel belangrijk‘‘, zegt Schaap, ‘‘omdat herkenning het vaak makkelijker maakt om hulp te zoeken. Vaak is er zoveel eenzaamheid achter de voordeur, terwijl dat niet hoeft. Er zijn mensen die je graag helpen.‘‘ En dat levert herstel op. ‘‘Al klinkt het wat modern, maar de energie die gaat zitten in het wegduwen van de problemen, kan je op een andere manier besteden. Je komt meer in balans. Zo kun je meer de persoon worden zoals God je bedoeld heeft. Als je met het verleden aan de slag gaat, geeft dat vaak nieuwe ruimte om na te denken over de vraag wie God voor je is, wat Hij van je vraagt, wie Hij voor jou wil zijn.”

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Ds. Aart Veldhuizen en ds. Derk Blom
Interview

Deze predikanten steunen Rode Lijn-protest bij PKN-gebouw: "Zwijgen is geen optie"

Vandaag trekken tientallen predikanten, kerkelijk werkers en gemeenteleden bij het PKN-dienstencentrum in Utrecht een rode lijn. Zij vinden dat het kerkverband zich onvoldoende uitspreekt tegen de oorlogsvoering van Israël in Gaza en het optreden van

Ds. Arenda Haasnoot
Opinie

Deelnemers Rode lijn-protest PKN ont-Joodsen de Bijbel

Voor velen begint de geschiedenis van het zionisme pas in 1948, bij de stichting van de staat Israël. In het beste geval verwijzen ze nog naar Theodor Herzl (1860-1904), alsof hij op een ochtend wakker werd en uit het niets het idee van een autonome

euthanasie
Opinie

De dood als medisch instrument? De schrijnende praktijk van euthanasie

Discussies over euthanasie zijn nog altijd in volle gang. Euthanasiecijfers blijven stijgen, inclusief als het gaat om euthanasie bij psychisch lijden, iets wat in het bijzonder controversieel is. Op maandag 16 juni verdedigde NSC een voorstel om eut

Chris Stoffer
Persbericht

Chris Stoffer gekozen tot lijsttrekker SGP

Na een voordracht door het partijbestuur op 17 juni, is Chris Stoffer afgelopen vrijdag met een ruime meerderheid van 97 procent van de stemmen gekozen tot lijsttrekker van de SGP voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het aantal van 329 afgevaardigden va

Iran
Nieuws

Zwaardere vervolging van christenen in Iran na oorlog met Israël en VS

Het recente conflict met Israël en de Verenigde Staten heeft de situatie voor christenen en andere minderheden in Iran drastisch verslechterd. De laatste weken arresteerde het regime honderden mensen. Ten minste tien personen zijn inmiddels geëxecute

Cvandaag podcast
Podcast

Cvandaag podcast: vooruitblik op pro-Palestijns PKN-protest

Aanstaande dinsdag staan tientallen predikanten, kerkelijk werkers en leden van de Protestantse Kerk (PKN) in Utrecht op de stoep van het dienstencentrum van hun kerk. Zij roepen de PKN op zich duidelijker uit te spreken tegen het Israëlische optrede

Pride-vlaggen
Nieuws

Christenen reageren fel op Pride-vlaggen in Londen: "Eeuwige straf volgt"

De jaarlijkse regenboogvlaggen op Regent Street, een van de bekendste straten in Londen, zorgen opnieuw voor onrust. Meer dan driehonderd Progress Pride-vlaggen werden geplaatst in aanloop naar de Pride-optocht op zaterdag. Burgemeester Sadiq Khan st

Ds. A. Simons
Video

Waaraan kan je merken dat je vervuld bent met de Heilige Geest? Ds. Simons antwoordt

Het Pinksterfeest ligt alweer even achter ons. Christenen herdenken tijdens dit feest de uitstorting van de Heilige Geest. De Heilige Geest, die vaak ook als de Trooster wordt omschreven, kwam als Plaatsvervanger van de Heere Jezus op aarde. Maar waa

Meerartikelen

Overstromingen Texas
Nieuws

10 meisjes en begeleider vermist na dodelijke overstroming bij christelijk zomerkamp in Texas

De situatie rond het christelijke meisjeskamp Camp Mystic blijft ernstig. Tien meisjes en één begeleider zijn nog steeds vermist nadat hevige overstromingen afgelopen vrijdag het kamp en de omliggende gebieden in de Texas Hill Country troffen. Plotse

Aanbidden in de kerk
Verdieping

Hoe reageren we op de groeiende interesse in het christelijk geloof?

Jarenlang werden we in Nederland geconfronteerd met sombere berichten over religie en kerkbezoek. Rapporten voorspelden een gestaag uitstervende kerk, maar opeens horen we overal om ons heen kleine, hoopvolle signalen van groei. In de afgelopen jaren

Christendom.nl
Nieuws

Waar gaat Romeinen 9 écht over? Bekijk dit videofragment

Wat bedoelde Paulus écht in Romeinen 9? Gaat dit hoofdstuk over de vraag of christenen hun redding kunnen verliezen of zit er iets heel anders achter zijn woorden? In deze video duiken christenen diep in de context en boodschap van Romeinen 9 en late

ZERA worship
Persbericht

Dagtickets beschikbaar voor ZERA worship festival 2025

Deze zomer organiseert ZERA worship het ZERA worship festival. Een uniek evenement van 50 uur non-stop aanbidding, van donderdag 14 tot en met zaterdag 16 augustus 2025 in Maarsbergen (Utrecht). Ervaar de kracht van aanbidding met onder andere Martin

Aden Friedman en Cara Friedman
Getuigenis

Van breuk naar verzoening: hoe een orthodox-joodse vader Jesjoea vond

De vader van Aden Friedman hield van zijn familie, van zijn tradities en van God. Hij was een trotse Jood, toegewijd aan zijn geloof en geworteld in de geschiedenis van zijn volk. Voor hem betekende het Jood-zijn alles. Dat zijn zoon Aden op een dag

Dr. Bert Loonstra
Opinie

In de CGK spelen broeders met heilig vuur

In Rijnsburg kwamen onlangs 71 van de 181 Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) bijeen om zich te bezinnen op de toekomst van het samen kerk zijn. Een belangrijke voorbeslissing was door de uitnodigende kerkenraad van Rijnsburg al genomen. Alleen k

Jeffrey Schipper
Hoofdredactioneel commentaar

Geef pro-Palestijnse PKN-dominees voordeel van de twijfel

Wie zijn die mensen? Dit vroeg ik mij af toen vorige maand 150.000 mensen naar het Malieveld trokken. Een duidelijk signaal aan het demissionaire kabinet-Schoof om actie te ondernemen ten opzichte van de vermeende oorlogsmisdaden van Israël. Deze wee

King of Kings Community Jerusalem
Positief nieuws

Messiasbelijdende Joden komen weer bijeen in Jeruzalem: "God is de Bewaarder van Israël"

Na de twaalfdaagse oorlog tussen Israël en Iran is er een wapenstilstand. De Messiasbelijdende gemeente King of Kings Community Jerusalem (KKCJ) kwam vorige week voor het eerst weer fysiek bijeen in het hart van Jeruzalem. “Het is een wonder van God

Dominee Marloes Meijer
Interview

Ds. Marloes Meijer spreekt zich uit over Israël: "Met twee uitersten kom je nergens"

“Ik wil opstaan tegen uitsluiting en geweld, maar dan zonder te vervallen in polarisatie.” Dominee Marloes Meijer zwijgt niet langer over de oorlog in Israël en Gaza. Haar LinkedIn-post leidde tot positieve en negatieve reacties. Hoe houd je het hoof

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israël genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen: Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Matthijn
Opinie

Het is moeilijk om 'echt' te zijn in de christelijke muziekwereld

Onze zintuigen zijn opmerkelijk. Wat ons getoond wordt en wat we willen zien, kan soms nogal verschillen. Toch zijn er onverwacht meer overeenkomsten dan je denkt. Het oog wil wat, het oor ook. En voor je het weet, zie en hoor je meer dan je van plan

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder